NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1

Mediatekst | 26-06-2009

HAGENS:
In het nieuws vandaag de dood van Michael Jackson. Uw Britse collega Brown heeft gezegd dat hij bedroefd is. Voelt u iets bij de dood van Michael Jackson?

BALKENENDE:
Het is natuurlijk gewoon heel erg triest als iemand op die leeftijd overlijdt. Hij heeft natuurlijk een schare aanhangers. Het is natuurlijk ook wel een fenomeen geweest. De aandacht van de kranten vandaag zegt natuurlijk wel iets over het feit dat zo iemand overlijdt op een veel te jonge leeftijd. Dat is gewoon triest.

HAGENS:
Dan wil ik graag met u praten over Iran. U heeft net tijdens de persconferentie na de ministerraad gezegd hoe bezorgd u was.

BALKENENDE:
Ja, ik vind het heel erg wat er gebeurt. Iedereen had natuurlijk oog voor de verkiezingen. Hoe gaat dat dan? Van tevoren bestaan er ook zorgen over of het wel echt eerlijke verkiezingen zijn. Ik weet nog heel goed, op de dag van die verkiezingen was het nog zo dat diegene die nu in de oppositie zit de overtuiging had dat hij had gewonnen. Daarna krijg je een verkiezingsuitslag die volstrekt helder is, namelijk dat de zittende president gewoon door kan gaan. Je weet niet wat de echte uitkomst is, maar er zijn een heleboel vragen geweest over wat er werkelijk aan de hand is geweest.

HAGENS:
Denkt u dat er gefraudeerd is?

BALKENENDE:
Ik kan dat niet zeggen. Dat weten we niet. We weten dat die raad zich over alles heeft gebogen, de raad van hoeders. Alleen ik weet niet wat ik daarvoor moet geven. Er zijn nog echt onopgeloste vragen. Dat is stap één. De tweede stap is dan dat natuurlijk dat leidt tot onrust. Mensen maken zich zorgen, gaan de straat op, demonstreren.

HAGENS:
Dat leidt tot doden.

BALKENENDE:
En dat is verschrikkelijk. Dat geeft ook aan dat het regime in Iran toch heel vele vragen oproept. We hebben natuurlijk veel discussie de afgelopen jaren, maar ook dat je ziet het menselijke leed nu. U heeft de beelden ook gezien. Dat is verschrikkelijk.

HAGENS:
U zegt dat het veel vragen oproept. U uit uw zorg. Heel veel landen doen dat natuurlijk. Maar ondertussen is dat verzet in Iran natuurlijk wel in de kiem gesmoord met veel bloedvergieten. Dat helpt dus allemaal weinig, dat uitspreken van internationale zorg.

BALKENENDE:
Het is wel zo dat op deze momenten het van groot belang is dat de internationale gemeenschap één is. Dat bijvoorbeeld de Europese landen ook zeggen: dit is ons signaal richting Iran. Wat betreft Iran zelf: ik denk dat u gelijk heeft dat misschien de machthebbers het voor de korte termijn wel hebben geregeld - tussen aanhalingstekens- maar het smeult wel. Ik weet ook niet of een regime altijd maar door kan gaan. Er komen momenten dat de maatschappelijke druk ook wel groot zal gaan worden. Misschien te groot.

HAGENS:
Zou die druk niet nu al wat verder opgevoerd moeten worden. U uit uw zorg, maar bijvoorbeeld Merkel zegt dat de stemmen herteld moeten worden. Zij is kennelijk wel overtuigd dat er gefraudeerd is.

BALKENENDE:
De vragen die mevrouw Merkel heeft heb ik zelf ook.

HAGENS:
Maar zegt u ook : hertellen?

BALKENENDE:
Ik moet zeggen dat ik heel veel met haar kan meedenken, omdat het zo belangrijk is dat mensen in Iran weten wat er nu is gebeurd. Minister Verhagen heeft ook dit soort opmerkingen gemaakt. Wat ik nu wel merk is dat vanuit Iran geen signalen komen die daar aan ten grond komen. Men heeft gezegd: het zijn correcte verkiezingen geweest en we veranderen niets. De president wordt gewoon opnieuw geïnstalleerd.

HAGENS:
De Franse president zegt: onvergeeflijk wat het Iranese bewind doet. Bent u dat met hem eens?

