NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1

Mediatekst | 26-11-2009

PIETER JAN HAGENS:
Vanmiddag is het officieel bekend geworden: mevrouw Kroes gaat aan haar tweede termijn als Eurocommissaris beginnen. U feliciteert haar neem ik aan.

BALKENENDE:
Ja, zeker op dit moment. Namens het kabinet uiteraard alle felicitaties aan mevrouw Kroes. Ze heeft het de afgelopen vijf jaar fantastisch gedaan. Iedereen is zeer tevreden over haar. Ik ben blij dat zij door wil als commissaris bij de Europese Commissie.

HAGENS:
Toch klinkt het alom gemor, want de functie die zij krijgt, ICT, zou te licht zijn voor een vrouw van haar kaliber.

BALKENENDE:
Maar zelf ziet ze dat niet zo. Ik heb natuurlijk ook intensief gesproken met mevrouw Kroes over: wil je door, maar ook: waar ligt je belangstelling, wat is iets dat je aanspreekt? Toen was ze heel erg duidelijk. Ze zegt: dit vind ik een portefeuille waarin het gaat om ICT, e-commerce, mobiele telefonie. Met andere woorden: wat zijn belangrijke sectoren voor de toekomst van de Europese industrie en wat in belang is van mensen, consumenten. Dus zij is zeer gemotiveerd voor deze portefeuille.

HAGENS:
Maar tegelijkertijd is het nu natuurlijk zo dat zij geen miljarden boetes meer zal uitdelen aan bedrijven die de voorpagina's zullen halen. De kritiek is: Nederland, u, heeft te lang gewacht met onderhandelen.

BALKENENDE:
Dat is niet zo. In de eerste plaats is het zo dat de portefeuille die we ze de afgelopen periode heeft gehad, die zou ze toch niet hebben teruggekregen. De heer Barroso, de commissievoorzitter, heeft gezegd: ik zet geen enkele commissaris op dezelfde portefeuille. Dat is helder. Dus mevrouw Kroes had ook nooit deze portefeuille gekregen. Dan wat betreft dat wachten: daar ben ik het perse niet mee eens. Het is zo dat de heer Barroso eerst heeft gezegd dat zolang de Hoge vertegenwoordiger niet bekend is - de minister van Buitenlandse Zaken van de Europese Unie - kan ik niet zoveel doen. Dan is het aan de commissievoorzitter om te kijken: van hoe gaat dit proces. Ik heb ook heel veel contact gehad met de heer Barroso, ik ben er steeds bij geweest.

HAGENS:
De Belgen zijn natuurlijk wel spekkoper. Die hebben en het presidentschap van de Europese Unie en zij hebben ook nog eens een zware post - die mevrouw Kroes overigens ook had kunnen krijgen - handel, maar die ze nu niet heeft gekregen. Bent u een beetje jaloers op de Belgen?

BALKENENDE:
Nee, zo wil ik het bepaald niet duiden. De heer Van Rompuy is gekozen unaniem door de Europese Raad. Ik heb ook gezegd: ik ken hem een hele tijd, hij heeft mijn volle steun. Ik was gelukkig met zijn benoeming, omdat ik de indruk heb dat hij ook de capaciteiten heeft om er echt een succes van te maken. Wat betreft de commissiesamenstelling, dat is een iets andere situatie. Daarin is de commissievoorzitter, de heer Barroso, aan de slag. Hij spreekt met kandidaten en het is aan hem om portefeuilles te verdelen. Ik heb er natuurlijk met hem wel over gesproken, want ik heb natuurlijk ook gezegd: kunnen wij door met competitie, met mededinging? Toen zei hij: ik ga niet commissarissen door laten gaan, maar hij zei ook iets anders: als je nu te maken hebt met een land dat een zware portefeuille heeft gehad, dan moet je eens kijken hoe het met de verdeling zit. Ik heb ook gezegd dat België de afgelopen vijf jaar ontwikkelingssamenwerking gehad, dan zie je dat een land ook ineens weer in aanmerking komt voor een andere portefeuille.

HAGENS:
U zegt dus dat we eigenlijk best tevreden mogen zijn met wat we gekregen hebben?

BALKENENDE:
Ja, ik ben tevreden met deze belangrijke portefeuille en ik ben tevreden met het feit dat mevrouw Kroes vicevoorzitter is geworden van de Commissie. Dat zijn allemaal zaken dat haar functioneren op prijs wordt gesteld.

