Prinsjesdag 2009: Wonen, Wijken en Integratie

Nieuwsbericht | 15-09-2009 | 12:00

Een goed dak boven je hoofd, een leefbare buurt, dorpen en steden waar we op een prettige manier met elkaar samenleven en iedereen zich thuis kan voelen. Dat is waar het om gaat bij Wonen, Wijken en Integratie. En daar is de komende periode veel op te doen. Want te veel mensen voelen zich niet veilig in hun eigen buurt. Het prettig samenleven van groepen met een diverse afkomst gaat niet altijd vanzelf. Teveel nieuwe Nederlanders beheersen de taal onvoldoende, wat hun participatie belemmert. Op veel plaatsen vertonen groepen Marokkaans-Nederlandse jongeren overlast en crimineel gedrag. Veel nieuwe Nederlanders die het wél goed doen, worden daarop ten onrechte aangekeken.

Starters komen in sommige regio's moeilijk aan een woning, terwijl mensen in andere regio's door krimp steeds moeilijker hun huis kunnen verkopen. Het maatschappelijk vermogen van corporaties kan beter worden benut. En investeren in duurzame woningen is niet alleen goed voor het milieu maar ook voor de portemonnee.

Bij het aanpakken van al deze problemen hanteert het kabinet de volgende uitgangspunten:

  1. De oplossing van veel problemen ligt in het organiseren van solidariteit. Bijvoorbeeld tussen inkomensgroepen, regio's of generaties. Dat is bij uitstek een overheidstaak.
  2. Regionale verschillen vragen om maatwerk.
  3. De overheid beschermt het publiek belang door (weer) op te treden waar nodig.
  4. We staan pal voor de rechtsstaat, die bescherming biedt maar ook grenzen stelt.

De belangrijkste onderwerpen voor 2010 zijn: inburgering, woningproductie in crisistijd, uitvoering wijkenaanpak, relatie overheid-corporaties en de gevolgen van bevolkingsdaling in sommige regio's.

Inburgering en integratie

Integratie valt of staat met de participatie van nieuwe Nederlanders in onze samenleving. De taal is daarbij cruciaal. Nieuwe Nederlanders zijn het inburgeren ook aan zichzelf en aan de samenleving verplicht. In 2009 streeft het kabinet naar 50.000 inburgeringstrajecten. Vanaf 2010 houdt het vast aan de opgave van gemiddeld 60.000 inburgeringstrajecten per jaar. Daarvan moet in 2010 60 procent worden uitgevoerd in duale trajecten (inburgering in combinatie met werk of vrijwilligerswerk), tot 80 procent in 2011. Gemeenten moeten alle zeilen bijzetten om de uitvoering tot een succes te maken door bijvoorbeeld:

  • inburgeringsplichtigen zo snel mogelijk een inburgeringsaanbod te doen
  • vrijwillige inburgeraars gericht benaderen, bijvoorbeeld via de werkgever
  • voor werkzoekenden de inburgering te combineren met reïntegratie

Extra geld komt beschikbaar als gemeenten bereid zijn afspraken te maken over deze ambities. Het geld komt uit de voorschotten aan gemeenten die de afgesproken prognoses niet hebben gehaald.

Extra aandacht gaat uit naar de aanpak van overlastgevende jongeren, waaronder vooral Marokkaans-Nederlands en Antilliaans-Nederlandse jongeren. Een harde aanpak van de overlast en criminaliteit is noodzakelijk. Tegelijkertijd moeten jongeren waar mogelijk perspectief worden geboden op onderwijs en werk. In 2010 gaat het onder meer om de volgende maatregelen:

  • inzet van gebiedsverboden, een meldingsplicht en supersnelrecht
  • specifieke aanpak gericht op 12-minners
  • inzet straatcoaches
  • inzet gezinsmanagers

De komende drie jaar reserveert het kabinet voor gezinsmanagers en straatcoaches jaarlijks 8 miljoen euro uit het Integratiebudget. Voor de aanpak van Antilliaans-Nederlandse jongeren stelt de minister voor WWI van 2010 tot en met 2013 jaarlijks 4,5 miljoen beschikbaar. In totaal is voor de aanpak van overlastgevende jongeren in 2010 ongeveer 107 miljoen euro beschikbaar. In 2011 ongeveer 82 miljoen euro.

In 2010 wordt bepaald of de eisen voor huwelijksmigratie kunnen worden aangescherpt. De komst van gezinsmigranten die onvoldoende zijn opgeleid, kan de spankracht van de Nederlandse samenleving te boven gaan. Bovendien ziet het kabinet ongewenste verschijnselen: huwelijksdwang, fraude via schijnhuwelijken en misbruik van Europese wetgeving om de inburgeringseisen te omzeilen. Uiteraard houdt het kabinet ruimte voor humanitaire afwegingen.

Wijkenaanpak en stedenbeleid

Een goede samenwerking tussen Rijk, gemeenten, corporaties, maatschappelijke en private partijen en bewoners is essentieel voor de toekomst van de veertig wijken. Maar minstens even belangrijk is de betrokkenheid van de bewoners zelf. De wijkaanpak draait immers om de mensen in de wijken, om hun huizen, hun kinderen, hun kansen en mogelijkheden.

