Opening studiejaar Hogeschool Arnhem
Ik vind het ontzettend leuk dat ik jullie vandaag kan toespreken. Alleen al omdat Arnhem mijn thuisbasis is!
Vandaag wil ik met mijn aanwezigheid het belang van onderwijs in het duurzamer maken van onze maatschappij benadrukken.
Ook voegen we vandaag - met de officiële opening van deze nieuwbouw - weer een nieuwe bladzijde toe aan het succesverhaal dat de Hogeschool Arnhem Nijmegen is: een excellente hogeschool en onderwijspionier in duurzaamheid.
Zoals sommigen van jullie weten heb ik ook een persoonlijke band met de HAN: ik heb namelijk een aantal jaren in de Raad van Toezicht gezeten. Toentertijd werd er nog weinig gesproken over duurzaamheid op de HAN.
Ik heb wel m'n best gedaan om het thema duurzaamheid op de agenda te zetten. Energiebesparing had al wel aandacht.
De Hogeschool was een van de eerste onderwijsinstellingen die energiebesparing professioneel en niet-vrijblijvend aanpakte. En hoe succesvol is dat geweest. Het energieverbruik is de afgelopen jaren afgenomen met maar liefst zestig procent!
Daarvoor neem ik mijn pet af. En als oud HAN- bestuurder ben ik er ook wel een beetje trots op.
Maar integratie van duurzaamheid in het onderwijs was nog nauwelijks aan de orde.
Dat is nu wel anders!
Studenten, docenten, het college van bestuur, allen zijn nu actief op het terrein van duurzaamheid.
De HAN is met recht een van duurzame koplopers in de onderwijswereld.
Met zulke ambitieuze maatschappelijke partners komen de klimaatdoelen van het kabinet snel in zicht.
De nieuwste plannen die zo even door uw voorzitter Ron Bormans zijn gepresenteerd getuigen daar weer van. Ik zal daar straks nog iets meer over zeggen
Eerst wil ik het hebben over de grootste uitdaging van deze eeuw: het klimaatprobleem. Gelukkig staat dit thema prominent op de agenda van politici, managers van bedrijven en maatschappelijke instellingen.
Waar ik mij al die jaren als wetenschapper druk om heb gemaakt - vaak tegen de stroom in - is nu algemeen aanvaard als dé uitdaging voor de komende eeuw. Hoe stellen we ons te weer tegen de opwarming van de aarde en eindigheid en onzekere levering van fossiele brandstoffen zoals olie en gas.
Als we de ernst van deze problemen tot ons laten doordringen, bestaat het gevaar dat we gaan doemdenken.
In de trant van: ach, wat kunnen WIJ er nog aan doen? Die houding van laat de boel maar de boel is onverantwoordelijk en kortzichtig. We moeten onze verantwoordelijkheid nemen en in actie komen. Het moet én het kan. We hebben de oplossingen in huis.
We kunnen de effecten nu nog redelijk binnen de perken houden.
Wachten met het nemen van maatregelen is geen optie. Het probleem verergert dan alleen maar. En het oplossen ervan steeds duurder.
Bij mijn aantreden ben ik meteen gestart met een programma onder de titel 'Nieuwe energie voor het klimaat'.
Tientallen acties, projecten, plannen hebben we in gang gezet.
Meer subsidie voor wind, zon en andere schone energiebronnen. Strengere milieuregels. Groenere belastingen. Steun voor de elektrische auto. Investeringen in de ontwikkeling van duurzame biobrandstoffen. Steun voor de bouw van energieneutrale woningen en ga zo maar door...Kortom, er is veel in gang gezet.
Maar…is het genoeg? Die vraag is moeilijk met een ja of een nee te beantwoorden.
Ja - het kabinet ligt op koers wat betreft de klimaat- en energiedoelstellingen voor 2011.
En ja - de lange termijndoelstellingen liggen ook binnen handbereik: 30 procent minder CO2, 20 procent duurzame energie en 2 procent energiebesparing per jaar in 2020.
Maar ik moet zeggen: vanzelf gaat het niet.
Er zijn nog grote onzekerheden voor de periode na deze regeertermijn.
Beste docenten,
U kent dat misschien wel, van die calculerende studenten die precies uitrekenen wat ze moeten halen voor een tentamen om gemiddeld een zes te staan. Of heeft u die niet hier op deze Hogeschool? En dan een klas vol met dat soort types.
