Dankdienst ter nagedachtenis van dr. Johan Ferrier
Toespraak door minister van Justitie Hirsch Ballin, namens de Ministerraad van het Koninkrijk voor de dankdienst ter nagedachtenis van dr. Johan Ferrier, oud-president van Suriname. De dienst vond plaats in de Koningskerk in de Amsterdamse Watergraafsmeer op 9 januari 2010.
Dierbare familie Ferrier,
Hooggeachte President Venetiaan,
Geachte heer Leeuwenburg, vertegenwoordiger van Hare Majesteit de Koningin
Excellenties,
Dames en heren,
Maandag bereikte ons het bericht dat dr. Johan Ferrier op 99-jarige leeftijd was overleden. Hoe dankbaar wij allen ook zijn voor al de jaren, tot op zeer hoge leeftijd, dat hij in uw en ons midden heeft mogen zijn, dit bericht kwam hard aan. In alle geledingen van de maatschappij, in Suriname en in Nederland, riep hij diepgevoelde reacties van waardering en respect op. In Suriname zowel als hier, in Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba, ook bij ons in de regering van het Koninkrijk der Nederlanden. Minister-President Balkenende en andere collega’s in het kabinet hebben gisteren de laatste eer aan oud-president Ferrier bewezen of zijn hier vandaag samen met mij aanwezig. Het is mede namens hen dat ik – vandaag hier samen met mijn vrouw en mijn collega’s Koenders en Van der Plank aanwezig – u, lieve familie Ferrier, hooggeachte President, en allen in Suriname en in dit land aan wie Johan Ferrier dierbaar was, ons meeleven en onze blijvende verbondenheid wil betuigen. Persoonlijke verbondenheid, ook tussen de mensen in uw en onze samenlevingen, tussen de mensen in Suriname en in Nederland.
Zoals alle Surinamers van boven de 35 was hij geboren als Nederlands staatsburger, maar tegelijk was hij altijd Surinamer en is dat altijd gebleven, ook in de laatste decennia van zijn leven die hij – na het tot op de dag van vandaag voelbare leed dat Suriname begin jaren ’80 heeft getroffen – in Nederland heeft doorgebracht. Dr. Johan Ferrier belichaamde aldus de diepe verbondenheid tussen de mensen in Suriname en in Nederland en de andere landen van het Koninkrijk die sterker is dan welke gewelddadige kracht dan ook. Met dankbaarheid ervaren wij dat in Nederland, waar Surinaamse Nederlanders dag in dag uit bijdragen aan cultuur, economie, politiek en bestuur. Een van de leden van ons parlement, is een dochter van president Frerrier, Kathleen, voor mij een geestverwant en dierbare collega, net als Joan en andere leden van de familie Ferrier zo herkenbaar in onze gemeenschap aanwezig; en een van degenen die straks zal spreken, Lilian Gonçalves-Ho Kang You is lid van de Raad van State met een enorm gerespecteerde staat van dienst als maatschappelijk actief juriste, de echtgenote van de Gouverneur van de Nederlandse Antillen, Dulcey Goedgedrag, evenzeer een Surinaamse Nederlandse Antilliaanse. Zo zijn er tallozen in ons land, en tot in kleine maar betekenisvolle dingen weten we ons elkaar nabij. Weinigen weten dat mijn collega Jacqueline Cramer, minister van milieu en biologe, co-auteur is van de wetenschappelijke Flora van Suriname.
De warme, trouwe mens die Johan Ferrier was en voor ons blijft, een wijze man en een stijlvolle persoonlijkheid, staat voor die diepe verbondenheid van Surinamers. Zijn persoonlijke levensgeschiednis is verweven met de geschiedenis van zijn land en zijn relate tot Nederland in de tweede helft van de 20e eeuw. Hij was de laatste Gouverneur van Suriname en de eerste President van de onafhankelijke Republiek Suriname. En hij was een man die levendig present bleef, niet alleen voor zijn familie, aan wie hij zo dierbaar was, maar ook naar buiten. Zo was hij op 25 november jl. nog aanwezig op de Surinaamse ambassade bij de viering van de 34ste Onafhankelijkheidsdag van Suriname.
