Mensenrechten, voor iedereen, altijd en overal
Dames en heren, mensenrechten, voor iedereen, altijd en overal. Dat was het uitgangspunt van de opstellers van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, nu bijna zestig jaar geleden. En vandaag de dag hoort dat nog steeds ons uitgangspunt te zijn, juist nu mensenrechten internationaal steeds meer onder druk lijken te staan.Mensenrechten zijn niet vanzelfsprekend. De beelden die u zojuist gezien hebt, confronteren ons daar nog eens mee. Het zijn beelden die we iedere dag op de televisie kunnen zien. Beelden die soms misschien langs ons heengaan. Het gemak en de regelmaat waarmee menselijk leed tegenwoordig de huiskamer binnenkomt, kan leiden tot afsluiting en ongevoeligheid. Maar wij mogen onze ogen er niet voor sluiten. Wij mogen er niet aan voorbij gaan dat hetgeen wij als normale verworvenheden beschouwen, in veel delen van de wereld aan mensen wordt ontzegd.
(Belang van mensenrechten)
De meest basale rechten, zoals het recht om gevrijwaard te worden van marteling, het recht op vrijheid van meningsuiting en het recht op een eerlijke procesgang, worden overal ter wereld met voeten getreden. Vervolging op basis van politieke of religieuze gronden, detentie zonder enige vorm van proces, genitale verminking van vrouwen en meisjes en verkrachting als oorlogswapen, zijn een aantal van de schendingen die helaas aan de orde van de dag zijn.
Als persoon, als politicus, en als Minister van Buitenlandse Zaken vind ik dat onacceptabel. Omdat waarden als rechtvaardigheid, respect en solidariteit voor mij essentieel zijn. Omdat ik vind dat ieder mens het recht heeft op een menswaardig bestaan. Omdat mensenrechten de spelregels horen te zijn voor hoe we met elkaar omgaan.
Als christendemocraat ben ik uiteraard geïnspireerd door de waarden die voor ons vanzelfsprekend voortvloeien uit de joods-christelijke en humanistische traditie van ons land. Omdat ik het belangrijk vind dat die waarden, die de ankers vormen voor een beschaafde en menswaardige samenleving, uitgedragen worden. Omdat die waarden, die wij in Nederland koesteren, overeind moeten blijven, heb ik ervoor gekozen een mensenrechtenstrategie te ontwikkelen die mensenrechten een centrale plaats geven in het buitenlands beleid.
De waarden die aan mensenrechten ten grondslag liggen zijn geen westerse waarden, ze zijn breder – ze zijn universeel en gelden voor iedereen. Of het nu gaat om een Roma in Moldavië, een boeddhistische monnik in Birma, een slachtoffer van oorlogsgeweld in Darfur, een journalist in Iran of een boer in Zimbabwe: allen zouden zich in dezelfde mate beschermd moeten weten door het internationale bouwwerk van mensenrechten. Allen zijn immers in gelijke mate mens.
Mensenrechten, voor iedereen, altijd en overal.
Ik zie dat als een morele opdracht. Maar mensenrechten dienen ook een breder belang. Ernstige mensenrechtenschendingen leiden tot instabiliteit. Wanneer een volk langdurig wordt onderdrukt, is de kans groot dat er een conflict uitbreekt. Wanneer mensen gevaar lopen of het hen aan de rechten ontbreekt die nodig zijn om te overleven, slaan ze op de vlucht. En bedrijven investeren bij voorkeur in een land waar het stabiel is en waar de rule of law gehandhaafd wordt. Mensenrechten vormen een voorwaarde voor duurzame stabiliteit, veiligheid en welvaart. In de wereld van tegenwoordig, waarin grenzen vervagen, is het ook in het belang van de Nederlandse samenleving om te zorgen dat mensrechten elders in de wereld worden nageleefd.
Daarom staan mensenrechten centraal in mijn buitenlandse beleid. Mensenrechten als een legitieme zorg van de internationale gemeenschap.
(Mensenrechtenstrategie)
In ‘Naar een mensenwaardig bestaan - een mensenrechtenstrategie voor het buitenlands beleid’ stel ik bijna honderd concrete maatregelen voor om mensenrechten bovenaan de buitenlands politieke agenda te zetten. Ik zal u in vogelvlucht door de strategie heen leiden.