HAGENS:
Toch heerst er ook het idee dat er veel aan de neus van Nederland voorbij is gegaan, ook het presidentschap van de Europese Unie waarvoor u formeel geen kandidaat bent. Ik neem aan dat u dat standpunt nog steeds huldigt. Toch zijn de aanhangers van de theorie dat u toch wel degelijk in de race was veruit in de meerderheid in Nederland. Dat u die functie niet gekregen heeft laat de indruk achter dat de Nederlandse premier eigenlijk iemand is die toch liever een topfunctie in Europa zou bekleden. Vindt u het vervelend dat die indruk er is?

BALKENENDE:
Dat kan ik verder niet helpen. Ik ben er bijvoorbeeld in de zomermaanden heel weinig mee bezig geweest. Ik zal ook uitleggen waarom: we zaten toen nog in de fase van zal Ierland een ja geven bij het referendum. Als Ierland nee had gezegd hadden we niet over deze functie gesproken. Dus daar heb ik me niet eens mee bezig gehouden, dat is het ene. Het tweede is, ik weet natuurlijk ook wel hoe processen internationaal lopen. En toen heb ik gezegd ik ben geen kandidaat, ik ben ook niet gevraagd. En dat, die situatie is eigenlijk de hele tijd aan de orde geweest. En toen kwam er een interessant moment omdat het ja had geklonken in Ierland. Toen was nog de vraag: wat gebeurt er in Tsjechië. U weet er liep een juridische procedure en de president weigerde een handtekening te zetten. Toen dat ook goed leek te gaan, toen was pas het moment dat het over de functies ging, dat was bij de Europese Raad. En u weet ook dat die woensdagavond er een gesprek is geweest tussen de Franse president, de heer Sarkozy, en mevrouw Merkel. En vrij snel daarna was duidelijk dat de heer Van Rompuy duidelijk in beeld was gekomen. Dus vanaf die vrijdag bij de Europese Raad wist ik al welke kant het uit zou gaan. En wat dat betreft zeg ik: ik weet er staat mij heel wat te doen in Nederland, ik steun voluit de heer Van Rompuy. En ik moet zeggen er zijn heel wat grote verhalen gekomen de afgelopen tijd.

HAGENS:
En ik zie aan uw gezicht dat u het wel haast meent. U kijkt er vrolijk bij, bij de felicitaties aan de heer Van Rompuy. Maar toch is het zo dat die indruk er is. De indruk is de heer Balkenende was als puntje bij paaltje komt beschikbaar. Mijn vraag is: hoe zal het u lukken om de politieke schade die dat u oplevert, om dat weg te nemen? En ook om de indruk weg te nemen dat u wel weg wilde?

BALKENENDE:
Maar wie is daar nu verantwoordelijk voor? Wie is er nu verantwoordelijk voor? Ik heb u het verhaal verteld geloof ik. Ik ging weg met het vliegtuig naar Japan. Ik ben een week lang, en in Singapore, druk bezig geweest om te praten over de Nederlandse economie en ook over investeringen, over innovatie. Ik kom hier in Nederland en ineens iedereen praat hier over 'de premier gaat weg'. Ik wist nergens van. Nou, ik heb toen steeds gezegd ik ben geen kandidaat. Ik leg u net uit hoe het krachtenspel in Europa is geweest.

HAGENS:
Dus u vindt dat u geen politieke schade hebt opgelopen?

BALKENENDE:
Nee, dat vind ik niet.

HAGENS:
En u vindt ook niet dat u een indruk hoeft weg te nemen?

BALKENENDE:
Nee. Kijk als je nu zegt: ik ben in de race geweest daarvoor - dat heb ik nooit gezegd - en ik wist precies…

HAGENS:
Maar u was het wel.

BALKENENDE:
Nee, dat is wat u zegt. En wat mij nu zo opvalt is dat anderen met allerlei verhalen komen, en diezelfde persoon die al die verhalen schrijft begint dan over schade. Ik voel me daardoor niet aangesproken. Ik ben zeer gemotiveerd om het werk hier in Nederland te doen, Nederland door een moeilijke fase heen te loodsen. Ik ben volstrekt gemotiveerd en er zijn heel veel, een beetje indianenverhalen geweest.

HAGENS:
Laten we nog even kijken naar een nieuw onderwerp: Kopenhagen. Hoe belangrijk vindt u het dat dat een succes wordt?

BALKENENDE:
Het is buitengewoon belangrijk. U herinnert zich bijvoorbeeld iemand als Al Gore, die met zijn film de wereld rond is gegaan. Die ons heeft gewezen op de grote risico''s die we op de aarde lopen ten aanzien van de opwarming van de aarde, klimaatverandering. En nu is het zo, we hebben in het verleden afspraken gemaakt, in Kyoto in Japan. Die afspraken lopen over een paar jaar af. Er moet dus een nieuw klimaatakkoord komen. En er is nu al maandenlang gesproken over Kopenhagen, een belangrijke klimaatconferentie, en dat moet ook wat mij betreft een succes worden. Nou, we zitten nog een paar weken voor die conferentie en dan komen we bij elkaar. En dan hoop ik dat daar een goed politiek akkoord uit zal komen. Het zal nog niet een juridisch binden akkoord worden.