BALKENENDE:
Wat er natuurlijk gebeurt, zeker nu met de demonstraties, dat kan niet. Als er verkiezingen zijn dan wil de internationale gemeenschap dat het ook eerlijke en transparante verkiezingen zijn en dat er niet wordt gefraudeerd. Zie maar wat er is gebeurd in Zimbabwe, om maar een ander voorbeeld te noemen. Dan worden we boos over die ontwikkelingen. Datzelfde geldt ook voor Iran. Dat is dan het eerste wat je ziet, de verkiezingen. Vervolgens, als mensen dan zeggen dat ze het niet vertrouwen en ze gaan demonstreren en je slaat dat neer, dan zit je natuurlijk op een fout spoor.

HAGENS:
De vraag is natuurlijk wel wat de volgende stap moet zijn. Andere landen uiten zich wat kernachtiger dan wij in Nederland heb ik de indruk. Wat zou een volgende ferme stap kunnen zijn en misschien wel zo'n soort stap dat zelfs het bewind aldaar van onder de indruk zou zijn?

BALKENENDE:
Ik geloof dat de signalen vanuit Nederland dezelfde zijn als uit de andere landen. Minister Verhagen is deze week in dat gebied geweest. Heeft geloof ik op zij kop gekregen van de mensen in Iran. Die vonden dat hij zich niet moest bezighouden met de ontwikkelingen daar. Volgens mij is het signaal van Nederland heel goed en duidelijk overgekomen. Wat betreft de stappen die je zet met je altijd kijken wat effectieve instrumenten zijn. Dat is natuurlijk altijd het lastige bij dit soort situaties. Dat er niet zomaar een pasklaar antwoord is. Wat wel nodig is, is dat de internationale gemeenschap- en zeker de Europese landen- duidelijk zeggen: er zijn dingen gebeurd die ons niet zinnen, waar we heel veel kritiek op hebben en die ook echt anders moeten. Dat signaal geef je eerst af. Wat betreft het type instrumenten, dat moet je met elkaar bespreken. Alleen moet je dat op een moment doen. Dat moet je niet aankondigen.

HAGENS:
Dat is dus even afwachten water internationaal over afgesproken wordt.

BALKENENDE:
En wat effectief is.

HAGENS:
Denkt u dat op enig moment dat Iranese bewind onder de indruk zal zijn.

BALKENENDE:
Ach, als we zien wat er de afgelopen tijd al is gebeurd: men gaat gewoon door. Het zou kunnen zijn dat men de kritiek vanuit andere landen naast zich neerlegt. Dat zou best kunnen. Alleen heeft men nu twee grote problemen. Het ene is het probleem dat de internationale gemeenschap veel kritiek uitoefent op wat er is gebeurd. Je moet dat niet zomaar vergeten. Het tweede probleem dat men heeft is dat het in Iran zelf ook begint te smeulen. De kritiek neemt daar toe. Die combinatie van die twee ontwikkelingen is volgens mij een weinig comfortabele positie voor de huidige machthebbers.

HAGENS:
Ik wil het met u hebben over een veel vrolijker onderwerp: de Olympische Spelen. In het jaar 2028 is het precies 100 jaar geleden dat die in Nederland waren. Wat zou het mooi zijn als het dan nog een keer het geval kan wezen, toch?

BALKENENDE:
Het is natuurlijk een prachtig idee. Als kabinet zullen we ons daar volgende week mee bezighouden. We hebben deze week al in kleine kring erover gesproken. Er zijn een paar dingen. We hebbe de Spelen al een keer in Nederland gehad. 100 jaar daarvoor zullen we maar zeggen. Dat was een fantastisch evenement. Zou fantastisch zijn als dat nog een keer zou kunnen. Maar of je dat krijgt weet je nooit. Alleen spelen nu wel een paar belangrijke dingen. Het gaat niet alleen om: halen we de Spelen binnen? Want dat weet je nog niet. Maar je kunt wel zeggen naar zo'n doel toe: wat kun je doen om Nederland als sportland te manifesteren? We kunnen ook denken aan: krijgen we het WK voetbal in 2018? Maar ook: wat betekent sport voor de Nederlandse samenleving? Want we weten dat sport gewoon goed is voor gezondheid en verhoudingen tussen mensen en sportief gedrag. Het heet economische mogelijkheden. Het is goed voor innovatie. Kortom, er zijn zoveel redenen om veel waarde toe te kennen aan de sport, dat het natuurlijk een mooi doel is. Maar zoals gezegd, als kabinet zullen we daar volgende week bij stilstaan.