Zo ervaar ik het soms ook.
Zo ervaar ik de manier waarop wij met z'n allen met onze klimaatdoelstellingen bezig zijn.
Nederland is nog te snel tevreden met een zesje voor duurzaamheid.
U kijkt dus naar een ontevreden minister.
Ik zie sectoren die achterblijven, zoals de bouw die nog te weinig innoveert.
Ik zie dat het tempo van energiebesparing achterblijft.
Terwijl we juist hiermee snelle en goedkope milieuwinst kunnen boeken.
Ik zie dat energiebedrijven nog te makkelijk aan de bouw van nieuwe kolencentrales beginnen of zélfs denken aan kernenergie, ook zo'n niet-duurzame technologie. Wat betekent dat voor duurzame energie? We moeten naar 20 procent duurzame energie in 2020, we zitten nu op bijna 4 procent en wat zie ik gebeuren?
We stevenen af op een overcapaciteit aan grijze stroom in Nederland. Nog even en we produceren meer stroom dan we met z'n allen in Nederland verbruiken. Als alle geplande centrales doorgaan, kunnen we wel 30 miljoen Nederlanders [!] van stroom voorzien.
Die overige stroom voor 14 miljoen mensen dan maar richting Duitland, Frankrijk of andere Europese landen exporteren?
Nee, dus, want in het buitenland wordt ook fors geïnvesteerd in conventionele energiecentrales Dus wie zit er op onze stroom te wachten. Ik zie kortom een scenario opdoemen met overcapaciteit aan niet-duurzaam productievermogen in noordwest europa. En wat betekent dit voor duurzame energie?
Het antwoord geef ik in een vraag. U mag de conclusie trekken.
Waarom zouden bedrijven investeren in nieuwe duurzame bronnen, als we al genoeg elektriciteit in huis hebben?
Euro's die in kolen- en kerncentrales gestoken worden, gaan in dat scenario dus niet naar windmolens, zonnepanelen of biogascentrales.
En wat betekent het voor energiebesparing? Een oerwet uit de economie luidt: de prijs van een product daalt als het aanbod de vraag overstijgt. Kortom, de elektriciteitsprijs gaat de komende tijd mogelijk zakken door het grotere aanbod van grijze stroom, opgewekt uit traditionele energiebronnen zoals kolen, aardgas en kernenergie.
Dat klinkt misschien leuk voor de korte termijn, maar dan maken we ons blij met de spreekwoordelijke dode mus. Goedkope stroom zorgt er namelijk voor dat het jaren langer duurt voor je energiebesparende maatregelen terugverdient. En wat als de overproductie van goedkope grijze stroom duurzame energie uit de markt gaat drukken? Deze ontwikkeling zou ronduit desastreus zijn voor onze ambities op het terrein van energiebesparing en duurzame energie. Desastreus voor de doelen die we hebben op de klimaattop in Kopenhagen. En dus vooral desastreus voor waar we het allemaal voor doen: een schonere en leefbare wereld voor ons, onze kinderen en kleinkinderen!
Ik maak me hier echt ernstige zorgen over. Ook al omdat het lijkt dat deze problematiek onvoldoende onderkend wordt. We zullen als politiek - kabinet en kamer - bedrijven en andere organisaties hier meer oog voor moeten hebben en werken aan mogelijke oplossingen. Ik doe hier dan ook een klemmend beroep op de sector, de energiebedrijven.
Neem uw verantwoordelijkheid. Span u oprecht in voor die noodzakelijke duurzame energievoorziening.
ZO NIET, dan zal het kabinet aanvullende maatregelen moeten nemen. Dat heb ik al eerder aangegeven: als blijkt dat de klimaatdoelen uit zicht verdwijnen, dan nemen we in 2010 aanvullende maatregelen.
Kern is dat op ons elektriciteitsnet een keiharde concurrentiestrijd woedt tussen groene en grijze stroom. Het is de taak van het kabinet om partij te kiezen voor de duurzame kant. In ieder geval zullen we met meer vernieuwende maatregelen moeten komen voor een sterke en sluitende 'businesscase' voor groene stroom uit duurzame energiebronnen.
