Dag van de zelfstandige

Toespraak | 10-03-2010

De Amerikaanse econoom Richard Florida heeft een paar jaar geleden een nieuwe sociaal-economische klasse ‘uitgevonden’: de ‘creative class’, de creatieve klasse.
Dit zijn kenniswerkers en professionals in creatieve beroepen die - volgens Florida – de drijvende kracht zijn als het gaat om economische ontwikkeling.
Als een stad of een land zich economisch sterk wil ontwikkelen, dan moeten juist deze mensen worden aangetrokken, dan moet voor deze mensen het juiste vestigingsklimaat worden gecreëerd.
En wat vinden deze mensen belangrijk?
Florida zegt daarover: talent, tolerantie en technologie.
Maar ook: kunst, cultuur en een hippe, multiculti woonomgeving.
Dus zijn er nu allemaal Amerikaanse steden die niet investeren in infrastructuur en armoede, maar in een nieuw muziekcentrum en kunstsubsidies.
Want dan komt de creative class zich daar vestigen en dan komt er economische groei.
Nog steeds volgens Florida.
Maar volgens mij is de praktijk weerbarstiger dan zijn theorie.

Ten eerste omdat Florida het, als hij het over de creatieve klasse heeft, niet expliciet over ondernemers heeft.
Terwijl juist ondernemers volgens mij dé grote creatievelingen zijn die onze economie niet alleen draaiende houden, maar steeds weer weten op te stuwen in de vaart der volkeren.
Het zijn juist ondernemers, groot en klein, die waarde creëren
omdat zij net iets creatiever zijn dan anderen,
omdat zij dingen mogelijk achten die anderen voor onmogelijk hielden, omdat zij zoeken waar anderen niets vonden,
omdat zij dingen maken of bedenken waar anderen simpelweg niet op komen.
Dus: creativiteit is niet voorbehouden aan kunstenaars en artiesten, creativiteit is geen ‘vrije oefening’, maar de kurk waar ondernemerschap op drijft.

Het tweede ‘gat’ in de theorie van Florida is dat hij maar een deel van de behoeften van de creatieve klasse beschrijft.
Hij heeft het over kennis en kunde, landschap en leefklimaat, kunst en cultuur.
Daar hebben creatievelingen, ondernemende mensen zoals u, zeker baat bij.
Maar volgens mij hebben creatieve ondernemers zeker ook baat bij andere zaken, zoals gunstige fiscale wet- en regelgeving, flexibiliteit, transparantie en betrouwbaarheid.
Dat zijn allemaal zaken waar de overheid u bij kan helpen.
Ik heb mij daar de afgelopen jaren als staatssecretaris sterk voor gemaakt en ik verzeker u dat ik mij daar ook als minister sterk voor zal maken.

Een belangrijk instrument om ondernemerschap te stimuleren is fiscale regelgeving.
Het is geen toeval dat u als eenmansbedrijf fors minder belasting betaalt over uw inkomen dan werknemers aan belasting betalen.
Dat voordeel zit nu voor een belangrijk deel in de zelfstandigenaftrek.
U heeft daar allemaal mee te maken, maar voor diegenen onder u die hun boekhouding aan een andere zelfstandige ondernemer overlaten, wil ik toch nog even laten zien hoe die zelfstandigenaftrek nu eigenlijk het verschil maakt.
Een eenmansbedrijf betaalt tot een winst van ongeveer 19 000 euro geen cent inkomstenbelasting, terwijl een werknemer al inkomstenbelasting betaalt vanaf een inkomen van ongeveer 6 000 euro. Dit verschil komt vooral door de zelfstandigenaftrek.
Bovendien betaalt een werknemer maximaal 52% belasting over zijn inkomen.
Een eenmansbedrijf betaalt altijd minder dan 52% belasting dankzij de MKB-winstvrijstelling.
Daardoor is het toptarief voor u ongeveer 45%.
Dat klinkt allemaal nog steeds erg abstract.
Laat ik u een voorbeeld geven.
Stel: Jan is een werknemer met een modaal inkomen. Dat is ongeveer 33 000 euro.
Maar zijn baas heeft voor hem ook al diverse premies betaald, dus zijn ‘echte’ loon is in feite hoger: ongeveer 36 000 euro. Jan betaalt ongeveer 11.500 euro aan inkomstenbelasting.
Stel: Kees is een zelfstandige ondernemer met een winst van 36 000 euro.
Kees betaalt ongeveer 6500 euro aan inkomstenbelasting.
Dus: Jan betaalt bijna 5000 euro meer dan Kees.
Als we hetzelfde doen bij een werknemer met een inkomen van 2 x modaal, dus bijna 70 000 euro, betaalt de werknemer bijna 6000 euro meer aan inkomstenbelasting dan de zelfstandige ondernemer.
Ja, het is echt waar: een eenmansbedrijf betaalt echt een stuk minder belasting dan een werknemer.
Dat hebben we zo geregeld omdat we ondernemerschap willen stimuleren.
Want ondernemers hebben hun winst niet alleen nodig voor huis en haard en de dagelijkse boodschappen.
U heeft ook geld nodig om in uw zaak te blijven investeren en om te reserveren voor bepaalde risico’s, zoals arbeidsongeschiktheid of economisch mindere tijden.
Natuurlijk probeert u dat ook door te berekenen in uw prijzen, maar dat is niet altijd mogelijk.

