Spreekpunten bij de afsluiting van het Convenant Overgewicht.

Toespraak | 24-11-2009

De stijging van overgewicht onder volwassen lijkt weliswaar tot staan gebracht; het aantal kinderen dat te dik is, neemt nog steeds toe.
Dat gaat mij aan het hart. Een kind met overgewicht heeft een slechtere start in het leven, met het vooruitzicht op chronische ziekten en nare complicaties. Dan heb ik het nog niet over de sociale gevolgen van overgewicht, zoals gepest worden of niet kunnen meedoen met sporten. Het is een lot dat steeds meer kinderen treft.
We willen alles op alles zetten om dit tij te keren.
Na stapjes in de goede richting is het nu tijd voor een grotere stap. Die willen we samen met u zetten.
Ik heb veel waardering voor het Convenant Overgewicht en zijn voorzitter Paul Rosenmöller.

• Belangrijk thema breed op de agenda gezet. Ook politiek achter de broek gezeten.

• Heeft geleid tot een nota Overgewicht, maar ook bijgedragen aan de brief over de SEGV.

• Wrijf je toch even ogen uit. Zeven jaar verschil in gemiddelde levensverwachting. 19 jaar gezonde levensjaren.

• Oorzaken complex: genetische aanleg kan rol spelen, financiële omstandigheden, maar vooral ook leefstijl, eetpatronen, drinkpatronen en roken.

• Breed vertakte oorzaken, vergt ook brede aanpak.
  Weerbare samenleving, heet dan ook onze preventienota.

• Bij die preventienota, ook een zoektocht naar de rol van de overheid.

• Wordt die niet te paternalistisch, te bevoogdend en betuttelend als die wakker ligt van binge drinken, van dik worden. Gaat die niet te ver als zij zich bemoeit met calorieën, met groente, fruitaanbod etc.

• Maar laat ik nog even bij de gevolgen stilstaan. Ik het over breed vertakte zaken van SEGV. Aanleg, gewoonte, leefomgeving etc. Ik had het ook over brede aanpak. Maar er zijn ook brede gevolgen.

• Ziektebeelden en patronen zijn veranderd. Vroeger veel acute, eenmalige zorg. Nu vooral chronisch zieken, diabetes, hartfalen, longaandoeningen en dus grote verschillen in levensverwachting. Langdurige ziektes met vaak nodige complicaties: oogproblemen, hartinfarcten, soms ledematen die moeten worden geamputeerd.
  Begint vaak tussen 50-60 jaar, soms eerder. Slopende ziekten en enorm hoge kosten die wel via verzekeringen en risicosolidariteit moeten worden opgebracht.
  Draagvlak van de verzekeringen/solidariteit is met het dempen van kosten en tegengaan van nodeloze afwenteling gemoeid. Preventie is daarom van belang.

• Tussen 50 – 60 jaar --------Impact op arbeidsmarkt. Slechts 39% van de chronisch zieken werkt (volledig). Enorme impact op WW, WAO, bijstand.
  Maar ook op arbeidsproductiviteit, verzuim en op schaarste aan werk en dus: loonkosten en lohnnebenkosten.

• Gelukkig groei obesitas bij ouderen/volwassen min of meer tot stilstand gekomen. Nog niet bij kinderen.
  Scholen: Rotterdam/eigen ervaringen pestgedrag, traumatische impact, gevoel uitgesloten te zijn. Hoorde het onlangs nog van een bekende, nog vrij jonge Nederlandse auteur. Gevoelens van eenzaamheid en buitengesloten zijn.

• Gemeenten: waar gezondheidsproblemen zich uitdiepen; minder kans op sociale en economische vooruitgang. Meer kans op concentratie van relatieve armoede en lichamelijke beperkingen. Kunnen van generaties op generaties overgaan.
  Risicovolle leefstijl bestendigt zich via de generaties.

Maar daar liggen dan ook tegelijkertijd de kansen:

• Krachtwijken pakken sociaal economische gezondheidsverschillen aan. Collega Van der Laan is daar samen met de wethouders (Rinda den Besten) mee bezig. De gezonde stad, met als voorbeeld Epode. Lokaal want daar kent men de bevolking. (Den Haag als voorbeeld). Samen met Agis: Big move. CGL (9 bi’s), ZonMw gezonde stafkracht.

• Scholen: meer bewegen, gezonder klimaat/eten betekent vaak ook beter schoolklimaat, minder pesten, betere schoolresultaten. Doen we op dit moment onderzoek naar. Gezonde kantine, met ook gezonde producten, beweging en sport van groot belang. Staatssecretarissen VWS/OCW combinatiefunctie: Sport/onderwijs/cultuur. Subsidies aan het Nationaal Actieplan Sport en Beweging.
  Eigen gerechtvaardigde belang van de scholen. Inzichtelijk maken via onderzoek

• Werkgevers--------------67 jaar: arbeidsproductiviteit en investeren in workability.

• Verzekeraars zetten zich ook in, ook op kruispunt van levensverzekeringen, ziektekostenverzekeraars en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen. Polissen zelfs warbij premie mede afhankelijk is van roken en BMI. Maar ook kwijtschelden eigen risico.

• Gezondheidszorg:
  - basispakket: stoppen met roken (rookpoli in Schilderswijk) Beweegkuur.
  - integrale zorg chronisch zieken via ketenzorg mikken op zelfmanagement
  - ouders-------Centra Jeugd en Gezind: laagdrempelig advies.

• Producenten, groothandel (Unilever, AH)
  productinnovatie (caloriearm, vitaminerijk, diversificatie), logo’s.
  Belangrijk ook als speerpunt economisch beleid (Food Valley)

Wat doet u, behalve weerbare samenleving: weerbare overheid.

Preventiecyclus IGZ

• chronische ziekenzorg

• basispakket

• collega EZ: structuurbeleid
  collega WWI: gezonde wijk
  collega OCW: werken aan vooral ook goede informatie zodat mensen goede keuzes kunnen maken

Géén paternalistische overheid die dicteert, laat staan straft. (Slaap, verslagen, eetverslagen, bloeddrukmetingen)

Géén Juli Zeh - Corpus Delicti , waarin preventie, bewegen, sporten, registreren van ziekteverschijnselen een burgerplicht en dwingende plicht wordt.

Optimum, paternalisme: methode ontwikkeld en opgelegd om “elk individu een zo lang, storingsvrij, dwz. gezond en gelukkig mogelijk leven te garanderen. Vrij van pijn en lijden”.
Dat is te dwingend, doet afbreuk aan keuzevrijheid en daarmee aan weerbare samenleving.
Maar voor die weerbaarheid is het wel van belang dat burgers goed geïnformeerd zij, dat ze weten wat schadelijk is, dat er logo’s zijn, dat er een divers aanbod aan producten is en dat er inzicht is in de consequenties van opties en keuzen. Goede productinformatie is daarbij van belang.
Voor die weerbaarheid is het van belang dat er breed wordt samengewerkt, door de instellingen die ik noemde, met daarbij ook interdepartementaal een belangrijke rol voor VWS. (Tussen overheid en gemeenten ook)
Daarnaast van belang dat de zorg zichzelf meer richt op preventie en zelfmanagement. 1e lijn/chronisch zieken.