Toespraak bij opening bedrijfslevendag 'Business and Human Rights'
Gelegenheid: opening bedrijfslevendag 'Business and Human Rights'Good morning ladies and gentlemen,
I would like to welcome you all to today’s seminar on business and human rights. It is very encouraging to see so many people here. I would particularly like to welcome John Ruggie, the UN Special Representative on Human Rights and Transnational Corporations and other Business Enterprises. The gathering is very diverse: we have business representatives, representatives of employers’ organisations and trade unions, people from NGOs, and officials from my own Ministry and the Ministry of Economic Affairs. In other words, all the people who need to join forces to strengthen the Netherlands’ human rights policy. The meeting offers an excellent opportunity to exchange ideas on this subject, and I would like to thank the organisers for their efforts.
Because there are so many Dutch companies represented here today, I will now continue in Dutch and ask the English speakers to follow the translation.
Dames en heren,
Het is vandaag een bijzondere gelegenheid is: het is voor het eerst dat overheid en bedrijfsleven op deze manier rechtstreeks met elkaar in gesprek gaan over mensenrechten. Overheid en bedrijfsleven leken tot voor kort misschien niet elkaars natuurlijke partners op het terrein van de mensenrechten, maar nu trekken we samen op om de mensenrechten in de wereld te helpen verbeteren. Dat die twee aparte werelden complementair worden, vind ik wel iets om even bij stil te staan. Ik heb altijd gezegd dat de koopman en de dominee elkaar niet bijten, maar elkaar juist versterken. Ons mensenrechtenbeleid komt onze handelsrelaties ten goede en vice versa. Wij hebben als Nederland een internationaal georiënteerde economie: we investeren veel in het buitenland, drijven handel en verlenen diensten. Dat kan alleen in een stabiele wereld met een sterke internationale rechtsorde. Een verbeterde mensenrechtensituatie is dus ook in het belang van bedrijven zelf: het is nu eenmaal niet prettig zakendoen in een land waar men het niet zo nauw neemt met de mensenrechten en waar de regels van de rechtsstaat niet worden nageleefd. Rechtsongelijkheid voor burgers en rechtsongelijkheid voor bedrijven zijn twee kanten van dezelfde medaille.
Tegelijkertijd kunnen we meer bereiken als we een mensenrechtendialoog voeren in het kader van bredere betrekkingen. Door handelsrelaties is Nederland beter in staat mensenrechten aan de orde te stellen, en te helpen verbeteren. Daarbij is voor iedereen een eigen rol weggelegd!
Bedrijven hebben de verantwoordelijkheid internationaal erkende mensenrechten te respecteren binnen het domein van hun activiteiten en invloed. Het maatschappelijk effect van de activiteiten van bedrijven in het buitenland – op de leefomgeving en de sociale omstandigheden bijvoorbeeld – kan ingrijpend zijn. Bedrijven kunnen die invloed aanwenden om de omstandigheden in de landen waar zij werken te verbeteren en een klimaat te creëren waarin de bescherming en bevordering van mensenrechten en fundamentele vrijheden in acht worden genomen. Uw aanwezigheid in een land kan een gunstig effect hebben op de algehele mensenrechtensituatie. U kunt echt een verschil maken!
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen – dáár hebben we het over. Het betekent ondernemen met aandacht voor de 3 P’s: People, Planet & Profit. Alleen dan zal economische groei duurzaam zijn. MVO is wat mij betreft geen vrijblijvende zaak, maar een onlosmakelijk onderdeel van ondernemen. Heel veel bedrijven zijn zich daar heel bewust van en handelen er ook naar. Het feit dat ‘MVO’ inmiddels een ingeburgerde kreet is, zegt genoeg. Behalve een morele verplichting biedt MVO ook kansen voor ondernemers: Nederlandse bedrijven kunnen zich nationaal en internationaal onderscheiden door MVO. Beschouw het als een moreel exportartikel dat positief uitpakt voor zowel bedrijven als voor de betrokken landen. Ik denk dat zeker nu, als je kijkt naar de discussie over de oorzaken van de financiële crisis, MVO op steeds meer steun kan gaan rekenen. Ik ben benieuwd naar de uitkomsten van het panel dat vanochtend zal spreken over MVO in tijden van financiële crisis. Mijn eigen indruk is dat het besef dat MVO loont – voor bedrijf, mens, leefomgeving en maatschappij – groeit. Daar moet u als bedrijf voorop willen lopen!
Neem bijvoorbeeld kinderarbeid. In de mensenrechtenstrategie zijn we overeengekomen dat Nederland het voortouw zal nemen bij het bestrijden van alle vormen van kinderarbeid, te beginnen met de ergste vormen. Om dat te kunnen waarmaken, hebben we een brede aanpak nodig. We moeten alle mogelijkheden aangrijpen: er is niet één middel dat de kwaal zal genezen, we zullen verschillende instrumenten moeten inzetten, waarbij ieder een eigen verantwoordelijkheid heeft.