HAGENS:
Het gaat vooral ook om het terugdringen van CO2. Dat is het belangrijkste punt dat heel veel geld ook gaat kosten, dat gaat vele miljarden kosten. Dan kan ik me voorstellen dat er ook Nederlanders zijn die zeggen: ja hallo zeg, we hebben een financiële crisis, eerst mijn baan en dan Kopenhagen.

BALKENENDE:
Het is zo, het thema klimaat is relevant voor iedereen in de wereld. Ook voor Nederland. Wij hebben te maken in Nederland met een stijgende zeespiegel, om eens een voorbeeld te noemen. Dat leidt tot extra risico's, daar moeten we ons tegen wapenen. Er zijn ook landen waar men niet eens het geld heeft om zich te wapenen, die landen kunnen worden onder gespoeld. Om maar een voorbeeld te noemen. Er gebeurt zo ontzettend veel op het ogenblik en waar het nu om gaat, het gaat om drie dingen. Precies wat u zegt, in de eerste plaats moet je goede doelen vaststellen, de uitstoot van CO2. Het tweede is, je moet ook zorgen dat er ook genoeg geld is voor het financieren van het klimaatbeleid. Dat is een verantwoordelijkheid van Europa, van de Verenigde Staten, van Japan, van Brazilië, van Rusland, China, India, ook zij zullen mee moeten doen. En het derde punt is, wat kunnen ontwikkelingslanden zelf doen. En nu gaat het om de balans, de samenhang tussen die drie dingen.

HAGENS:
En dat is moeilijk genoeg, daar moet lang over onderhandeld worden, dat begrijp ik. En ik begrijp ook dat dat tijd kost, maar wat mijn vraag aan u is: is er voldoende draagvlak in Nederland? Bij iedereen, om nu veel geld te gaan uitgeven voor nieuwe afspraken die in Kopenhagen worden gemaakt terwijl nog niet duidelijk is wat Amerika gaat doen, nog niet duidelijk is wat China gaat doen?

BALKENENDE:
Ja, maar kijk, wij gaan niet zomaar geld geven. Wij gaan niet zomaar zeggen: we gaan als Nederland, als Europa eenzijdig stappen doen. Natuurlijk zal het een zaak zijn van ook gezamenlijk oversteken, samen optrekken. Alleen één ding staat vast: laten we niet alleen aan ons zelf denken, aan onze financiële problemen nu, maar laten we ook denken aan onze kinderen en kleinkinderen, hoe laten wij straks deze aarde achter, wat zal het milieu zijn over twintig, dertig, veertig, vijftig, zestig jaar. Dat zijn de centrale vragen van nu. En als wij het milieu op zijn beloop zouden laten en wij grijpen niet in, dan lopen we grote risico's. Juist voor komende generaties. En dan moeten we oppassen om nu alleen maar te praten in termen van eigen belang op korte termijn, want het gaat om veel grotere belangen. En dan moet je natuurlijk kijken wat is nu redelijk. Rijke landen kunnen zich meer permitteren dan andere landen. Het heeft te maken met solidariteit. Gaan we over één nacht ijs? Natuurlijk niet. Want als je afspraken maakt, dan moet je het ook gezamenlijk doen. En dat is ook een zorg van het bedrijfsleven. Die zeggen van: ook wij kiezen voor globale standaarden, alleen als je dan die afspraken maakt dan moet je het wereldwijd doen, anders krijg je een ongelijke concurrentieverhouding. Dat is ook helder.

HAGENS:
Een korte vraag over de meest belaagde man van dit moment: de heer Zalm. U kent hem goed, u heeft lang met hem gewerkt, u zult niets inhoudelijks willen zeggen over de zaak want er loopt een onderzoek. Een vraag: heeft u met hem te doen?

BALKENENDE:
Iedereen die met deze situatie te maken heeft, zal het lastig hebben. Want de zekerheid die je eerst hebt in een bestaan is plotseling, komt onder druk te staan. Men praat over je, er is onderzoek. En dat zal ook hem zeer raken, dat kan ik me goed voorstellen. Ik heb hem overigens niet gesproken de laatste tijd. En u heeft gelijk, wat betreft de inhoud van de zaak moet ook ik de onderzoeken afwachten die op dit ogenblik plaatsvinden.

(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, AP/AK)