NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1

Mediatekst | 14-01-2010

VAN GALEN
Meneer Balkenende, welkom. Hoe was de stemming in de ministerraad?

BALKENENDE
We hebben een goed gesprek gehad. De sfeer was goed, maar er was natuurlijk wel een stevige discussie.

VAN GALEN
De heer Verhagen sprak ik zojuist, Buitenlandse Zaken, die zei: we stonden niet te dansen op de tafel. Volgens mij is dat Binnenhof- Bargoens voor het was niet zo best.

BALKENENDE
Dat is niet waar. Dat heeft Verhagen ook denk ik helemaal niet bedoeld. We hebben gewoon een open en eerlijk gesprek gehad over alles wat er deze week zich heeft afgespeeld. En dat is natuurlijk logisch. Er is veel gebeurd deze week en dan blikt een kabinet terug en er is een goed gesprek. Gewoon open, zakelijk.

VAN GALEN
Maar is de stemming niet van we gunnen elkaar eigenlijk het licht in de ogen niet. Er is een verstandshuwelijk tussen PvdA en CDA en de eerste de beste bananenschil is het gebeurd. Want dat zijn de commentaren deze week he?

BALKENENDE
Ik begrijp de vraag heel goed en als je nu ziet wat er in de pers heeft gestaan, hoe de beelden zijn geweest, drukke discussies, lange vergaderingen, dan kan ik me zoiets voorstellen dat je zegt wat gebeurt er in de ministerraad. Het valt me eigenlijk op dat er toch wel een verschil bestaat tussen het gesprek dat wij vandaag hebben gehad en alle dingen van de afgelopen dagen. Het gesprek in het kabinet vond ik gewoon waardig en zakelijk, eerlijk tegenover elkaar, maar ook wel met een houding van we hebben nu deze week gehad en we staan nu voor iets anders, namelijk het vaststellen, opstellen van de kabinetsreactie naar aanleiding van het rapport van de commissie-Davids.

VAN GALEN
Toch nog even terug naar deze week. Het beeld in de media. Vriend en vijand zeiden: Balkenende heeft een knieval gemaakt. Hij heeft gebogen, Bos heeft gewonnen. Net op de persconferentie heeft u dat beeld genuanceerd door heel nadrukkelijk in de richting van mevrouw Hamer iets te zeggen. Wat bedoelde u daarmee?

BALKENENDE
Eerst mevrouw Hamer. Als je commentaar geeft, daar is iedereen vrij in. Alleen wat mij wel heeft verbaasd, dat was dat zij het beeld opriep, al heel snel na mijn persconferentie of persstatement, dat ik niet namens het kabinet zou hebben gesproken en dat klopt niet want ik had de tekst gewoon goed afgestemd met bewindslieden van PvdA, Christenunie en CDA. Dus dat heeft mij toen verbaasd. En dan het andere punt dat u noemt. De knieval. De kranten hebben er vol mee gestaan. Maar ik denk dat er toch echt iets anders speelde. Ik heb in het Kamerdebat nog eens aangegeven dat we toen een kabinet hadden met een opvatting, een oppositie die andere opvattingen had. Partijen als het CDA en de PvdA stonden tegenover elkaar. En nu zitten ze samen in de regering en toen wij deze regering vormden, toen hebben wij al in ons coalitieakkoord opmerkingen gemaakt over dat volkenrechtelijk mandaat.

VAN GALEN
Eigenlijk dat het zo niet meer kon als bij Irak.

BALKENENDE
Ja, het was [...] we moeten opnieuw nadenken over de vraag van hoe kijk je tegen zo'n mandaat aan en vervolgens hebben wij in juni 2007 een notitie aan de Eerste Kamer gestuurd waarin het ging over deze materie. Dus we waren elkaar al veel meer genaderd.

VAN GALEN
Maar toch, sorry meneer Balkenende, in die brief die u aan de Kamer stuurde, na geloof ik 28 uur crisisoverleg, daar stond in Davids zal leidend zijn - dat had u eerst niet gezegd -, daar stond aan het eind we hadden het met de kennis van nu toen misschien anders moeten doen. Dat heeft mevrouw Hamer toch afgedwongen?

BALKENENDE
Het is zo dat vanuit de PvdA opmerkingen zijn gemaakt over mijn verklaring die ik namens het kabinet heb opgelegd. Vervolgens ontstond de vraag wat gaan we nu aan de Kamer melden want de Kamer had ons om een brief gevraagd. En natuurlijk was het een pittige discussie, gelet ook op het verleden, maar uiteindelijk zijn we er wel uitgekomen en ik heb er nu behoefte aan om nu eens even niet te praten over de premier en over al die bejegeningen in de pers maar over het punt dat we het afgelopen jaar al met elkaar discussies hadden gehad over dit moeilijke onderwerp en wij zouden sowieso in het kader van een kabinetsreactie gehouden zijn om een opvatting te geven over deze thematiek. We zijn er nu sneller mee.

