Veertig jaar Wereldwinkels

Toespraak | 21-09-2009

Dames en heren,

Geweldig om hier te zijn! Ik dank de Landelijke Vereniging voor Wereldwinkels hartelijk voor de uitnodiging om vandaag samen met u 40 jaar Wereldwinkels te mogen vieren.

Dit zijn drukke weken voor een minister voor Ontwikkelingssamenwerking. Afgelopen dinsdag was het Prinsjesdag. Op die dag presenteerde het kabinet haar plannen. Plannen die er voor moeten zorgen dat Nederland er in 2020 schoner, slimmer, sterker, solidair en solide voorstaat. Maar ook plannen die het belang onderkennen van de strijd tegen armoede in de wereld. Want een schoner, sterker en solide Nederland laat zich alleen bouwen als het ook buiten onze grenzen goed gaat. In deze tijd van globalisering is ons wel en wee immers nog nauwer verbonden met dat van mensen in bijvoorbeeld Somalië, Senegal en Sri Lanka.

Het kabinet is zich hiervan bewust. Om die reden hebben wij aan het begin van de rit de hoogste prioriteit toegekend aan het behalen van de Millennium Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Doelen die erop gericht zijn in 2015 alle mensen een kans te bieden op een fatsoenlijk, menswaardig bestaan. Met minder dan 6 jaar te gaan is duidelijk dat we alle zeilen bij zullen moeten zetten om de MDGs te halen. Daarom ben ik volgende week zaterdag gastheer van een speciaal evenement in Den Haag. Een evenement waarop we samen met mensen uit het bedrijfsleven, de sport, de politiek, de wetenschap, en de muziek aandacht vragen voor de MDGs en het belang van moderne ontwikkelingssamenwerking. Ik nodig u van harte uit om er volgende week bij te zijn. In de zaal vindt u flyers met meer informatie. Aanmelden is mogelijk via www.ontwikkelingssamenwerking.nu.

In de Fokker Terminal onderstrepen we volgende week het belang van ontwikkelingssamenwerking. Juist nu, in een wereldwijde economische recessie, krijgen de allerarmsten de hardste klappen. Ik ben dan ook blij dat het kabinet op Prinsjesdag heeft aangekondigd zich aan de internationale afspraak van 0,8 procent van het brutonationaalproduct voor ontwikkelingssamenwerking te houden. Een besluit dat kan rekenen op brede steun in de Tweede Kamer. Ook in slechte tijden moeten wij solidair zijn met ontwikkelingslanden. Dat als gevolg van de economische krimp komend jaar 600 miljoen zal moeten worden bezuinigd is wrang. Bijna anderhalf miljard mensen, een kwart van de wereldbevolking, leeft immers nog steeds onder de armoedegrens van 1,25 dollar per dag. De economische crisis zorgt ervoor dat dit jaar alleen al tussen de 55 en 90 miljoen mensen weer terug onder de armoedegrens belanden. Om in die omstandigheden zo fors te moeten bezuinigen vind ik een zware verantwoordelijkheid. Maar afspraak is afspraak.

Dames en heren,

Helaas kan ik niet de hele dag blijven om te horen wat er allemaal leeft binnen de Wereldwinkels. Ik zou het fantastisch hebben gevonden. Vanmiddag om 13 uur vertrek ik naar New York om daar deel te nemen aan de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Tijdens deze belangrijke vergadering zal ik samen met premier Balkenende onder andere deelnemen aan een speciaal forum over een van de belangrijkste uitdagingen van onze tijd: klimaatverandering. Samen met het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld zullen wij in New York bekijken hoe eenieder zijn steentje kan bijdragen om tot een oplossing te komen voor dit probleem waarvan vaststaat dat de meest kwetsbaren er het eerst en het hardst door getroffen zullen worden.

Het zijn drukke tijden, maar toch wilde ik heel graag hier zijn vandaag. Dit jaar vieren de Wereldwinkels immers hun veertigjarig bestaan. Wat ooit begon met een winkel in de Brugstraat in Breukelen is inmiddels uitgegroeid tot een groot netwerk van winkels, een handelscentrum voor eerlijke producten. En laat dat nu precies de ambitie geweest zijn van de initiatiefnemer van die eerste winkel: Johan Derks. Deze kwam op het idee na een verblijf van twee jaar in Oeganda waar hij als leraar op een middelbare school werkzaam was. Samen met Pastor Paul Brenninkmeijer en John en Liesbeth Zuidgeest vormde hij de werkgroep Wereldwinkel. Aanvankelijk verkochten zij producten vanuit de woonkamer van Derks. Voornamelijk aan toeristen. Later mocht hij weleens een tafeltje met Kunstnijverheid vullen bij Boekhandel Van Kralingen. Maar eind augustus 1969 was het dan zover: de eerste Wereldwinkel van Nederland opende zijn deuren.

Vanaf dat moment heeft het fenomeen Wereldwinkel in Nederland een enorme vlucht genomen. Jaar na jaar groeide het aantal vrijwilligers. Nieuwe winkels werden geopend in steden en dorpen verspreid over heel het land. Soms bescheiden winkeltjes, in woonkamers, in een kast in een kerk, in een boerenschuur of in een school. Vaak kon het kleine winkeltje in het straatje achteraf al snel worden ingeruild voor een respectabele winkel in de hoofdstraat. Nu zijn de Wereldwinkels niet weg te denken uit het Nederlandse straatbeeld. Zij geven ontwikkelingssamenwerking een plek in de Nederlandse winkelstraten.

