Wat beweegt de buren?
Ik zal zo iets zeggen over Ruhr 2010 en waarom dat belangrijk is, maar laten we beginnen met vast te stellen dat het altijd heel bijzonder is om in Rotterdam iets met Duitsland te doen.
Omdat de hoogtepunten en dieptepunten in onze gemeenschappelijke geschiedenis vaak met Rotterdam verstrengeld zijn. Deze stad heeft nog steeds de littekens van het gruwelijke bombardement in mei 1940. En tegelijkertijd is deze stad ook, wat de Duitse schrijver Karl Schlögel noemt: ‘de mond van Europa’. En met name de mond van Duitsland. Je kunt de Duitse economie en zeker die van het Ruhrgebied niet voorstellen zonder Rotterdam. Rotterdam is verbonden met Duitsland en het Ruhrgebied op een manier die in onze geschiedenis nooit eerder zo is geweest.
Dus deze stad kent de hoogte en dieptepunten uit onze betrekkingen. Ik kom zelf uit de grensstreek. Ik woon op nog geen drie kilometer van de Duitse grens. En mijn grootouders en overgrootouders waren mijnwerkers en voor hen, voor 1940, bestond die grens niet. Als er in Heerlen geen werk was op de mijn, liepen ze naar Herzogenrath om daar in de mijn te werken. De taal uit de regio was één taal. Zeker in de mijngangen was er één taal, dat moest ook wel, want het was levensgevaarlijk als je elkaar niet verstond, dan gebeurden er ongelukken.
Er was geen begrip van het verschil tussen Nederlanders en Duitsers, omdat de mensen in dat gebied, de Rijnlanders, die spraken gezamenlijk over ‘Pruusen’. ‘Duitsers’ waren niet de Duitsers uit die streek, maar van veel verder weg. En ineens vanaf 1940 wordt de grens streng. Je zag het ook bij mijn familie. Mijn moeder weet nog heel goed dat zij met mijn opa - die ook mijnwerker was en schouder aan schouder met Duitse mijnwerkers werkte - dat ze in 1943 stonden te juichen toen ze vanaf een heuvel in Heerlen in de verte Aken zagen branden onder het geallieerde bombardement. Gek is dat in de menselijke geest, dat je in een paar jaar tijd van een gevoel van broederschap overgaat tot diepe haat tegenover de vijand. Dat brengt me ook bij het belang dat we hechten aan Ruhr 2010.
In de samenleving zoals de onze bestaat de neiging om de luiken dicht te doen of naar binnen te kijken. En niet meer open te staan omdat het buiten te groot is. Daarom is het van het grootste belang dat je alles wat je als overheid kunt doen om samen te werken met je partners over de grenzen. Om mensen uit te nodigen om naar de werkelijkheid te kijken door de ogen van een ander. Het is van het grootste belang dat we dit doen.
Ik zie ook dat de belangstelling die er in Noordrijn-Westfalen is voor de Nederlandse cultuur de afgelopen jaren enorm is gegroeid en dat we dat moeten stimuleren. Het heeft mij altijd enorm getroffen dat als er iets in Noordrijn-Westfalen op het gebied van cultuur gebeurt, men altijd eerst naar Nederland kijkt of ons uitnodigt om mee te doen. Zo ook bij Ruhr 2010. Het valt mij op dat als er een theaterfestival is, er heel veel belangstelling is voor Nederlands theater. Als er beeldende kunst in grote musea in Noordrijn-Westfalen, als men daar een thema zoekt, men ook altijd aansluiting zoekt bij Nederland. Dat soort initiatieven spreekt mij zeer aan en daarom voel ik mij ook verplicht om in 2010 een duidelijke Nederlandse aanwezigheid te laten gelden.
In de komende jaren zal het erop aankomen dat we in onze samenleving bereid zijn de naderende structurele veranderingen te omarmen en te vormen naar onze wensen. Het betreft Nederland en Duitsland. Dat wij de moed hebben en de wil hebben om onze toekomst zelf vorm te geven. En niet achterover te gaan leunen om te kijken of anderen zullen bepalen hoe wij zullen leven. Dat kan alleen maar als wij een optimistische kijk op die toekomst, op de kansen die we hebben en een open blik hebben voor wat anders is, voor wat de buren beweegt. Die vraag altijd maar weer te stellen, hoe gaat het eigenlijk met de buren? En in het antwoord van de buren zie je weerspiegeld hoe het met jezelf gaat. Daarom is voor mij de samenwerking met Noordrijn-Westfalen en Duitsland in het algemeen, maar Noordrijn-Westfalen in het bijzonder omdat ze ons het dichtst bij staan, zo belangrijk. Omdat als je weet, als je belangstelling hebt voor de buren, leer je uiteindelijk jezelf het beste kennen. Meer dan als je de luiken dichtdoet en alleen maar naar jezelf kijkt. Dat is waarom ik in Ruhr 2010 geloof, dat is ook waarom ik deze prachtige tentoonstelling zo bijzonder vind. Omdat het laat zien dat in de tijd waarin de tekeningen gemaakt zijn, in de tijd dat dit papier werd gebruikt, de grenzen helemaal niet zo duidelijk lagen zoals ze nu zijn.
Dank u wel.
Nu zou ik graag mijn collega Grosse-Brockhoff het woord geven.