Zo voeren we vanuit de overheid een politieke dialoog met landen waar kinderarbeid voorkomt. We zetten onze ontwikkelingssamenwerking in om onderwijs te bieden aan kinderen. En we kijken ook naar handelsmaatregelen. Op ons voorstel is de Europese Commissie bezig met een onderzoek naar de mogelijkheden om handelsmaatregelen in te zetten bij de bestrijding van de ergste vormen van kinderarbeid. De Commissie kijkt daarbij ook nadrukkelijk naar de mogelijkheid om een verbod in te stellen op het op de Europese markt brengen van producten die tot stand zijn gekomen door de ergste vormen van kinderarbeid, waaronder dus slavenarbeid. Ik ben ervan overtuigd dat we, binnen een brede benadering, een handelsverbod nodig hebben als stok achter de deur om landen ertoe aan te zetten effectiever op te treden tegen kinderarbeid. Ik verwacht dat onderzoek binnenkort met u te kunnen delen.
Uiteindelijk zouden in onze winkels alleen kinderarbeidvrije producten moeten liggen. Om producten die het resultaat zijn van kinderarbeid van de markt te laten verdwijnen, is het allereerst zaak het productieproces transparanter te maken. Bedrijven hebben hierin ook een eigen verantwoordelijkheid. Zij zouden moeten controleren of de bedrijven waarmee ze samenwerken, en hun toeleveranciers, gebruik maken van kinderarbeid. Dat zoiets zeker mogelijk is, bewijst een bedrijf als C&A dat met een eigen gedragscode werkt, waarin een absoluut verbod op kinderarbeid is opgenomen, inclusief een controlemechanisme. En ik merk op dat de prijzen daar niet echt onder hebben geleden! Zulke initiatieven verdienen brede navolging. De overheid moet nog een zetje in de goede richting geven, door een duidelijke voorbeeldfunctie te vervullen. Zo zouden bedrijven die van overheidswege subsidie ontvangen, moeten verklaren dat hun partners zonder kinderarbeid werken – dat voorstel kan op mijn warme steun rekenen. We bespreken momenteel hoe we er uitvoering aan kunnen geven. De overheid neemt ondertussen ook haar eigen verantwoordelijkheid. Vanaf 2010 zullen wij een duurzaam inkoopbeleid voeren, waarbij mensenrechten, inclusief kinderarbeid, een algemeen geldend criterium is.
Ook consumenten worden steeds kritischer over de herkomst en totstandkoming van producten. Niemand wil een spijkerbroek die door kinderhanden is gemaakt. Ook dat is iets om rekening mee te houden! Consumenten moeten dan wel bewust kunnen kiezen. Zij zouden gebaat zijn bij een duidelijk keurmerk voor producten die zonder kinderarbeid zijn gemaakt. Hiervoor zouden overheid en bedrijfsleven zich samen sterk moeten maken. Ik hoop dat dit vandaag ook aan de orde komt.
Dames en heren,
Speciale Vertegenwoordiger John Ruggie heeft een belangrijk rapport geschreven over de rol van overheid en het bedrijfsleven in de verbetering van mensenrechten. Zijn protect, respect & remedy-framework ten aanzien van mensenrechten staat vanmiddag centraal. Ruggie is in zijn rapport zowel principieel als pragmatisch. Principieel wanneer het gaat om de plicht van de overheid om de mensenrechten te beschermen en de verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven om deze te respecteren; pragmatisch in zijn visie op de beste rolverdeling tussen overheid, bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld om die principes in de praktijk te brengen. Die combinatie spreekt mij bijzonder aan! Ik hoop dat u uw voordeel doet met de aanbevelingen uit zijn rapport, die ik in ieder geval van harte ondersteun.
Nederland steunt verschillende multistakeholder-initiatieven waarbij overheid, bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld de bevordering van mensenrechten via MVO in de praktijk proberen te brengen. Ik noem bijvoorbeeld Global Compact, het EITI [Extractive Industries Transparency Initiative], de Voluntary Principles on Security and Human Rights, de OESO-richtlijnen en het daarbij behorende Nationaal Contact Punt en de Decent Work Agenda van de Internationale Arbeidsorganisatie. Ook onderhouden we goede contacten met Mr Ruggie en financieren we een deel van zijn activiteiten.
Voor mij is het zo klaar als een klontje dat die samenwerking, in de vorm van informatie-uitwisseling en wederzijdse bewustwording, noodzakelijk is en voor alle partijen winst op kan leveren. We proberen vanuit de overheid het bedrijfsleven ook te ondersteunen in dat opzicht. Samen met EZ zijn zogenaamde MVO tool kits voorbereid voor landen waarmee Nederland veel handel drijft. In 2009 zal bovendien voor alle ambassades een mensenrechten tool kit worden opgesteld in het kader van MVO. Tenslotte zullen in 2009 bij vijf ambassades proefprojecten worden gestart waarbij de samenwerking met het bedrijfsleven ter versterking van hun MVO-activiteiten in relatie tot mensenrechten zal worden geïntensiveerd.
Dat doen we ook om u te helpen: stel dat u in lastig vaarwater terecht komt, dat u in aanvaring komt met de lokale autoriteiten vanwege een mensenrechtenkwestie. Dan moet u zonder meer op onze ambassade kunnen rekenen om u terzijde te staan. Ik verwacht van onze ambassades dat ze goed samenwerken met bedrijven op dit vlak: dat ze u goed informeren over de mensenrechtensituatie, u adviseren over uw contacten met de autoriteiten, actief met u meedenken en u een helpende hand bieden mochten zich problemen voordoen. Deze dag biedt goede gelegenheid om te bezien waar de samenwerking goed verloopt en waar de knelpunten en oplossingen liggen.
Dames en heren,
Ik wens u allemaal een vruchtbare en inspirerende dag toe. Dank u wel.