Grenzeloos christelijk-sociaal

Toespraak | 07-07-2009

Hartelijk dank Bert en goedemorgen dames en heren,

Veel dank voor dit mooie cahier dat je mij zojuist overhandigde. ‘Grenzeloos christelijk-sociaal’ - een prachtige titel. Een titel die aangeeft dat de betrokkenheid van CNV niet ophoudt aan de grens, maar dat naastenliefde een universele reikwijdte heeft. Dat spreekt mij bijzonder aan. Ik heb mezelf destijds actief ingezet voor CNV's Actie Kom Over en daar bewaar ik hele goede herinneringen aan.

Honderd jaar bestaat CNV dit jaar en dat is zeker een felicitatie waard. De manier waarop jullie dit jubileum vieren is ook bijzonder: met zeven eigentijdse projecten, zeven verschillende idealen waaraan dit jaar extra aandacht wordt besteed. Eén van die idealen heeft betrekking op het buitenland: CNV stelt zich ten doel bij te dragen aan een wereld die werkt, door de arbeidsomstandigheden te verbeteren van mensen in ontwikkelingslanden die hun brood verdienen in de informele economie en die nu keihard door de financiële crisis worden getroffen. Ik begrijp dat ik daar later op de ochtend voor op de fiets ga klimmen…dat doe ik met alle plezier.

De gevolgen van de financiële crisis laten zich inderdaad wereldwijd voelen. Onze economie krimpt, en voor veel Nederlanders is dat een hard gelag. Orders lopen terug, banen staan op de tocht en het wordt lastiger een hypotheek te krijgen. Mensen maken zich grote zorgen over hun perspectieven en hun oudedagsvoorziening. Het zijn echt moeilijke tijden. En elders in de wereld is dat niet anders. Doordat internationale kapitaalstromen opdrogen en de wereldhandel terugloopt, worden de economieën van ontwikkelingslanden zelfs het aller-hardst getroffen. Juist de meest kwetsbare groepen moeten het ontgelden. Zoals de mensen die in de informele economie werkzaam zijn, en helemaal niet kunnen terugvallen op welke sociale zekerheid dan ook. Daarom is het goed dat CNV ook in tijden van crisis over de grens kijkt, en probeert deze mensen een steuntje in de rug te geven. Dat past prima in jullie traditie van internationale betrokkenheid. Hoe die betrokkenheid vorm kreeg, wat de succesverhalen waren, en waar het soms mis liep, dat kunnen we allemaal lezen in dit cahier, dat een beeld schetst van één eeuw internationale activiteiten van de christelijk-sociale beweging. Nogmaals hartelijk dank daarvoor.

Dames en heren,

De CNV en het ministerie van Buitenlandse Zaken komen elkaar regelmatig tegen, want we delen veel doelstellingen. CNV Internationaal helpt vakbonden in Afrika, Azië, Latijns-Amerika en Centraal- en Oost-Europa de belangen van hun leden op het gebied van werk en inkomen te behartigen. Voor het ministerie van Buitenlandse Zaken maakt dat deel uit van de mensenrechten en goed bestuur agenda. We werken dus nauw samen. Voor mijn ambtenaren is dat wel eens lastig, want bij de CNV werken echte onderhandelaars. Die doen hun vakbondsachtergrond natuurlijk recht aan en denken dat alles onderhandelbaar is tot en met het aantal suikerklontjes in de koffie aan toe. De ambtenaren van BZ hebben daar soms een andere kijk op, maar als politicus kan ik dat wel waarderen. Je kunt niet hoog genoeg inzetten in het leven.

Feit is dat CNV Internationaal, net als FNV Mondiaal, een gewaardeerde partner is in het vakbondmedefinancieringsprogramma, waar jaarlijks zo´n 16 miljoen euro mee is gemoeid. Dit jaar is een nieuwe fase in die samenwerking ingegaan. Onze vakbondsactiviteiten worden vanaf 2009 meer geconcentreerd in de partnerlanden waarmee Nederland een ontwikkelingsrelatie onderhoudt. Zo kunnen verschillende instrumenten in één land beter op elkaar worden afgestemd en daarmee wordt de hulp effectiever. CNV heeft prima ingespeeld op die veranderde situatie: jullie hebben je programma gemoderniseerd, en je organisatie aangepast aan de nieuwe realiteit. Petje af voor de slag die jullie hebben gemaakt.

Ik ben ook blij dat jullie goede contacten onderhouden met de Mensenrechtenambassadeur. Als jullie vakbondsgasten op bezoek hebben, gaan jullie dikwijls bij hem langs, en omgekeerd overlegt hij met jullie voordat hij afreist naar een bepaald land of er specifieke vakbondsrechten moeten worden opgebracht. Naar aanleiding van deze contacten bezocht de Mensenrechtenambassadeur een vakbondsgevangene in Burundi, sprak hij in Guatemala uitgebreid over de gevaarlijke situatie van vakbondsleiders en kaartte hij in Ethiopië de situatie van de beknotte onderwijsvakbond aan. Het is goed dat jullie elkaar weten te vinden. Voor mij geldt trouwens hetzelfde: als het effectief is, ben ik altijd bereid bepaalde zaken of specifieke gevallen onder de aandacht van mijn collega´s te brengen. Ik ga daarin doorgaans voortvarend te werk dus laat u het mij vooral weten.