En daar zal ik mij de komende tijd hard voor inzetten.
Dat zal niet makkelijk zijn, want de economische crisis helpt niet echt mee.
Maar de kredietcrisis mag geen excuus Truus zijn om niet meer te investeren in duurzaamheid.
Kredietcrisis: dus nu even geen milieu zou een historische fout zijn
Er zijn opvallend genoeg overeenkomsten tussen de financiële en klimaatcrisis: we hebben namelijk te lang op de pof geleefd.
Maar er is een wezenlijk verschil tussen beide crises. De kredietcrisis is cyclisch van aard, dat wil zeggen na barre tijden veert de economie weer op.
Maar de klimaatcrisis is absoluut niet-cyclisch en onomkeerbaar.
Veel landen hebben bestemming 'rechtsaf afgrond' ingetikt in hun TomTom.
Maar gelukkig luisteren meer en meer landen naar diezelfde TomTom die zegt: 'omkeren indien mogelijk'.
Het kabinet is zich er goed van doordrongen dat deze pijnlijke crisis het moment is om de economie te verduurzamen.
En zo in te richten dat deze sterker, slimmer en schoner uit dit dal klimt.
Groene economie is de toekomst en ook voorwaarde dat er überhaupt een duurzame toekomst is voor onze kinderen en kleinkinderen.
We hebben heel, heel veel geld in het overeind houden van banken gestoken.
We hebben maatregelen genomen voor het behoud van de werkgelegenheid, denk aan financiële steun voor werktijdverkorting.
Maar we hebben ook maatregelen genomen die onze zwakke economie moet transformeren in een sterke groene economie.
Bijvoorbeeld in energiebesparingsmaatregelen in bestaande woningen, scholen, ziekenhuizen en zorginstellingen.
We hebben ook extra miljoenen gepompt in windenergie, met name wind op zee, we hebben een subsidieregeling die duurzame energie verder stimuleert, we steunen met extra geld groene innovaties etcetra...
Natuurlijk, het komt er wel op aan dat de markt dan doet waar ze goed in is: ondernemen en dan wel duurzaam...
Want 'het is asociaal als je nog onderneemt op een onduurzame manier', als ik Igor Kluin van het bedrijf Qurrent mag citeren.
Dames en heren,
Ik blijf een optimistisch mens.
De afgelopen maanden heb ik zoveel voorbeelden gezien van veelal MKB ondernemers waar duurzaamheid door de aderen stroomt.
Denk aan Stef Huisman met zijn energieleverende kas, of het bedrijf Van Houtum Papier, de eerste papierproducent die cradle-to-cradle tissues produceert, of Ruud Koornstra van het Nederlands verlichtingsbedrijfje Lemnis Lightning dat de wereld verovert met de Led-lamp,
of wethouders zoals Jan van der Meer en Cees Jansen binnen deze stadsregio, of bewoners die klimaatstraatfeesten organiseren om bewoners aan te sporen tot energiebesparing, in Sint Marten-Sonsbeekkwartier alleen al 21 straten, of denk aan al die creatieve en enthousiaste studenten die groene ideeën en plannen bedenken en toepassen...zoals nu weer studenten van de TU's Delft en Twente die met hun zonneauto's aan de Solar Challenge meedoen in Australië. Kortom, mensen die verantwoordelijkheid nemen en verder kijken dan hun neus lang is. Ik gaf al aan dat uw hogeschool een pionier is in de onderwijswereld op het terrein van duurzaamheid.
Maar er zijn tal van andere voorbeelden.
De PABO was de eerste met een twee ster keurmerk Duurzaam Hoger Onderwijs.
De opleiding Automotive staat bekend om haar integrale aanpak van duurzaamheid.
De krukas van een auto staat niet langer meer centraal, zo gaf Dolf Bierhuizen - voormalig coördinator van het SMILE programma van de HAN al aan.
SMILE is een project gericht op duurzame mobiliteit.
En ook in de nieuwe opleiding Technologie en Samenleving staat duurzaamheid helemaal centraal.
Deze aandacht voor duurzaamheid vertaalt zich ook in prima projecten die veel landelijke aandacht krijgen. Denk aan de 'Eco tuk'. Deze tuk tuk van de HAN heeft enkele weken geleden de Hybrid Tuk Tuk Battle in Chennai gewonnen.
