Gewone mensen, grote daden!
"Dit jaar gaat de Mensenrechtentulp naar een vrouw die zich, als advocaat en journalist, inzet voor de positie van vrouwen in Iran. Keer op keer, in de loop van de wereldgeschiedenis, blijken gewone mensen tot grootse daden in staat te zijn! De winnares van dit jaar, mevrouw Shadi Sadr, is ook een gewone vrouw die grootse daden verricht. Die het aangezicht van de wereld verandert."
Een hele goede middag dames en heren,
Ook ik heet u van harte welkom in de Ridderzaal, bij de uitreiking van de Mensenrechtentulp.
De Mensenrechtentulp is één manier, waarop de Nederlandse overheid aandacht wil vragen voor de situatie van mensenrechtenverdedigers. Het is één manier om hun werk voor het voetlicht te brengen en hun lot, hopelijk, te vergemakkelijken. We zagen net in het filmpje over de vorige winnares, mevrouw Justine Masika, hoe de onderscheiding haar leven en werk heeft beïnvloed. De Tulp heeft ervoor gezorgd dat haar organisatie serieuzer wordt genomen, zegt zij, en dat ze nu meer bescherming en steun geniet in de Democratische Republiek Congo waar ze zich onverminderd inzet voor de positie van vrouwen. Daar ben ik heel blij om. Dat is precies wat je met zo’n onderscheiding beoogt.
Dit jaar gaat de Mensenrechtentulp ook naar een vrouw die zich, als advocaat en journalist, inzet voor de positie van vrouwen in háár land, Iran. Het maakt mij nog weer eens duidelijk, hoeveel er nog moet gebeuren voordat gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen wereldwijd gemeengoed is. Zolang verkrachting van vrouwen en meisjes aan de orde van de dag is, zoals in Congo het geval is, zolang overspelige vrouwen worden gestenigd, zoals in Iran het geval is, zolang vrouwen juridisch geen poot hebben om op te staan vanwege familierecht dat altijd de man bevoordeelt, zolang van vrouwen niets dan onderdanigheid en slaafsheid wordt verwacht, en al het andere gedrag keihard wordt afgestraft, zolang hun potentieel en hun talenten zo onderbenut blijven, is er nog een hele lange weg te gaan. Heel goed dus, dat de jury dit jaar wederom een kandidaat heeft gekozen die zich hard maakt voor de positie van vrouwen. U denkt misschien dat dat aan de juryvoorzitter, mevrouw Dresselhuys, ligt, maar eerlijk gezegd…niemand kan blind zijn voor het onrecht dat vrouwen wereldwijd wordt aangedaan!
Dames en heren,
Het kan u niet ontgaan zijn: naast het feit dat we vandaag de Tulp uitreiken aan een mensenrechtenverdediger die bijzondere morele moed heeft getoond, is het vandaag ook precies twintig jaar geleden dat de Muur viel. De Muur, die ruim 45 kilometer lang was en die gedurende bijna dertig jaar Oost- van West-Berlijn scheidde. Op 9 november 1989, vlak voor middernacht, gingen de grensovergangen open, en stroomden grote massa’s Oostberlijners het stadsdeel binnen waarvan ze zo vervreemd waren. Ze werden met luid applaus ontvangen. Het was een historisch en buitengewoon emotioneel moment.
Ik herinner me die gebeurtenis nog goed. Ik zat toen net in het Europees Parlement, en samen met een paar andere parlementsleden stapte ik in de auto en reden we naar Berlijn. We stonden daar als jonge honden stukjes uit de Muur te hakken. Euforisch waren we. Eindelijk een einde aan de dictatuur van het communisme. Eindelijk een einde aan de grootste openluchtgevangenis van de wereld.
Vandaag resteren nog maar kleine delen van de Muur. De East Side Gallery is één stukje Muur dat nog overeind staat. Het is 1,3 kilometer lang en er staan schilderingen op, en slogans. Als eerbetoon aan de vrijheid. Van openluchtgevangenis naar openluchtmuseum.
Eén van de spreuken die daar op de Muur te lezen staat, geeft precies aan waarom we hier vandaag bij elkaar zijn. Er staat:
Viele kleine Leute die in vielen kleinen Orten viele kleine Dinge tun, können das Gesicht der Welt verändern. Veel kleine mensen die in veel kleine plaatsen veel kleine dingen doen, kunnen het aangezicht van de wereld veranderen.
Precies hetzelfde zei Michael Gorbatsjov vorige week. Hij was in Berlijn, samen met George Bush Sr. en Helmut Kohl. Drie leiders die destijds de Muur zagen vallen, na 20 jaar weer herenigd. Eén van de vele evenementen die deze dagen worden georganiseerd rondom 20 jaar Val van de Muur. En Gorbatsjov zei: the people were the heroes.