VAN GALEN
Toch is er stevig gediscussieerd, u zegt het zelf al. Heeft u trouwens op enig moment overwogen om het bijltje erbij neer te gooien? Om te zeggen ik ga naar de Koningin, dit is niet werkbaar, die knieval, dat pik ik niet.

BALKENENDE
Nee. Kijk, we zitten in een tijd dat er ontzettend veel op ons af komt. We hebben te maken met een enorme economische tegenslag, met een crisis, de overheidsfinanciën moeten op orde worden gebracht. Als je dat te doen hebt, dan moet je juist proberen elke vorm van narigheid en risico's te voorkomen. Daar heb ik ook een bijdrage aan geleverd deze week.

VAN GALEN
Dat klinkt niet erg warm richting de coalitie, want de enige reden dat u blijft zitten zegt u dat er een economische crisis is.

BALKENENDE
Het is zo: er is heel veel te doen. Ik heb ook tegen collega's van u gezegd deze week dat wij op het ogenblik met de zaak waar we voor staan ons werk hebben te doen en dat we dan juist moeten voorkomen dat er sprake is van crises.

VAN GALEN
Maar toch even hierop doorgaan. Er is veel gespeculeerd over de reden waarom u door zou willen gaan. Heeft het ook te maken met het simpele feit voor u persoonlijk dat u eindelijk wel eens een keer een kabinet wil afmaken?

BALKENENDE
Ik moet zeggen daar heb ik deze hele week niet over nagedacht.

VAN GALEN
Nou ja, u heeft een beetje, sorry dat ik het zeg, het imago van brekebeen, omdat u aan het vierde kabinet bezig bent.

BALKENENDE
Zo'n vraag [...] ik heel erg kritisch, omdat je kijkt naar wat er in het verleden is gebeurd. Het kabinet-Balkenende I had te maken, niet met mijn rol, maar gewoon per met het feit dat binnen de LPF het eigenlijk een beetje een bende was geworden. Strijd om politiek leiderschap. Dat kabinet heeft kort bestaan. Balkenende II heeft lang bestaan en waarom ging dat onderuit? Dat had te maken met D66 die op een gegeven moment heeft gezegd van wij willen geen samenwerking met mevrouw Verdonk, zij eruit of wij eruit. Dat kon dus niet en dat heeft dan niets met de premier wat mij betreft te maken, maar het heeft gewoon puur te maken met de dynamiek van dat moment en Balkenende III, dat was een overgangskabinet. Het valt allemaal wel mee, meneer Van Galen.

VAN GALEN
Sorry, misschien heeft het ook iets te maken met het feit - u staat redelijk in de peilingen, rond de 30. PvdA staat redelijk desastreus in de peilingen - dat u beide geen belang heeft bij verkiezingen en bij een grote PVV. Politici zeggen altijd daar zijn journalisten mee bezig, maar wij horen altijd jaren later dat u er in die tijd terugkijkend ook mee bezig was, dat politici heel goed naar de peilingen kijken dus.

BALKENENDE
Ik heb zo vaak gezegd van zeker als je verantwoordelijkheid hebt binnen een kabinet of voor mezelf als premier, als je je zou laten leiden door de peilingen dan wordt het niks.

VAN GALEN
Het is toch heel valide als je zegt wij durven nu niet naar de Koningin omdat we bang zijn voor de kiezer.

BALKENENDE
Die afweging hebben we niet gemaakt deze week. Het gaat mij om wat anders. Het heeft te maken met de lastige tijd waarin we zitten wat betreft met name de economie dat je zegt je moet zaken nu aan proberen te pakken.

VAN GALEN
En dan moet je een missionair kabinet hebben?

BALKENENDE
Dan heb je een missionair kabinet nodig. Dit zat hem veel meer in de complexiteit van het onderwerp want waar we over spraken deze week, Irak, dat was toen een lastig onderwerp dat al die jaren daarna ook lastig is geweest en dat is het nu nog. Laten we eerlijk zijn. Vandaar ook dat iedereen met zijn eigen emoties, gevoelens, opvattingen zit. Dan kan dat op een gegeven ogenblik wel eens hoog oplopen. Dat is deze week gebeurd. De vraag is niet zozeer kan het hoog oplopen, dat gebeurt. De vraag is ben je ook in staat om oplossingen te vinden. Daar zijn we druk mee bezig.

VAN GALEN
Is de strijdbijl begraven of is het zo wat veel commentaren schrijven dat er maar een bananenschil nodig is en het kabinet ligt toch weer in duigen?

BALKENENDE
Het is wel grappig dat we in de afgelopen maanden meerdere momenten hebben meegemaakt dat ook de pers van nou moeilijk.. afgelopen... AOW wordt een moeilijke discussie en uiteindelijk... natuurlijk hebben we pittige discussies. Dat is waar, maar uiteindelijk zijn we tot nu toe steeds in staat gebleken om tot oplossingen te komen en u weet dat er reeksen besluiten zijn genomen door het kabinet en met name zo'n onderwerp als de AOW, dat echt lastig is en was, daarin zijn we wel zo ver gekomen dat we met elkaar de conclusies konden trekken. Dat is een goed voorbeeld.