Of het project Brug naar Duurzaamheid die de Civiel Award heeft gewonnen. Studenten van de HAN hebben voor de Grond, Weg en Waterbouwsector een duidelijke toetsingsmethode ontwikkeld om projecten op duurzaamheid een score te geven.
Ik wil jullie enthousiasme, die creatieve drang van jonge mensen om een technische oplossing te bieden voor een probleem zoals de opwarming van de aarde de ruimte geven.
Ik ben dan ook voor de zomer gestart met de zogeheten Greenovatortour.
Doel van de tour is jonge mensen in heel Nederland enthousiast te maken voor duurzaam ondernemerschap.
Over drie weken zal deze tour die ik mag presenteren ook de HAN aandoen. Ik roep alle aanwezigen op 28 september in hun agenda te zetten. Kijken jullie is op site www.greenovators.nl.
Mijn boodschap is: geloof in je idee, durf je droom na te streven, duurzaamheid is de toekomst dus wees er snel bij...
Beste mensen,
De plannen die Ron Bormans zo even heeft gepresenteerd bevestigen de koploperspositie van uw hogeschool.
Wat opvalt is de integrale aanpak op het gebied van bedrijfsvoering en onderwijs.
En nu ook onderzoek.
Bij deze hogeschool werken ze echt aan goede competenties rond duurzaamheid.
Ik noem twee specifieke punten uit de plannen.
Een belangrijke post in de plannen zijn de investeringen in de bestaande bouw.
De HAN wil in de bestaande bouw maatregelen nemen voor energiebesparing en vermindering van CO2-uitstoot.
Jullie gebruiken de inzet van docenten en studenten bij de ontwikkeling van deze plannen.
En u zoekt samenwerking met partners in de regio.
Prima dat de hogeschool zich daarvoor meer gaat inzetten.
Dat past heel goed in de kabinetsdoelen voor energiebesparing en inzet van duurzame energie.
Een andere pijler is nieuwbouw
U wilt een pand bouwen dat op het punt van duurzaamheid aan de top zit.
Doel is dat het gebouw energie- en CO2-neutraal wordt.
Dit project past prima binnen het streven van het kabinet om in 2020 alle nieuwbouw energieneutraal te laten zijn.
Het is belangrijk om daarmee zo snel mogelijk veel ervaring op te doen.
Ik daag u uit de ervaring die opdoet met dit gebouw landelijk uit te dragen en te delen.
Kortom: uw plannen én de uitvoering daarvan zijn ontzettend goed.
En uw voorzitter weet dat ik niet snel tevreden ben, dus ik meen elk woord van mijn waardering.
Het enige waarvoor ik nog wel zou willen pleiten is het instellen van een lector Duurzame PABO met als doel leraren op te leiden die duurzaamheid als een integraal onderdeel opnemen in hun lessen.
Als de HAN toch nog twee lectoren in wil stellen, zou ik dat een goed idee vinden.
En dan wel één met een landelijke uitstraling.
Ik ga afronden.
Ik heb duidelijk willen maken dat we op de goede weg zijn in het vergroenen van onze samenleving.
Maar dat we absoluut moeten versnellen.
Ik vertrouw erop dat de markt nog meer haar werk gaat doen.
Zo nodig zal ik ingrijpen.
Ik zal in ieder geval recht op mijn doel blijven afgaan: voor een schone, sterke en slimme economie.
Dát is mijn missie de komende twee jaar.
En de Hogeschool Arnhem Nijmegen met haar studenten, docenten, medewerkers en College van Bestuur is voor mij een prima partner op die duurzame weg.
Het is zaak andere partijen mee te krijgen die weg naar duurzaamheid in te slaan.
Studenten van deze hogeschool zijn wat mij betreft dan ook de Gideonsbende die straks bij bedrijven of door hun eigen bedrijfje die duurzaamheidambitie gaan uitdragen.
Ik feliciteer de Hogeschool Arnhem Nijmegen tot slot met dit nieuwe 'Techniekgebouw'.
Daarmee krijgt de techniekpoot, én innovatie en duurzaamheid letterlijk nog meer de ruimte.
En ik wens verder alle studenten, leerkrachten en medewerkers een succesvol, leerzaam en natuurlijk óók duurzaam jaar!
Ik dank u wel.