NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 2

Mediatekst | 11-03-2010

VRAAG:
U verliest in 24 uur een potentiële opvolger, Camiel Eurlings, en een politiek tegenstander, Wouter Bos. Hoe heeft u de afgelopen 24 uur beleefd?

BALKENENDE:
Het is natuurlijk heel merkwaardig. Van Camiel Eurlings wist ik dat hij een bepaalde keuze zou kunnen gaan maken. Dat heeft hij mij ook verteld. Met Wouter Bos was het heel anders. Het was vanochtend ministerraad. Ineens merk je van: hé, er is een persconferentie van een van de oud-collega's. Ja, dat houdt mij natuurlijk ook gelijk bezig en leden van het kabinet evenzeer. En toen kwam het verhaal naar buiten, eigenlijk hetzelfde als gisteren met Camiel Eurlings, vanwege privéredenen heeft Wouter Bos de keuze gemaakt om te zeggen: ik stop met het werk in Den Haag. Ik vind dat te respecteren vanuit de verantwoordelijkheid die je wil hebben voor je gezien, maar tegelijkertijd zijn het wel twee politici die beiden zeggen: we stoppen ermee. Dat vind ik jammer.

VRAAG:
Maar het argument snapt u?

BALKENENDE:
Ja, ik respecteer het. En het is ook zo: het werk van een politicus is gewoon heel veeleisend. Wouter Bos heeft drie jonge kinderen. Dan is het wel zo dat als je in Den Haag actief wilt zijn als minister, dat vergt heel veel aandacht, dat vergt 100% inzet. Er is de afgelopen tijd heel veel gebeurd. Denk aan de crisis met de banken. Dat is vaak ook doorwerken in het weekend. Dus ik kan me die afweging heel goed voorstellen. Het is ontzettend zwaar. Het vak van minister.

VRAAG:
Heeft u aan ze gemerkt dat ze dachten: is het eigenlijk wel verstandig om zo door te gaan?

BALKENENDE:
Wat ik bij beiden heb gemerkt was een enorme betrokkenheid bij de publieke zaak, bij besluiten die moesten worden genomen en bij het beleidsterrein waar je voor staat. Ik heb altijd engagement aangetroffen. Met Camiel Eurlings heb ik natuurlijk wel gesproken over: wat wil je nu verder? Maar uiteindelijk was het ook een verrassing die ik een kleine week geleden van hem ook te horen kreeg: hou er rekening mee dat het die kant uit gaat. Met Wouter Bos had ik het niet gedacht op grond van de intensieve samenwerking in de afgelopen jaren. Voor mij was het ook een verrassing, ja.

VRAAG:
Is het een gespreksonderwerp tussen ministers onderling?

BALKENENDE:
Ja. Niet tijdens de ministerraad, want dan heb je veel te veel te bespreken, maar bijvoorbeeld wanneer we een kabinetsuitje hebben waar de partners en de kinderen bij zijn. Dat zijn wel de momenten waarop je met elkaar spreekt over: hoe gaat het? Hoe zit het met het debat in Nederland en de bejegening? Wat kost het aan tijd en wanneer kun je wel of niet bij activiteiten van je kinderen zijn? Daar komt ook nog eens bij: dit kabinet is nu eenmaal… Het is nu demissionair, maar toen we nog in missionaire status waren en toen de PvdA er ook nog was, toen had je ook nog wel een kabinet met heel veel jonge gezinnen. Dan kan de druk groot worden ja.

VRAAG:
De bejegening is er ook niet vriendelijker op geworden de afgelopen jaren. Zou dat een rol gespeeld hebben?

BALKENENDE:
Nou, het gaat snoeihard. Er is heel veel kritiek. Het is ook een verschil of je wordt aangevallen op een inhoudelijk standpunt dat je hebt - de visie die je naar buiten brengt - of dat het soms gewoon puur persoonlijke aanvallen zijn. Dat is niet alleen de aanval die zich dan richt op een politicus, maar ook een partner of kinderen kunnen daar ook bepaalde gevoelens bij hebben. Wat dat betreft is het zo dat het werk wel ongelooflijk veeleisend is. Als ik nu zie… Dat geldt in mijn geval ook, wanneer eet je nu eens een keer door de week thuis?

VRAAG:
Doe dat nou gewoon eens!

BALKENENDE:
Ook al zou je het willen, dat kan gewoon niet.

VRAAG:
Even wachten. President Obama heeft onlangs bekend gemaakt wat hij in zijn eerste jaar allemaal gedaan heeft. Hij heeft 27 keer gegolfd. Kent u een minister die 27 keer dagdelen in een hobby weet te steken?