Nederland kan met recht trots zijn op de 12.500 vrijwilligers en de besturen van de stichtingen en verenigingen. Samen slaagt u er niet alleen in de ruim vierhonderd Wereldwinkels draaiende te houden, u heeft er aantrekkelijke en succesvolle winkels van gemaakt. De lokale initiatieven werden veertig jaar lang ondersteund door het bestuur en de medewerkers van de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels. Op een professionele wijze is de afgelopen tien jaar de transformatie van de winkelformule doorgevoerd. Ik wil u van harte complimenteren met het bereikte succes. Een succes dat niet onopgemerkt voorbij gaat.

Sterker nog, het inspireert! Zo noem ik de nieuwe initiatieven van de Fair Trade Gemeente Campagne. Inmiddels zijn er in veertig gemeenten fairtrade initiatieven ontplooid en hebben Goes, Groningen en het Bildt verklaard dat zij fair trade integraal in het beleid een plaats hebben gegeven. In Groningen heeft het Gemeentebestuur zich uitgesproken voor fair trade in het gemeentebeleid, Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is aangemoedigd en de horeca serveert fair trade producten. Uit een onderzoek onder zo’n 200 Groningse ondernemers blijkt dat zij fairtrade producten verkopen. En burgemeester Wallage heeft bij zijn afscheid op het Waagplein fairtrade ijs aan kinderen uitgedeeld. Ook Goes en Het Bildt voldoen nu aan de criteria van de Fair Trade Gemeente Campagne, en andere gemeenten zijn hard op weg en organiseren fairtrade activiteiten. Zoals de Gemeente Delft die in juli tijdens een Fairtrade Fashion Show liet zien dat de winkels in Delft ook trendy fair trade kleren verkopen. Kleding die onder de criteria van het Made By Label of de Fair Wear Foundation vallen. Dit zijn voor het bereiken van de millenniumdoelen hoopvolle lokale initiatieven!

Maar ook Eindhoven, waar we vandaag te gast zijn, zet zich in om een Fair Trade Gemeente te worden. Het gemeentebestuur wil voortaan duurzaam en fair trade inkopen. Ik neem aan dat een wereldhandelsbeurs met fair trade producten, producenten uit ontwikkelingslanden en een record aantal wereldwinkeliers, meetellen om Eindhoven tot Fair Trade Gemeente te maken!

De ondernemende spirit uit de beginjaren is bij de Wereldwinkels nooit helemaal verdwenen. Het feit dat u uw jubileumfeest samen laat vallen met een verkoopbeurs is hiervan het bewijs. Vele importerende organisaties zoals de Fair Trade Organisatie en de Evenaar tonen hier de mooiste artikelen. Mijn complimenten gaan niet alleen uit naar uw voortvarendheid, maar ook naar uw keuze om het veertig jarig bestaan te vieren met circa vijftig producenten uit ontwikkelingslanden. Ik liep zojuist langs de beursvloer en zag vele trotse producenten bij hun producten staan. Vele van deze producenten zijn inmiddels georganiseerd in landelijke en continentale koepels, zoals de COFTA die in Afrika inmiddels 10 actieve landennetwerken heeft. Op deze wijze verdedigen zij hun belang in de World Fair Trade Organisation.

Wereldwinkels staan voor eerlijke handel. Daar sta ik als minister ook voor. Op nationaal en internationaal niveau zet ik mij daar met hart en ziel voor in. De afgelopen tien jaar is er sprake van een geleidelijke daling van de Europese tarieven op importen uit OS-landen, maar er is nog lang geen sprake van een level playing field. Hiervoor is meer nodig. Zoals de verdere hervorming van het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, de afbouw van handelsverstorende subsidies én de succesvolle afronding van de Doha-ronde van de Wereldhandelsorganisatie. Deze afronding laat al zo lang op zich wachten dat we haast zouden vergeten dat het gaat om een Ontwikkelingsronde.

Dames en heren,

Ontwikkelingssamenwerking is geen ver-van-mijn-bed show, opgevoerd vanuit een Haagse ivoren toren. Het is een Zaak van Iedereen, een beleid dat breed in de Nederlandse samenleving gedragen wordt. Ik hoor elke dag over mensen die fantastische initiatieven starten. Vorige week bezocht ik een meisje van 9 dat in haar eentje met haar spaargeld ervoor gezorgd heeft dat meerdere gezinnen in Kameroen een varken hebben gekregen, waardoor hun levensonderhoud een stuk makkelijker is geworden. Een dag later was ik te gast bij Bouwend Nederland en Akzo, die hebben afgesproken alleen nog maar duurzaam hout te gebruiken. Activiteiten die totaal niet met elkaar te vergelijken vallen, maar wel degelijk beide verschil maken. Ontwikkelingssamenwerking is een verdienste van vele mensen in Nederland.

Ik wil mijn toespraak graag afsluiten door u allen nogmaals van harte te feliciteren en u te bedanken voor veertig jaar van betrokkenheid. Ik doe dat door aan de nieuwe voorzitter van de Landelijke Vereniging voor Wereldwinkels, Mirjam van ’t Veld, het eerste “fair lintje” te overhandigen . En haar te vragen of zij 12.500 lintjes bij alle wereldwinkeliers wil bezorgen.

Dank Mirjam voor dit mooie boek dat Fairtrade wereldwijd een gezicht geeft in veertig persoonlijke portretten. Portretten van producenten, Wereldwinkeliers, importeurs en prominenten. Mensen die zich inzetten voor een eerlijkere wereld. Zoals ik al eerder zei is ontwikkelingssamenwerking een zaak van iedereen. Dit boek bewijst dat maar weer eens.