En zo ziet u, dat de Val van de Muur en de uitreiking van de Mensenrechtentulp méér met elkaar te maken hebben dan u op het eerste gezicht misschien gedacht zou hebben. De kern is dit: keer op keer, in de loop van de wereldgeschiedenis, blijken gewone mensen tot grootse daden in staat te zijn! Weten gewone mensen positieve veranderingen te bewerkstelligen. Door hun inzet, hun idealisme, hun opofferingen, ook, maken zij de wereld een stukje mooier, een stukje lichter. Precies daarom zijn we vandaag hier. Als eerbetoon aan mensen, die verandering in gang willen zetten. Om onze waardering uit te spreken tegenover mensen, die durven op te komen voor de rechten van hun medemensen, soms in hele moeilijke omstandigheden. Met elkaar tonen we onze bewondering voor de zware taak die mensenrechtenverdedigers wereldwijd op zich hebben genomen. Voor de strijd die ze leveren. Voor het gevaar dat ze lopen. We zijn hier bij elkaar om hen toe te juichen, en ook om hen bij te staan, te steunen.
Die steun mag niet alleen moreel zijn. Daar moet meer aan te pas komen. De Nederlandse overheid besteedt veel aandacht aan de ondersteuning van mensenrechtenverdedigers. In politieke zin, door hun lot te bepleiten bij de autoriteiten van landen waar zij hun werk uitvoeren, en door op hun bescherming aan te dringen. Maar ook in praktische zin, door middel van concrete projecten. Vanuit het Mensenrechtenfonds dat ik heb ingesteld worden inmiddels meer dan vierhonderd projecten uitgevoerd in meer dan zestig landen. In de meeste gevallen profiteren lokale mensenrechtenorganisaties en lokale mensenrechtenverdedigers rechtstreeks van die projecten. Amnesty International noemde het contact tussen belangrijke mensenrechtenverdedigers en Nederlandse ambassades in hun land onlangs nog een ‘verbeterpunt’. Ik denk dat dat contact de afgelopen jaren al fors is toegenomen, wij hebben daar in ieder geval flink in geïnvesteerd, onder andere door het Mensenrechtenfonds. Maar waar het beter kan, zullen we een extra inspanning doen. De deuren van onze ambassades moeten altijd voor mensenrechtenverdedigers open staan. Daar hecht ik veel belang aan. Ik heb al onze ambassades gevraagd op 10 december dit jaar extra aandacht te besteden aan de positie van mensenrechtenverdedigers in hun land, in aanvulling op de reguliere activiteiten.
Volgend voorjaar organiseren we in Den Haag een conferentie voor mensenrechtenverdedigers uit de hele wereld. We willen het dan met hen hebben over nieuwe media: hoe zij daarvan gebruik kunnen maken, op welke manier nieuwe media kunnen bijdragen aan het vergroten van hun vrijheid van meningsuiting, maar mogelijk ook aan de beknotting ervan, bijvoorbeeld door controle die regimes kunnen uitoefenen op Internet en digitale sociale netwerken. Het is een bijzonder actueel thema: denkt u maar aan de recente demonstraties in Iran, die veelal via Twitter en Facebook werden aangekondigd. En tegelijkertijd zagen we, dat er via datzelfde Twitter ook veel desinformatie werd verspreid. Je kon er nooit zeker van zijn, wie wie was en of de doorgespeelde informatie te vertrouwen was. Die conferentie komt er dus volgend voorjaar aan. Ik zal daar – als fervent twitterende minister – zelf ook graag aan bijdragen.
Natuurlijk is niet alleen de Nederlandse overheid actief. Maatschappelijke organisaties, mensenrechtenorganisaties, doen ook ontzettend veel om mensenrechtenverdedigers wereldwijd te steunen. Ik werk graag met hen samen. En daarom ben ik ook zo blij dat vertegenwoordigers van niet-gouvernementele organisaties hier vanmiddag aanwezig zijn en dat ze ook een bijdrage willen leveren aan deze middag, in de vorm van een vraag- en antwoordronde zo meteen.
Dames en heren,
De winnares van dit jaar, mevrouw Shadi Sadr, is ook een gewone vrouw die grootse daden verricht. Die het aangezicht van de wereld verandert. Zoals het op het resterende stukje muur in Berlijn geschreven staat. De moed die zij toont, het gevecht dat zij is aangegaan, het werk dat ze doet, maken haar buitengewoon. Zij verdient deze prijs van harte – Ciska Dresselhuys en ikzelf zullen daar zo nog iets meer over zeggen.
Ik hoop van harte dat mevrouw Sadr dezelfde voordelen van de Mensenrechtentulp zal ondervinden als het geval was voor Justine Masika. Meer aandacht. Meer geloofwaardigheid. Meer steun. Meer bescherming. Een goede afloop is voor mensenrechtenverdedigers geen vanzelfsprekendheid. Twee van de 116 genomineerden voor deze Tulp, zijn inmiddels omgekomen. De Filippijn Finardo Cabilao zette zich in om mensenhandel in Maleisië tegen te gaan. De Russische Natalja Estemirova deed onderzoek naar mensenrechtenschendingen in Tsjetsjenië. Beiden werden vermoord, omdat ze opkwamen voor waarden die in onze samenleving zo vanzelfsprekend lijken – maar dat niet zijn. Ook naar hen gaan onze gedachten vandaag uit. Wij vergeten hen niet, en zullen onze best doen hun strijd voort te zetten. Hier, daar, en overal. Want ieder mens heeft recht op een menswaardig bestaan.
Ik dank u wel.