U ziet aan deze voorbeelden ook het gekke effect dat het verschil in belastingdruk tussen een ondernemer en een werknemer groter is bij lage inkomens.
Of andersom: hoe hoger de winst en het loon worden, hoe kleiner het verschil in belastingheffing.
Dit komt door de zelfstandigenaftrek: die neemt af als de winst toeneemt. In combinatie met het oplopende tarief van de inkomstenbelasting betalen eenmansbedrijven steeds meer belasting naarmate hun winst hoger is.
Eenvoudiger gezegd: op deze manier wordt u ‘gestraft’ als u het erg goed doet. Dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn!

Want wat de overheid zeker niet wil is ondernemers klein houden.
Wat we willen, wat ik wil, is dat een groot deel van de ondernemers zonder personeel doorgroeien tot ondernemers met personeel.
Dan is ondernemerschap namelijk niet meer alleen creatief en innovatief, maar levert ondernemerschap ook een grotere bijdrage aan onze economie en werkgelegenheid.
Dat is wat Nederland nodig heeft!
Daarom wil ik het doorgroeien van ondernemingen extra ondersteunen en stimuleren: ambitie moet worden aangemoedigd!

Dat betekent dat we nog eens naar de zelfstandigenaftrek moeten kijken en ons de vraag moeten stellen of dat nu nog steeds de juiste manier is om ondernemerschap te stimuleren.
Nu bevat de zelfstandigenaftrek eigenlijk een negatieve prikkel om meer winst te maken.
Die negatieve prikkel moeten we omzetten in een positieve prikkel; een prikkel om groter te groeien, een prikkel om meer winst te maken.
Die prikkel is de MKB-winstvrijstelling.
Deze vrijstelling groeit mee met de winst, waardoor het maken van meer winst ook fiscaal wordt beloond.
Dat is ondernemerschap stimuleren!

Ondernemen kan natuurlijk ook in deeltijd.
Om ook deze deeltijdondernemers te stimuleren om meer winst te gaan maken, heb ik per 1 januari van dit jaar het urencriterium voor de MKB-winstvrijstelling afgeschaft.
Ook heb ik de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek fors verruimd:
zo worden de kosten van investeringen lager en wordt investeren dus bevorderd.
Dat is niet alleen goed voor ondernemers die willen uitbreiden maar ook voor ondernemers die bijvoorbeeld last hebben van de economische crisis.
Want het is duidelijk dat de crisis niet aan de zelfstandige ondernemer voorbij is gegaan.
Afhankelijk natuurlijk van uw ‘tak van sport’ is het voor de één een slechte tijd, voor de ander business as usual en voor sommigen misschien wel beter dan ooit.
Maar het is duidelijk dat nu, in deze crisis een flink aantal zzp’ers wel wat hulp kan gebruiken.
Het aantal opdrachten loopt terug en daarmee ook uw omzetten. Daarom heb ik heb ik besloten dat de Belastingdienst bij de beoordeling van de aangifte over 2009 het urencriterium voor de zelfstandigenaftrek soepeler zal toepassen.
Wat betekent dat?
Dat betekent dat de 1225 uren die officieel nodig zijn om aan het urencriterium van de zelfstandigenaftrek te voldoen niet allemaal declarabel hoeven te zijn.
Dus ook de uren die u besteedt aan scholing of acquisitie tellen, aan het maken van een website voor uw bedrijf of het bijhouden van uw administratie, ook die uren tellen mee voor de urennorm. I
k hoop, ik ga er eigenlijk vanuit, dat de overgrote meerderheid van de zzp-ers hierdoor - ook in deze moeilijke tijden - alsnog in aanmerking komt voor de zelfstandigenaftrek.
Dat vind ik belangrijk omdat ondernemerschap belangrijk is!

