Antwoorden op Kamervragen Sap over women on Waves
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA DEN HAAG
4 september 2009
Betreft Kamervragen
Geachte voorzitter,
Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Sap (GroenLinks) over het schrappen van alle geplande reizen door Women on Waves (2009Z14438).
Hoogachtend,
de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
mw. dr. J. Bussemaker
Antwoorden op kamervragen van het Kamerlid Sap over het schrappen van alle geplande reizen door Women on Waves (2009Z14438)
Vraag 1
Wat is uw reactie op de berichtgeving dat Women on Waves besloten heeft alle geplande reizen voor dit jaar af te lassen en de abortusboot niet uit te laten varen? 1)
Antwoord 1
Het besluit van Women on Waves om niet meer uit te varen neem ik voor kennisgeving aan. Ik zet wel vraagtekens bij de argumentatie.
Zo stelt Women on Waves dat er sprake is van juridische onduidelijkheid omdat zij tot nog toe met speciale schriftelijke toestemming van de toenmalige minister in de overtijdperiode de abortuspil konden uitdelen. Deze uitspraak is juist, maar alleen als de relatie wordt gelegd naar het treffen van voorzieningen die het predicaat medisch verantwoord krijgen na controle door de inspectie. Ook de toenmalig minister legt in haar brief een duidelijke relatie tussen “getroffen voorzieningen” en het mogen verstrekken van de abortuspil. In de brief staat: “Gelet op de door u getroffen voorzieningen meen ik dat een overtijdbehandeling aan boord van uw schip als zorgvuldig handelen, kan worden aangemerkt.” Vanaf de brief uit 2002 tot aan de vergunning uit 2008 hebben deze benodigde voorzieningen altijd betrekking gehad op de A-portable mobiele kliniek. Het is ook deze A-portable cabin die in de huidige vergunning aangemerkt is als kliniek in de zin van de Wet afbreking zwangerschap. Dit kan ook omdat Women on Waves hiermee voldoet aan de zorgvuldigheidseisen die zijn gesteld in de Wet afbreking zwangerschap en het Besluit afbreking zwangerschap. Die zorgvuldigheidseisen die gebaseerd zijn op de hoge eisen die wij in Nederland stellen aan medisch verantwoorde zorg zijn een rode draad in de vergunningen die in de loop van de jaren aan Women on waves zijn verleend. Zowel mijn voorgangers als ik hebben altijd de in de wet gestelde eisen ten aanzien van medisch verantwoord handelen als uitgangspunt genomen.
Met de nieuwe vergunning van 24 november 2008 heeft Women on Waves toestemming voor het op medicamenteuze en instrumentele wijze afbreken van zwangerschappen tot maximaal 13 weken. Deze vergunning is zoals hierboven vermeld, verbonden met de A-portable mobiele kliniek. Daarnaast bevat de vergunning de mogelijkheid om een tijdelijke, extra vergunning aan te vragen voor een op locatie aangeschaft voertuig. Deze tijdelijke voorziening moet vooraf zijn gekeurd door de inspectie en moet voldoen aan de eisen voor medisch verantwoorde zorg.
Resumerend: Women on Waves heeft gevraagd om een vergunning voor het mogen uitvoeren van de overtijdbehandeling en abortus. Zij hebben deze ook gekregen en moeten zich daarmee houden aan alle rechten en plichten die verbonden zijn aan een dergelijke vergunning. Women on Waves mag of mocht nooit abortuspillen verstrekken zonder dat hiervoor voorzieningen zijn of waren getroffen die volgens de Nederlandse maatstaven voldoen aan het predicaat verantwoorde medische zorg. Dat is niet veranderd.
Ter nadere informatie is een bijlage toegevoegd met een overzicht van de vergunningaanvraag van Women on Waves uit 2001 tot aan de vergunningverlening in 2008.
Vraag 2
Wat is uw reactie op de zorgen van Women on Waves dat zij door de wijziging van het Besluit Afbreking Zwangerschap geen overtijdbehandelingen meer uit mogen voeren?