Het leven van Johan Ferrier omspande een eeuw, waarin hij mede richting gaf aan de toekomst van Suriname, de Surinaamse samenleving en de Nederlands-Surinaamse relaties. Deskundig, wijs, betrokken, bruggenbouwer en bovenal democraat : het zijn kernwoorden die keer op keer worden genoemd in de herinneringen aan Johan Ferrier.
Als 17-jarige begon hij zijn professionele loopbaan als onderwijzer in het binnenland. Maar hij was ook vakbondsman, politicus, een van de oprichters van de Nationale Partij Suriname, volksvertegenwoordiger, pedagoog, minister-president, raadadviseur, directeur van een mijnbouwmaatschappij, gouverneur en president. Iemand met talloze talenten, die hij met passie inzette voor zijn Suriname en de mensen van en uit Suriname. Of het nu ging om onderwijs, het beschermen van de democratie of het bij elkaar brengen van tegengestelde belangen.
Hij sloeg op waarlijk unieke wijze de brug tussen verleden en toekomst van Suriname. Van zeer nabij was hij betrokken bij de verschillende fases op weg naar een onafhankelijk Suriname. Nadat eerst de Interim-Regeling in 1950 officieel van kracht werd, werd Suriname in 1954 een autonoom land binnen het Koninkrijk. In 1975 volgde de onafhankelijkheid. Het was Johan Ferrier die als minister-president in 1955 leiding gaf aan de overgang naar een gelijkwaardige positie van Suriname binnen het Koninkrijk, later gevolgd door zijn gouverneurschap in 1968 en het presidentschap in 1975. Als laatste gouverneur en eerste president van het onafhankelijke Suriname stond hij symbool voor continuïteit en evolutie van zijn land. Tegelijkertijd was hij de man die in eigen land, na actief politicus te zijn geweest, boven de partijen wist te staan. Het was immers mede op voorspraak van de oppositie dat hij de functie van president kreeg, omdat men hem zag als de man die kon verbinden.
Al aan het begin van zijn loopbaan spande hij zich in voor de minder bedeelden. Als jonge onderwijzer in de afgelegen plantagedistricten zag hij dat kinderen van Hindoestaanse en Javaanse contractarbeiders door het slechte onderwijs nauwelijks kansen hadden. Hij zette zich in voor goed onderwijs, zodat een ieder betere kansen in het leven zou hebben.
Maar ook voor de Nederlandse samenleving heeft hij zich ingezet. Eind jaren vijftig was hij in Nederland raadadviseur van minister Cals van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Als Haagse topambtenaar lobbyde hij met succes in Brussel om het Europese ruimteonderzoekcentrum naar Noordwijk te halen.
Dat Johan Ferrier een mens was met warme gevoelens voor zijn medemens komt misschien nog wel het beste tot uitdrukking in de wijze waarop hij verhalen vertelde over de spin Anansi. Hij was een groot kenner van deze verhalen, die hun oorsprong vinden in Ghana en in de loop der eeuwen in Suriname van generatie op generatie werden doorgegeven. Het zijn verhalen waardoor kinderen aan de hand van de avonturen van de spin Anansi leren over de wereld en hoe mensen zich tot elkaar verhouden. Johan Ferrier vertelde deze verhalen met veel passie verder. In 2002 kwam het grote Anansi-boek uit, met fabels opgetekend uit zijn mond.
Johan Ferrier was een veelzijdig, betrokken persoon. Hij leeft dan ook voort in onze herinnering als groot staatsman die tijdens zijn loopbaan de eretitel ‘vader van alle Surinamers’ meer dan verdiend heeft. Ook in Nederland willen we hem vooral herinneren als een democraat in hart en nieren. Met veel respect en waardering denken wij terug aan deze hoeder van democratische principes. Hij zag zichzelf als ‘president op grond van de grondwet’. Toen die basis niet meer gegarandeerd kon worden, trok hij zijn consequenties. Hij was daarmee een voorbeeld voor velen in een doorslaggevende periode uit de geschiedenis van zijn geliefde Suriname. En hij toonde zich daarmee een leider die in dienst van de mensen wilde staan.
In hem verliezen wij een groot mens. Onze gedachten gaan uit naar zijn familie en naasten, naar allen aan wie hij dierbaar is en blijft, in dankbaarbaarheid voor wat hij voor Suriname en Nederland heeft betekend, en blijft betekenen.