BALKENENDE:
Nee.

VRAAG:
Maken jullie ook elkaar niet een beetje gek dan?

BALKENENDE:
Ik geloof niet dat het een kwestie is van hoe u het formuleert. Het heeft kennelijk te maken met de enorme druk op het werk. Als ik ook nu eens zie, deze week…

VRAAG:
Waarom kan de president van Amerika het dan wel?

BALKENENDE:
Een president van Amerika heeft niet het risico dat als je 30 Congresleden hebt die een debat willen dat je dan ook gelijk naar het Congres moet gaan. Om eens een voorbeeld te noemen. Zijn presentie in het congres is van totaal andere orde dan die van de minister-president of een minister in Nederland.

VRAAG:
Het is daar heel anders georganiseerd?

BALKENENDE:
Ja, natuurlijk. Want dat is het verschil: je hebt presidentiële systemen waarin de president een keer een State of the Union geeft en soms heeft hij ook contact nodig. Dat heeft Obama gedaan over de gezondheidszorg en hervormingen. Dat doet hij bij zo'n Congres en dan spreekt hij ook met leden van het Congres. Maar het werk is anders dan wanneer een minister hier in de Kamer moet komen.

VRAAG:
Het kan niet anders? Wij kunnen niet zo functioneren dat we met enige regelmaat thuis eten?

BALKENENDE:
Ik zou het graag willen, maar het kan niet. Hoe komt dat? Omdat er heel veel werk hier te doen is. Een minister gaat het land in. Je hebt werkbezoeken. Je hebt internationale verplichtingen. En zelfs als je vakantie hebt of weekend en als er zich iets aftekent, als er een crisistoestand is of bepaalde calamiteiten, dan vergt dat gewoon tijd en aandacht.

VRAAG:
Heeft u zelf overwogen voor uw gezin te kiezen en het land het land te laten?

BALKENENDE:
Nou, ik besef me heel goed dat ik het werk alleen maar kan doen omdat mijn echtgenote Bianca en mijn dochter Amelie mij voluit steunen. Want voor een gezin is het gewoon opofferen. Je bent altijd bezig. En je kunt het werk niet doen zonder de steun van je eigen gezien. Als zij de moeilijkheden mee hebben, dan krijg je spanning. Dan kun je het werk ook niet doen. Ik heb gelukkig die steun voluit en ook toen na de val van het kabinet de vraag aan de orde was - ik kreeg midden in de nacht een telefoontje van de partijvoorzitter - heb ik gezegd: ik wil eerst even thuis hierover spreken.

VRAAG:
Dus u heeft het even overwogen?

BALKENENDE:
Ik heb overwogen… Nou, ik heb gezegd: ik wil per se met mijn echtgenote en dochter hierover spreken, want zij moeten dit ook kunnen dragen. Ik heb de steun gelukkig gekregen, maar het is wel goed om die vraag met elkaar te stellen. Want als je dat niet met elkaar bespreekt, dan kun je problemen krijgen.

VRAAG:
Hoe is uw relatie met Job Cohen?

BALKENENDE:
Ik heb hem natuurlijk regelmatig ontmoet. Ik ben ook voor bezoeken of officiële gebeurtenissen vaak in Amsterdam. Ik kom hem heel regelmatig tegen. Ik heb hem altijd zeer gerespecteerd als burgemeester van Amsterdam.

VRAAG:
Goeie bestuurder?

BALKENENDE:
Ik vind dat hij goed werk heeft gedaan. Natuurlijk is er wel eens kritiek op zijn functioneren. Dat gebeurt ook wel eens. Dat is een zaak van de Amsterdamse gemeenteraad. Het gaat er mij om als u aan mij vraagt: respect? Jazeker.

VRAAG:
U weet wat een premier moet kunnen. Hij heeft vandaag gezegd dat hij premier wil worden. Denkt u dat hij het kan?

BALKENENDE:
Dat zal moeten blijken. Het is ook zo dat ik eigenlijk niet zo veel wil treden in dit soort speculaties, omdat…

VRAAG:
Maar u weet welke eisen er gesteld worden!

BALKENENDE:
Ik vind het niet op mijn weg liggen om kwalificaties te gaan geven over personen die zeggen: ik heb de ambitie om premier te worden. Dat is zeer legitiem. Verkiezingen gaan ook ergens over. Maar ik zou niet ook tot bespiegelingen over van wie wel, wie niet en dat moet ik niet doen.

VRAAG:
Zou u met hem kunnen samenwerken?