Ik wil het mensenrechtenbeleid in de volle breedte intensiveren. We zullen in onze contacten met andere landen consequent aandacht besteden aan mensenrechten en hen erop aanspreken als deze worden geschonden. Daarnaast wil ik dat de Europese Unie actiever en effectiever optreedt als er mensenrechten in het geding zijn. Hoewel niet perfect, blijft ook de Mensenrechtenraad voor ons een belangrijk forum om internationale afspraken te maken en schrijnende situaties te veroordelen.
In de strategie heb ik een aantal accenten gelegd die nauw aansluiten bij de ontwikkelingen van deze tijd. We moeten onze energie - en onze financiële middelen - daar gebruiken waar dit het meest nodig is.
Mensenrechten gelden voor iedereen, altijd en overal. Om onder het mom van culturele en religieuze verschillen te pretenderen dat mensenrechten niet van t oepassing zouden zijn, staat haaks op dit principe. Ik ben geen cultuurrelativist. Mensenrechten bieden een gemeenschappelijke basis voor iedereen, juist omdat ze uitgaan van de overeenkomsten tussen mensen en niet van de verschillen. Culturele diversiteit moet worden gerespecteerd, maar mag nooit een excuus zijn om mensen hun rechten te onthouden. Ieder mens is gelijk in waardigheid en gelijk in rechten. Als dit principe in de knel komt, moeten we het verdedigen. Ons verzetten tegen doodstraf en marteling. Ons hard maken voor de vrijheid van godsdienst. Opkomen voor de rechten van vrouwen en kinderen. Niet accepteren dat mensen vanwege hun geaardheid worden gediscrimineerd.
Daar waar mensenrechten worden geschonden, is geen sprake van vrede en ook niet van veiligheid. Andersom leidt onveiligheid vaak tot schendingen. Mensenrechtenbeleid en veiligheidsbeleid moeten elkaar daarom versterken. Dat is een tweede accent dat u in de mensenrechtenstrategie terug zult zien. Onze inspanningen om wereldwijd vrede en veiligheid te bevorderen en samenlevingen opnieuw op te bouwen, sluiten nauw aan bij onze inzet op het gebied van mensenrechten. De strijd tegen terreur en de strijd voor mensenrechten gaan wat mij betreft hand in hand.
Burgerrechten en politieke rechten worden in deze tijd met regelmaat geschonden, waardoor mensen geen mogelijkheden hebben om hun eigen levensomstandigheden te verbeteren. Dan zijn ook economische, sociale en culturele rechten in het geding. Alle mensenrechten zijn even belangrijk, een derde accent in de strategie. Er is een onmiskenbare relatie tussen mensenrechten en ontwikkeling. Met ons geïntegreerde buitenlandse beleid is Nederland in een uitstekende positie om vorm te geven aan deze relatie en dit zullen we dan ook doen. Ik zal mij bijvoorbeeld inspannen om kinderarbeid uit te bannen, onder andere door te pleiten voor een EU-verbod op producten die door de ergste vormen van kinderarbeid tot stand gekomen zijn.
Een vierde - zeer belangrijk - accent is het ondersteunen van de roep om mensenrechten die vanuit samenlevingen zelf komt. Nederland zal mensenrechtenverdedigers actief ondersteunen in hun werk en zich hard maken voor het recht op vrijheid van meningsuiting.
Het is voor zover ik weet nog nooit gelukt om uitsluitend met inspanningen van buitenaf de mensenrechtensituatie in een land te verbeteren. Verandering moet van binnenuit komen. Het is heel belangrijk dat mensen zelf hun rechten opeisen, maar we moeten hen daar wel bij helpen.
Daarom zal Nederland mensenrechtenverdedigers politiek en praktisch ondersteunen. Ik heb daartoe een Mensenrechtenfonds ingesteld, waarvoor het komende jaar 20 miljoen euro beschikbaar is. En als eerbetoon aan de mensen die in hun eigen land opkomen voor mensenrechten en daarbij bijzondere moed tonen, stelt Nederland een onderscheiding in – de Mensenrechten Tulp.
(Afsluiting)
Wellicht zullen er mensen zijn die onze inspanningen vergelijken met een druppel op de spreekwoordelijke gloeiende plaat. Maar cynisme is hier niet op zijn plaats. Natuurlijk moeten we realistisch blijven over wat we kunnen bereiken en ook over hoe we dat het beste kunnen aanpakken. Maar we mogen er nooit vanuit gaan dat mensenrechten wereldwijd vanzelf gerealiseerd worden. Onze constante inzet is vereist.
De Birmese oppositieleidster Aung San Suu Kyi heeft ooit gezegd: “Please use your freedom to promote ours.” Laat dat niet aan dovemans oren gericht zijn.
Dank voor uw aandacht.