Over de vrijheid van artistieke expressie
Belangrijk dat jullie hier zijn, ondanks voetbal en verkiezingsuitslagen op TV, op deze eerste in Nederland georganiseerde Music Freedom Day. Een evenement dat tegelijkertijd plaatsvindt in andere steden, zoals Cairo en New York.
Een dag die terecht aandacht vraagt voor drie zaken die wij in Nederland heel gewoon vinden: de vrijheid van artiesten om muziek en tekst te schrijven, de vrijheid om op te treden, en de vrijheid om naar muziek te kunnen luisteren.
In veel landen worden die vrijheden beperkt, onderdrukt. Het is superbelangrijk dat die belemmeringen van vrije meningsuiting en van cultuur aan bod komen. Zowel het recht op vrije meningsuiting als het recht op cultuur behoren immers tot de universele mensenrechten.
Dank aan Freemuse dat aan de wieg van deze speciale dag staat, dank aan het Paard, en dank aan het Filmhuis, waar morgen de film Nobody knows about Persian Cats draait die over underground muziek in de meest letterlijke zin gaat: ondergronds, in een van de meest onderdrukkende landen ter wereld, Iran. Dank ook aan de muzikanten die hier zijn om aandacht voor vrijheid van muziek en musici te vragen: Brainpower uit het vrije Nederland en Take it Easy Hospital uit het onvrije Iran.
Onschuldig
Het maken van, en luisteren naar muziek is voor ons in Nederland zo logisch, toegankelijk, onschuldig bijna. Muziek maakt mensen blij, of droevig; muziek ontroert of imponeert; is kalmerend of opwindend; muziek laat mensen dromen, of inspireert. Wat en wie is daar nou op tegen, zou je zeggen?
En het gaat niet alleen om liefdesliedjes. Kritische musici, kritische teksten, maaatschappelijke betrokkenheid van artiesten, dat kan hier gewoon. Kunstenaars hebben die vrijheid misschien wel meer dan wie ook nodig. Wettelijke grenzen zijn er ook bij ons wel, maar alleen als aangezet wordt tot geweld, haat, discriminatie.
Maar zo logisch, toegankelijk en onschuldig is het niet overal. Sommige regeringen beperken de vrijheid van muzikanten om wat ze zingen, soms zelfs omdat ze zingen. Denk bij dat laatste bijvoorbeeld aan de Taliban in Afghanistan die seculiere muziek verbood omdat die muziek aanleiding geeft tot ongewenste vrolijkheid. Sommige regeringen laten alleen muziek toe die de leider verheerlijkt, zoals het geval is bij Kim Jong Il in Noord Korea. Dat zijn bizarre extremen.
Dictaturen
Vaker doet zich de situatie voor dat musici, hun optredens en het draaien van hun muziek aan banden gelegd wordt als dictaturen bang zijn dat zij inderdaad mensen inspirereen, of nog erger : mensen activeren, bewust maken van hun situatie, op laten komen voor hun rechten, kritiek leveren op misstanden of op de leiders. Of als leiders denken dat er kritiek in verpakt zit.
Dat wordt als enorm bedreigend en schadelijk, want invloedrijk en het gezag ondermijnend, ervaren. Dan grijpen de leiders in. Door censuur, door verboden. Musici wordt het werken onmogelijk gemaakt, soms worden ze opgepakt, gemarteld, of ze verdwijnen in de gevangenis. Soms gaat het subtieler: artiesten worden zo geïntimideerd dat ze zichzelf censureren of het land uitgaan. Er zijn genoeg recente en minder recente voorbeelden van onderdrukking: China, Cuba, Birma, Kameroun, Iran, Fela Kuti in Nigeria.
Maatschappij
Soms zijn het niet regeringen maar groepen in de maatschappij die de vrijheid beperken. Niet alleen in dictatoriale ontwikkelingslanden. Denk nog maar eens aan de boycot van de Dixie Chicks door conservatieve en religieuze (en soms niet eens zo conservatieve of religieuze) radiostations in de VS toen de Chicks het Irak-beleid van president Bush bekritiseerden. Amerikaanse “patriots” gingen de straat op om CD’s van de Dixie Chicks plat te walsen. Het ging daar niet om de muziek, niet om de tekst, maar om bedreiging van de vrijheid je (als mens, als artiest) kritisch uit te spreken.
Voor ons, Buitenlandse Zaken, is vrijheid van meningsuiting, en dus ook van artistieke expressie, een van de allerbelangrijkste mensenrechten. En mensenrechten vormen hoofdonderdeel van ons buitenlandse beleid.
Waarom wij bescherming van mensenrechten zo belangrijk vinden? Deels uit solidariteit met zoveel slachtoffers van zoveel grove schendingen op zoveel plekken in de wereld. Maar deels gaat het ook om realisme en eigenbelang. Landen die fundamentele mensenrechten respecteren dragen bij aan een stabiele wereld. Dat is ook in ons, in jullie belang. Als Nederlanders, als Europeanen.
Daarom is ons motto: mensenrechten voor iedereen, altijd, overal. Niemand mag zich achter politiek of economisch systeem, religie, traditie of cultuur verschuilen om fundamentele mensenrechten aan zijn of haar laars te lappen.
Tegen de stroom
Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het is vaak roeien tegen de stroom in. Sommige regeringen vinden dat wij er niks mee te maken hebben wat er in hun land gebeurt. Die beroepen zich op hun nationale soevereiniteit, of hun eigen, bijzondere, omstandigheden. Baas in eigen huis.
Wij zeggen dan op onze beurt dat het tekenen van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens, het tekenen van VN-verdragen, en het lidmaatschap van de Verenigde Naties internationale verplichtingen met zich mee brengt waar wij die landen op kunnen en moeten aanspreken. Zoals zij ook ons mogen aanspreken.
Op het gebied van vrije meningsuiting doen we heel veel. We steunen media-diversiteit zodat mensen niet alleen de staatsmedia, maar ook alternatieve media kunnen horen. Dat doen we bijvoorbeeld in Birma, China, Rusland, Iran, Irak, Sudan, Wit-Rusland, Zimbabwe, en een aantal Arabische landen. Ook muziek speelt daarin een rol.
Maar mensenrechten bevorderen kunnen we niet alleen. Niet als Buitenlandse Zaken, niet als Nederland. We werken veel samen met de Europese Unie, met de Verenigde Naties. En veel met lokale niet-overheids organisaties, want verandering zal uiteindelijk vooral van binnen elke maatschappij moeten komen.
Delen
Wat kunnen jullie zelf doen om verboden of onderdrukte musici te helpen? Begin eens met die musici en hun muziek en teksten meer bekendheid te geven. Door er zelf naar te luisteren, maar vooral ook door de muziek en de teksten te delen met anderen, als het even lukt ook met mensen in de landen waar zij verboden zijn. Via Hyves, Facebook, You Tube of wat dan ook. Bekendheid helpt. Bekendheid biedt vaak ook meer kans op bescherming. Bekendheid kan de maatschappelijke invloed van musici en muziek vergroten.
Dank jullie wel voor je aandacht. Veel plezier, en vooral ook: veel inspiratie.