Het is daarom jammer dat er volgens het CBS halverwege 2009 een einde kwam aan de groei van het aantal eenmanszaken.
Met andere woorden: minder mensen beginnen voor zichzelf.
Volgens de Kamer van Koophandel zijn de mensen die nu die stap zetten ‘overlevers’ die vanwege ontslag niet anders kunnen.
Kees Kraaijeveld schreef een paar weken geleden een mooi stuk over dit fenomeen in Vrij Nederland.
Hij schreef: “Zzp is opeens niet meer ok. Drie jaar geleden waren zzp’ers nog heldhaftige ondernemers, nu zijn het een stel losers.”
Gelukkig voegt hij daar onmiddellijk aan toe: “Maar dit beeld is fout.”
Hij pleit ervoor om zelfstandigen niet over één kam te scheren.
Volgens Kraaijeveld zijn er zelfstandigen in soorten en maten.
Zo noemt hij de ‘topwerkers’ – zelfstandigen met een goed netwerk en unieke vaardigheden – en de ‘flexwerkers’ – zelfstandigen die het niet erg vinden om het zo nu en dan wat rustiger aan te doen.
Voor mij zijn deze zelfstandigen het zout in de economische pap:
zij vullen de gaten en gaatjes die ontstaan in het Nederlandse bedrijfsleven;
zij doen wat anderen niet kunnen of willen doen.
Maar wat mij betreft zijn er ook nog de ‘doorwerkers’:
de zelfstandigen met de ambitie om door te groeien.
Zo’n ondernemer was ik ooit en ik hoop dat er ook onder u ondernemers zijn met grote tot grootse plannen!

Maar hoe klein of groot uw bedrijf ook is, u heeft altijd te maken met administratie.
Ik weet het: een last en zeker geen lust.
De boodschap die ik op verzoek van de Belastingdienst graag mee wil geven is: stop uw papierwerk niet zomaar in een la – ja dat komt echt voor! -  maar zorg dat uw administratie, dat uw boekhouding op orde is. Dat kunt u zelf doen maar gelukkig zijn er genoeg kleine en grote bedrijven die dit van u kunnen overnemen.
Dat kost misschien wat, maar dat scheelt een hoop gedoe en vaak ook een hoop geld.
Want de boete voor het te laat inzenden van uw omzetbelasting is niet mals, en als u het verkeerde btw-tarief rekent, of te veel voorbelasting aftrekt, of vergeet de bijtelling van de auto toe te passen, dan heeft u nog jarenlang een veel innigere band met de Belastingdienst dan leuk of makkelijk is!
Natuurlijk is het niet gemakkelijk om dat allemaal goed bij te houden:
er zijn nu eenmaal veel - veel te veel? – wetten en regels waar ondernemers zich aan moeten houden.
En dat wordt als een bedrijf groter wordt vaak alleen nog maar meer. Daarom heb ik de afgelopen jaren een paar zaken eenvoudiger gemaakt:
de VAR wordt tegenwoordig automatisch verleend en de grens voor de kwartaalaangifte btw is verhoogd.
Ook heb ik het aannemen van personeel eenvoudiger gemaakt door de eerstedagsmelding af te schaffen.
Maar er kan zeker nog meer gebeuren.

Bijvoorbeeld als het gaat om de informatievoorziening.
Die is nu erg versnipperd en verkokerd.
Als startende ondernemer kun je bij verschillende organisaties en ondernemingen terecht voor voorlichting en advies.
Bijvoorbeeld bij de Kamer van Koophandel, het Platform Zelfstandige Ondernemers, commerciële en andere websites.
Maar zou het niet veel handiger, eenvoudiger zijn als er één platform, één plek zou zijn waar je met al je vragen terecht zou kunnen?
De Belastingdienst wil graag samenwerken met zo’n initiatief.

Wie van u zou zo’n alles- in-één-loket een goed idee vinden?

En, als er dan zo’n loket zou komen, hoe zou het dan moeten heten? Het zelfstandigenloket, het zzp-loket, het ondernemersloket?
Daar ben ik wel nieuwsgierig naar: hoe noemt u zich of wat is voor u de naam die het beste bij u past?
Ik wil graag handen zien:

Wie van u noemt zich zzp’er?

Wie van u noemt zich zelfstandig ondernemer?

Wie van u noemt zich freelancer?

Of, als laatste, het voorstel van Kees Kraaijeveld in VN; wie van u noemt zich ‘autonoom’?

Interessant!
Ik wil natuurlijk geen waardeoordeel geven maar wist u dat uit onderzoek van het EIM blijkt dat zzp’ers die zich karakteriseren als ondernemers in 2009 gemiddeld beter presteerden dan mensen die zich zzp’er, freelancer of zelfstandige noemden…..

Ik had zelf (ook) een grote voorkeur voor ondernemer. Maar hoe dan ook: we zijn allemaal – ook ik nog steeds diep in mijn hart - een trots lid van de creatieve klasse!