Antwoord 2
Women on Waves stelt dat door de wijziging van het Besluit afbreking zwangerschap overtijdbehandelingen uitgevoerd moeten worden in een kliniek of ziekenhuis met vergunning. Dit is juist, maar geen nieuwe situatie. Het Wetboek van Strafrecht (art. 296, lid 1) stelt het verrichten van een behandeling waarbij een zwangerschap wordt afgebroken strafbaar. Een vermoeden tot zwangerschap is voldoende voor de strafbaarstelling. Deze situatie bestaat al vanaf de inwerkingtreding van de Wet afbreking zwangerschap. In lid vijf van artikel 296 wordt vermeld dat indien de behandeling is verricht door een arts in een ziekenhuis of kliniek met vergunning dit niet strafbaar is. Een rechtspersoon kan als kliniek worden aangemerkt als wordt voldaan aan de in de Wet afbreking zwangerschap en het Besluit afbreking zwangerschap gestelde eisen. De organisatie, werkwijze, personeel, huisvesting en uitrusting moeten kunnen waarborgen dat de behandeling voldoet aan de eisen die daaraan uit medisch en verpleegkundig oogpunt behoren te worden gesteld, alsmede omtrent de samenstelling van het bestuur, zo staat te lezen in artikel 6 van de Waz. In dit kader wil ik benadrukken dat ook aan het gebruik van de abortuspil de nodige medische risico’s zijn verbonden. Zo kunnen er hevige bloedingen optreden, werkt de pil niet altijd volledig waardoor curettage alsnog nodig is en zijn er bijverschijnselen zoals misselijkheid en diarree. Women on Waves beschikt over de benodigde vergunning en mag dus overtijdbehandelingen verrichten. De wijziging van het Besluit verandert niets aan de situatie voor Women on Waves.
De wijziging van het Besluit benadrukt dat de zorgvuldigheidseisen die op grond van de Wet afbreking zwangerschap zijn gesteld materieel gelden voor de overtijdbehandeling.
Vraag 3
Wat is na de wijziging van het Besluit Afbreking Zwangerschap de status van de in 2007 door u afgegeven vergunning voor medicamenteuze zwangerschapsafbreking tot 12 weken?
Antwoord 3
De vergunning uit 2007 is thans niet meer aan de orde. Women on Waves heeft sinds 24 november 2008 een nieuwe vergunning waartegen ze niet in beroep is gegaan. Zie voor verdere beantwoording mijn antwoorden op vraag 1 en 2.
Vraag 4
Is het waar dat door de onlangs doorgevoerde wijziging van het Besluit Afbreking Zwangerschap de overtijdbehandeling alleen nog maar kan worden uitgevoerd via een ziekenhuis of een kliniek? Zijn door de wijziging van het Besluit Afbreking Zwangerschap de bevoegdheden rondom het uitvoeren van de overtijdbehandeling gewijzigd?
Antwoord 4
Nee, op grond van het Wetboek van Strafrecht mag en mocht een overtijdbehandeling slechts plaatsvinden door een arts in een instelling met een vergunning op grond van de Wet afbreking zwangerschap.
1) NRC Handelsblad, 25 juli 2009: “Abortusboot stopt om kabinet-Balkenende”
de Volkskrant, 27 juli 2009: “Women on Waves vreest vervolging”lage: chronologisch overzicht vergunningverleningen Women on Waves
2001
Op 25 april 2001 doet Women on Waves een vergunningaanvraag tot het op medicamenteuze wijze afbreken van zwangerschappen tot zeven weken. Het afbreken van de zwangerschappen moet gaan plaatsvinden in een container die staat op een boot die door Women on Waves is aangeschaft. Deze A-portable mobiele behandelkliniek zal dusdanig worden ingericht dat op medisch verantwoorde wijze overtijdbehandelingen kunnen worden uitgevoerd.
Op 11 juni 2001 vertrekt Women on Waves voor actie naar Ierland. Ze worden teruggefloten door het OM. De abortuspil mag zonder vergunning niet aan boord worden verstrekt. Bij terugkomst wordt de voorraad medicijnen gecontroleerd en in orde bevonden. Women on Waves heeft geen pillen uitgedeeld.
Op 28 juli 2001 vindt inspectie plaats van de mobiele behandelkliniek door de IGZ.
2002
In februari 2002 wijst de toenmalig minister van VWS, mevrouw Borst de vergunningaanvraag af. Er volgt een bezwaarprocedure.