VAN GALEN
Zegt u een beetje van het is misschien een vechtkabinet, maar wen daar maar aan. Dat wordt eigenlijk de normale gang van zaken in Den Haag, dit soort discussies.

BALKENENDE
Het is zo dat we in Den Haag natuurlijk heel veel gehypete discussies meemaken. Er worden heel vaak grote woorden gebruikt. De bejegeningen zijn soms snoei- en snoeihard.

VAN GALEN
In dit geval door de coalitiepartners.

BALKENENDE
Het gaat me even om het algemene beeld van hoe debatten in Den Haag verlopen en dat betekent dat het soms fors kan oplopen en ik heb wel begrip voor het feit dat zo'n onderwerp als Irak gepaard gaat met forse emoties en ja ook met stevige standpunten, maar dat is eigenlijk altijd zo geweest.

VAN GALEN
Als het wantrouwen tussen CDA en PvdA, wat er toch is, u kunt dat moeilijk ontkennen, als dat nu doorgaat is dan de volgende testcase Uruzgan? Ja sorry, ik hoor in CDA-kringen al zeggen we gaan niet nog een keer buigen voor de PvdA en het probleem is natuurlijk dat de PvdA weg wil uit Uruzgan en het CDA op kleinere schaal wil blijven en dat natuurlijk heel lastig te verzoenen is.

BALKENENDE
Ik begrijp uw vraag wel, maar zou het als premier nu verstandig zijn om hierop te gaan speculeren.

VAN GALEN
Maar u bent toch ook CDA'er?

BALKENENDE
Ik ben premier en het is mijn taak om te komen tot oplossingen, tot een opvatting over wat is de rol van Nederland in Afghanistan in de toekomst. En dat zijn ook ingewikkelde onderwerpen, maar het is helemaal niet zinvol voor mij om daarover te gaan speculeren. Het proces is helder. We zitten midden nog in de gesprekken. Daar hebben we ook enige tijd voor nodig want het is knap ingewikkeld en dat doen we met open vizier en we zullen gewoon ook kijken lukt het om tot een goede oplossing te komen.

VAN GALEN
U heeft eerder de hoop uitgesproken dat u voor de grote conferentie in Londen van 28 januari eruit zou zijn. Is dat nog haalbaar?

BALKENENDE
De Tweede Kamer heeft gezegd voor 1 maart. Er zijn wel stemmen geweest kunnen we het voor kerst niet af hebben of de eerste week van januari. We hebben met elkaar vastgesteld dat dat op dit moment nog te vroeg is en als het moment daar is dat we het besluit hebben genomen dan merkt u het wel.

VAN GALEN
Het wordt februari denk ik hè?

BALKENENDE
We zullen zien wanneer het wordt. Ik doe geen uitspraken over de termijn.

VAN GALEN
Laatste vraag meneer Balkenende. Kennis van nu. U kent de formulering inmiddels. Terugkijkend op deze hectische week, is er iets wat u verkeerd heeft gedaan of anders zou doen?

BALKENENDE
Er wordt natuurlijk gezegd van de verklaring die is afgelegd, had dat zo gemoeten. Ik zeg ja die verklaring hebben we in vol bewustzijn met zes bewindslieden gedaan. Ik heb daar gemotiveerd aangegeven hoe de eerste reactie was vanuit het kabinet. Dat heeft ook mede door de inbreng van mevrouw Hamer een eigen dynamiek gekregen. Dat heeft geleid tot een Kamerdebat. Ik denk dat dat best goed is verlopen.

VAN GALEN
U kunt zo gauw niets verzinnen wat u verkeerd heeft gedaan?

BALKENENDE
In ieder geval in de coalitie was het wel een punt van verdeeldheid en het is eigenlijk begonnen, niet zozeer met die verklaring, maar wel wat er daarna vanuit de hoek van mevrouw Hamer is gezegd over - dat is ook bekend geweest - dat de premier namens het kabinet zou hebben gesproken. Daar was aanvankelijk onduidelijkheid over, maar uiteindelijk is duidelijk geworden dat ik namens het kabinet sprak. Dat heeft de heer Bos ook nog eens in het debat aangegeven.

VAN GALEN
U treft geen blaam?

BALKENENDE
Ach...

VAN GALEN
Het is een simpele vraag.

BALKENENDE
Dat zijn oordelen ... anderen... ik geef gewoon aan hoe het gelopen is deze week. Ik heb geprobeerd eerlijk het verhaal neer te zetten, ben niet op eigen titel bezig geweest. Het is in afstemming met anderen gebeurd en dat heeft een discussie opgeleverd. Dat kan gebeuren in de politiek. We zijn aan het eind van de week. Er is veel gebeurd, maar goede ministerraad gehad en op naar de kabinetsreactie.

VAN GALEN
Goed weekend.

BALKENENDE
Dank u zeer. Dat wens ik u ook.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, KK)