BALKENENDE:
Ik heb de afgelopen tijd natuurlijk contact met hem gehad. We zijn met een bepaald deel van het kabinet naar Amsterdam gegaan, ministers, om te praten over wat er in de stad gebeurt. We hebben beleidsdiscussies. We hebben officiële ontmoetingen gehad in Amsterdam. Al die keren heb ik gewoon goed contact gehad met Cohen. Laat ik zeggen: dat is natuurlijk anders wanneer je te maken hebt met een burgemeester van Amsterdam. Je bent zelf premier en u doelt op heel andere situaties.

VRAAG:
U zegt: in de persoonlijke sfeer klikt het wel.

BALKENENDE:
Ik heb altijd goede contacten met hem gehad.

VRAAG:
Dus u zou met hem kunnen regeren.

BALKENENDE:
Dat is een heel andere vraag. Dan praat u over kabinetsvorming. Daar blijf ik nu even buiten.

VRAAG:
Hoezo?!?

BALKENENDE:
Nou, omdat dat niet mijn taak is hier als minister-president om daarover te spreken.

VRAAG:
U zegt: ik zit hier als minister-president dus daar kan ik niks over zeggen.

BALKENENDE:
Zo is dat.

VRAAG:
Maar hij is de nieuwe lijsttrekker van de PvdA. Ziet u er naar uit om met hem te debatteren?

BALKENENDE:
Natuurlijk. De tijd van verkiezingen is ook altijd de tijd van debatteren. Voor een deel gaan de lijsttrekkers en de kandidaten het land. Het is ook heel goed om met mensen te praten over wat de toekomst van Nederland is. Hoe kun je zorgen dat Nederland innovatiever wordt? Veiliger. Hoe kun je zorgen dat we een respectvolle samenleving…

VRAAG:
Heeft u zijn speech gezien?

BALKENENDE:
Een heel klein stukje. Te klein om er commentaar op te geven.

VRAAG:
U heeft geen oordeel over hoe hij het deed?

BALKENENDE:
Nee.

VRAAG:
De relatie met Bos was vertroebeld de afgelopen tijd. U zei ook dat het niet geloofwaardig is om met hem verder te regeren. Is dat anders met Cohen?

BALKENENDE:
Dan zitten we nu weer met… Ik blijf hier even buiten. Dat zijn opmerkingen die ik gemaakt heb in partijpolitieke zin en als minister-president ken ik mijn verantwoordelijkheid en ik vind niet dat ik daar nu op in moet gaan.

VRAAG:
Dat zal ik respecteren. Gisteren is Hans van Mierlo overleden. Hoe heeft u dat beleefd?

BALKENENDE:
Ik had gisterenmiddag contact met Alexander Pechtold en hij heeft me verteld dat het niet goed ging met Hans van Mierlo. Ik vond het uiteraard erg om te vernemen, maar ik wist natuurlijk wel dat zijn gezondheid de laatste tijd slechter werd. Maar toch: zo'n bericht deed ook mij pijn. En waarom? Omdat Hans van Mierlo een icoon is in de Nederlandse politiek. Ik heb ook gisteren gezegd: een democraat in alle vezels. Iemand die hield van het debat. Iemand met eigen opvattingen over de vernieuwing van de democratie. Iemand die in de Kamer heeft gezeten, ook in de Eerste Kamer, en minister van Buitenlandse Zaken is geweest. Hij was minister van Staat. Kortom, iemand die z'n sporen heeft verdiend in bestuurlijk Nederland. En als we dan afscheid moeten nemen van zo'n markante man, dan is dat gewoon erg. En ik denk op dit moment uiteraard aan Connie Palmen, zijn echtgenote, zijn kinderen en verdere familie.

VRAAG:
Hoe zou u zijn rol in de Nederlandse politiek omschrijven? Heeft hij de Nederlandse politiek veranderd?

BALKENENDE:
Ja. Ik vind dat hij op het gebied van het denken over de directe democratie, het werken aan partijpolitieke vernieuwing, zijn steentje nadrukkelijk heeft bijgedragen.

VRAAG:
Die directe democratie is er nog steeds niet, hè?

BALKENENDE:
Nee. Daar ben ik zelf ook gelukkig mee - dat moet ik ook eerlijk zeggen - omdat ik zelf kies voor de vertegenwoordigende democratie. Maar dat geeft ook niet. Er mag ook juist verschillend worden gedacht. Nu is het ook iemand die een groot voorstander was van een paarse coalitie. Dat vind ik legitiem vanuit zijn opvatting. En ook dat hoort bij dynamiek in de politiek. Wat dat betreft is het een politicus geweest die heel duidelijk ook zijn stempel heeft gedrukt op dat denken over democratie, maar ook over partijpolitieke vernieuwing.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, IW)