Bij jullie activiteiten in het buitenland gaan jullie uit van de Decent Work Agenda van de Internationale Arbeidsorganisatie. Het naleven van internationale arbeidsnormen is een belangrijke pijler van die agenda. Dat betekent:

• dat er vrijheid van vakvereniging moet zijn;
• dat alle vormen van gedwongen of verplichte arbeid moeten worden uitgebannen;
• dat discriminatie in arbeid en beroep bestreden moet worden en
• dat kinderarbeid moet worden afgeschaft.

Voor mij zijn dit ook belangrijke prioriteiten. In de Mensenrechtenstrategie heeft de regering afgesproken dat Nederland het initiatief zal nemen binnen de EU om tot effectieve maatregelen te komen ter bestrijding van kinderarbeid. Te beginnen met een verbod op het op de markt brengen van producten die door de ergste vormen van kinderarbeid tot stand zijn gekomen. Binnenkort zal de Europese Commissie een studie presenteren naar de mogelijkheden om handelsmaatregelen in te zetten in de strijd tegen kinderarbeid, inclusief de mogelijkheid van zo´n verbod. Die studie is op mijn initiatief tot stand gekomen. Ik hoop dat ik met de Europese collega´s dit najaar kan besluiten dat zo´n verbod er ook komt. Daar zal ik me in ieder geval volledig voor inzetten. Want het geeft in de 21e eeuw geen pas dat kinderen worden uitgebuit, soms onder de meest erbarmelijke omstandigheden, om producten te maken die hier voor een appel en een ei in de schappen liggen. Dat willen consumenten ook echt niet, daar ben ik van overtuigd.

Overigens kijken we natuurlijk niet alleen naar handelsmaatregelen. De strijd tegen kinderarbeid is het meest gebaat bij een geïntegreerde aanpak, waarbij we èn een politieke dialoog voeren, èn ontwikkelingssamenwerking inzetten, bijvoorbeeld door onderwijs te bieden aan kinderen, èn ook naar handelsmaatregelen kijken, als laatste stok achter de deur. Iedereen draagt een eigen verantwoordelijkheid: overheid, bedrijfsleven, consumenten en ook vakbonden spelen een belangrijke rol. Het bedrijfsleven pikt dit overigens ook goed op is mijn idee. Maatschappelijk leiderschap, zoals jullie dat noemen, doet het goed in Nederland. Om het bedrijfsleven nog meer te stimuleren zijn verantwoordelijkheid te nemen, heeft de regering vorige maand besloten alleen nog subsidie te verlenen aan bedrijven die kunnen aantonen dat zijzelf en ook hun toeleverancier geen gebruik maken van kinder- en dwangarbeid. En natuurlijk worden ook de andere arbeidsnormen betrokken.

Dames en heren,

De CNV staat pal voor vakbondsleiders in het buitenland die in zwaar weer komen en het moeilijk hebben. Dat waardeer ik enorm. Ik vind dat we mensenrechtenverdedigers moeten helpen waar we maar kunnen. Via het Mensenrechtenfonds proberen we dit te doen en onze ambassades besteden er ook veel aandacht aan. Net als CNV. De Nederlandse regering looft ieder jaar een prijs uit aan een mensenrechtenverdediger die bijzondere morele moed heeft getoond in de strijd voor de mensenrechten. Vorig jaar heb ik deze Mensenrechtentulp uitgereikt aan Justine Masika, die zich in de Democratische Republiek Congo inzet voor vrouwenrechten en de slachtoffers van seksueel geweld bijstaat. Dit jaar wordt de Tulp op 9 november uitgereikt. Kandidaten kunnen nog tot 23 augustus worden genomineerd via de website www.mensenrechtentulp.nl Denk er eens over na of u nog iemand weet die de prijs zou verdienen. Bijvoorbeeld een sterke vakbondsman of vrouw die zich dagelijks inzet voor de mensenrechten van zijn of haar medeburgers, en daarbij zelf negatieve gevolgen ondervindt. Iemand wiens werk gebaat zou zijn met de erkenning en zichtbaarheid die deze prijs met zich meebrengt. En mocht u zelf niemand weten: zegt het dan voort! Vorig jaar ontving de jury ruim honderd nominaties, dat aantal hopen we dit jaar zeker te evenaren.

Dames en heren,

Ik moet u in alle eerlijkheid bekennen dat ik in geen jaren een serieuze fietstocht heb ondernomen. En vanochtend verwacht u van mij dat ik in tien minuten rond het IJsselmeer fiets! Dat wordt nog een hele uitdaging. Maar ik gok er op dat je het fietsen nooit verleert en vroeger heb ik heel wat kilometers gemaakt. In de schuur staat nog steeds mijn oude racefiets, helemaal op maat gemaakt, daar ben ik destijds onder andere mee naar Parijs gefietst. Dat rondje IJsselmeer moet dan ook haalbaar zijn – zeker omdat het ook nog voor het goede doel is. Kom maar op dus, ik ben er klaar voor!

En hartelijk dank voor uw aandacht, voordat ik zodadelijk helemaal buiten adem ben.