  • Het kabinet investeert in 2010 25 miljoen euro in bewonersparticipatie.

De wijkenaanpak ligt goed op koers en begint zijn vruchten af te werpen. Uit de Leefbaarometer blijkt dat de leefbaarheid in de veertig wijken bovengemiddeld is verbeterd ten opzichte van de rest van Nederland. Tegelijkertijd is er nog veel werk te verzetten.

  • Corporaties investeren in 2010 250 miljoen euro, bovenop de lopende investeringen.
  • Het kabinet investeert - naast de reguliere geldstromen - in 2010 gericht via het Gemeentefonds 58,5 mln euro in de 40 aandachtswijken.
  • In groen, gezichtsbepalende gebouwen en wijkverpleegkundigen wordt in 2010 respectievelijk ongeveer 1 miljoen, 2 miljoen en 10 miljoen euro geïnvesteerd samen met de ministeries van LNV, OCW en VWS.

Ook buiten de geselecteerde wijken zijn er vele wijken met grote problemen. De lessen uit de veertig wijken wil het kabinet de komende jaren ook in deze andere wijken inzetten. Er is energie en dynamiek ook nodig buiten de 40 wijken.

  • Het kabinet investeert in 2010 met het 40-plus wijkenbudget nog eens 30 miljoen euro.

In 2010 start het kabinet met het nieuwe stedenbeleid voor de periode 2010-2014.

  • De steden en provincies ontvangen voor de periode 2010-2014 in totaal ongeveer 1,2 miljard euro investeringsbudget stedelijke vernieuwing.

Over de inzet van dit budget worden nieuwe afspraken met steden gemaakt.

Wonen

Het kabinet heeft zich de afgelopen jaren ingespannen om de ambitie van gemiddeld 80.000 à 83.000 woningen per jaar te realiseren. Door de kredietcrisis zal de woningproductie in 2010 en 2011 waarschijnlijk terugzakken naar 67.000 repectievelijk 65.000. De noodzakelijke uitbreiding van de woningvoorraad, die nodig is omdat het aantal huishoudens tot 2020 blijft groeien, komt daarmee in de knel. Daarom heeft het kabinet besloten tot een pakket aan stimuleringsmaatregelen voor de jaren 2009 en 2010. Onderdeel is het stimuleringsbudget bouw (395 miljoen euro) waarmee projecten die door de crisis (dreigen) stil (te) vallen, toch door kunnen gaan. Dit draagt ook bij aan behoud van werkgelegenheid in de bouw.

Mede als gevolg van bevolkingsdaling zal het nieuwbouwbeleid in de toekomst van karakter veranderen. Het accent verschuift van uitbreiding naar vervanging en kwalitatieve verbetering. Zowel in groei- als in krimpregio's speelt nieuwbouw een belangrijke rol in het aanpakken, respectievelijk voorkomen, van achterstanden en verval. De omvang van de problematiek van krimpregio's en het verschil in verdiencapaciteit tussen de groei- en krimpregio's, maakt solidariteit tussen de regio's noodzakelijk. Eind 2009 wordt het Actieplan Bevolkingsdaling gepresenteerd. Het kabinet zal, samen met bestuurlijke en maatschappelijke partners, vanaf 2010 dit plan uitvoeren.

Energiebesparing

De gebouwde omgeving is verantwoordelijk voor circa dertig procent van het landelijk energieverbruik. Het kabinet wil dat in 2020 bestaande gebouwen dertig procent zuiniger zijn. Woningnieuwbouw moet in 2020 energieneutraal zijn, en utiliteitsbouw moet in 2017 vijftig procent energiezuiniger zijn. Investeringen in energiebesparing door burgers, bedrijven en overheid leveren milieuwinst en zorgen dat de toenemende lasten voor energie beheersbaar kunnen blijven. Voor het programma Schoon en Zuinig en voor het crisispakket heeft het kabinet diverse stimuleringsmaatregelen ontwikkeld.

In oktober 2009 zal het verbeterde Energielabel worden gepresenteerd, in 2010 kunnen consumenten het aanvragen. In 2010 wordt de energieprestatie van huurwoningen in het woningwaarderingsstelsel opgenomen. Ook worden de maatregelen voortgezet uit het stimuleringspakket om de effecten van de economische crisis te bestrijden:

  • subsidieregelingen voor energiebesparing
  • verlaging BTW-tarief voor isolatie
  • verruiming budget voor energie-investeringsaftrek voor verhuurders

Het kabinet staat voor betaalbaar wonen voor iedereen. Ook in 2010 zal de huur maximaal het inflatiepercentage volgen. De voorgenomen verhoging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag, zal in het jaar 2010 niet worden doorgevoerd.

In juni 2009 heeft het kabinet diverse voorstellen gedaan voor vernieuwing van de verhouding Rijk- woningcorporaties. Hiermee heeft het kabinet zijn verantwoordelijkheid genomen tegenover de corporaties om de helderheid te scheppen over de verwachtingen en spelregels waaraan al geruime tijd behoefte bestaat. Het is de bedoeling dat de hiervoor benodigde wijziging van de Woningwet die in 2009 aan de Tweede Kamer wordt voorgelegd, per 1 januari 2011 in werking treedt.