Op 28 juni 2002 doet VWS een brief uitgaan aan Women on Waves dat ook na de bezwaarprocedure de aanvraag voor een vergunning wordt afgewezen. In deze ‘brief van Borst’ wordt echter wel toestemming verleend voor het op medicamenteuze wijze afbreken van zwangerschappen tot zeven weken. Deze toestemming wordt verleend omdat Women on Waves aan de inspectie heeft aangetoond dat er voorzieningen zijn getroffen die het mogelijk maken om in de geïnspecteerde A-portable mobiele behandelkliniek op medisch verantwoorde wijze overtijdbehandelingen uit te voeren. In de brief wordt het als volgt verwoord: “Gelet op de door u getroffen voorzieningen meen ik dat een overtijdbehandeling aan boord van uw schip als zorgvuldig handelen kan worden aangemerkt.”
Op 23 oktober 2002 gaat Women on Waves tegen de afwijzing van de vergunningaanvraag in beroep.
2003
Op 20 juni 2003 vaart Women on Waves uit naar Polen. Hier worden 10 overtijdbehandelingen uitgevoerd. Women on Waves heeft op de boot de A-portable mobiele behandelkliniek bij zich. Gelet op de brief van de toenmalige minister zijn de benodigde voorzieningen getroffen dus er volgt geen actie door de inspectie.
2004
De rechtbank in Amsterdam verklaart in juni 2004 het beroep van Women on Waves tegen het weigeren van de vergunning gegrond. Het ministerie van VWS moet een nieuwe beslissing op bezwaar nemen. Deze wordt in juli genomen. Women on Waves krijgt van toenmalig staatssecretaris Ross een vergunning voor het verrichten van zwangerschapsafbrekingen tot 7 weken, mits deze worden gedaan in de A-portable mobiele behandelkliniek en binnen een straal van 25 kilometer van het Slotervaartziekenhuis te Amsterdam.
Op 23 juli 2004 gaat Women on Waves tegen deze beslissing in beroep.
Op 23 augustus 2004 verlaat het schip de Borndiep, met aan boord de A-portable mobiele behandelkliniek, de haven van Den Helder om uit te varen richting Portugal. Het schip ligt tot 9 september in de Portugese wateren maar mag niet aanmeren. Er worden geen abortussen uitgevoerd.
2005
Op 28 februari 2005 wordt het beroep van Women on Waves tegen de beslissing op de vergunning van juli 2004 door de rechtbank in Amsterdam ongegrond verklaard. Op 7 april 2005 gaat Women on Waves in hoger beroep.
2006
De Raad van State verklaart het hoger beroep gegrond en vernietigt het oordeel van de rechtbank te Amsterdam.
De IGZ wordt gevraagd om advies. Deze maakt een afspraak met Women on Waves voor een bezoek aan de mobiele behandelkliniek. Dit bezoek wordt op 21 november 2006 door de inspectie afgelegd.
2007
In februari verklaart de inspectie dat er geen belemmeringen zijn voor het uitvoeren van medicamenteuze abortussen tot zeven weken, mits wordt voldaan aan de voorwaarden die aan de vergunning worden gesteld. Dit advies volgende en rekening houdend met de eerdere gerechtelijke uitspraken heb ik op 23 april 2007 een vergunning verleend aan Women on Waves voor het uitvoeren van medicamenteuze abortus tot zeven weken. De restrictie van de 25 kilometergrens wordt losgelaten.
2008
Op 20 maart 2008 volgt een rechtzaak. Women on Waves heeft bezwaar tegen de grens van zeven weken. De Raad van State oordeelt dat de partijen eerst duidelijk moeten krijgen wat nu precies de aanvraag inhoud.
Women on Waves laat weten geen zeven weken te willen zoals in de oorspronkelijke aanvraag, maar wil een vergunning voor eerste trimester abortussen, dus tot 13 weken, zowel medicamenteus als instrumenteel. Nog het meest belangrijk is de wens van Women on Waves om ook zonder de A-portable mobiele behandelkliniek medicamenteuze abortussen tot zeven weken te mogen uitvoeren.
Op 14 oktober 2008 vaart Women on Waves, zonder aan boord de A-portable mobiele behandelkliniek, uit naar Spanje. Ze verstrekken aan boord, volgens eigen zeggen, aan twee vrouwen de abortuspil. Women on Waves voert dus abortus uit zonder in het bezit te zijn van de benodigde voorzieningen die medisch verantwoorde abortushulpverlening mogelijk maken en op basis waarvan een vergunning wordt verstrekt. De inspectie doet aangifte bij het OM.
Na veelvuldig overleg wordt gewerkt aan een nieuwe vergunning die ik uiteindelijk heb verleend op 24 november 2008. Women on Waves de beroepsprocedure ingetrokken.