HAGENS:
Als je de feiten een beetje bekijkt - ik hoef nu niet het kabinetsstandpunt van u, maar ik ben wel heel benieuwd naar uw menig hierover. Prins Willem-Alexander zit natuurlijk in het IOC. Tegen de tijd dat die Olympische Spelen dan in Nederland zouden plaatsvinden zal hij koning zijn. Ik hoorde toch wat enthousiasme in uw stem over de Spelen in 2028. Dan denk je: dat is misschien wel een hele reële optie?

BALKENENDE:
Het gaat natuurlijk om keuzes die internationaal worden gemaakt door het IOC. Dat is buitengewoon spannend. Elke keer dat weer een plaats wordt genoemd waar de Spelen plaatsvinden zien we in die stad enorme vreugde, maar een beetje de wanhoop bij diegene die het niet hebben gehaald. Dat hoort er elke keer bij. Of het doorgaat weten we niet. Ik was vorig jaar in Beijing, bij de opening. Toen werd er gezegd: het is zo'n manifestatie, wil u dat nog wel in Nederland? Dat soort vragen kwamen er toen. Eigenlijk is het idee heel mooi. Alleen- en dat vind ik het mooie van de stappen die nu in Nederland worden gezet- is het niet zomaar iets waarvan je kunt zeggen dat je dat wil hebben. Nee, je moet daar als sportland naar toewerken.

HAGENS:
En u zet zich al in voor het WK voetbal 2018. U bent ook enthousiast over het idee van de Olympische Spelen, net als uw bewindslieden Bussemaker en Van de Hoeven, die zich er ook positief over hebben uitgelaten. Als ik dat allemaal bij elkaar optel, dan vraag ik me af waar het dan nog op kan hangen? Wat is dan concreet het mogelijke bezwaar om het niet te doen?

BALKENENDE:
Ik geloof dat je altijd heel positief in deze dingen moet staan. Ik sta er zelf positie tegenover. Alleen gaat het niet vanzelf. Als je zoiets organiseert gaat dat veel geld kosten. Je moet de logistiek op orde hebben. Er zullen stadions gebouwd moeten worden. Je moet goede voorzieningen hebben. Je hebt heel veel vrijwilligers nodig. Bijvoorbeeld, de keer voor Beijing zaten we in Athene. Toen hoorde ik vanuit het Olympisch comité, daar werd gezegd: we hebben contact met de mensen in Beijing en die vroegen hoeveel vrijwilligers we eigenlijk nodig hebben. Vanuit China werd gezegd: 60.000, 100.000, 200.000, dat is geen punt. Het is natuurlij wel zo dat als je zoiets organiseert dan moet je dat als land ook willen. Je hebt de medewerking van het bedrijfsleven nodig, van de mensen. Maar het perspectief is natuurlijk aantrekkelijk.

HAGENS:
En Nederland is natuurlijk welklein voor zo een groot festijn?

BALKENENDE:
Pas nu even op. Nederland mag misschien een klein land zijn wat betreft oppervlakte. En met zijn 16 miljoen zin we niet echt klein, maar ook niet echt groot. Maar belangrijker is altijd of een land ergens toe in staat is. Ik hou van een land dat juist gewoon de positieve kanten weet te benutten en op de toekomst inspeelt.

HAGENS:
Tot slot: deze zomer gaat u naar president Obama. Een reis waar u zich op verheugd neem ik aan? 14 juli.

BALKENENDE:
Ja. Ik heb president Obama- dat was nog niet zo lang geleden- drie keer in een week gesproken. In Londen bij de G20-ontmoeting, bij de NAVO en met de Europese regeringsleiders. Dat was de eerste kennismaking. Nu opnieuw. Ik ben blij. Het is eervol dat we naar het Witte Huis kunnen. We gaan daar over belangrijke onderwerpen spreken als het klimaatvraagstuk. Er zijn natuurlijk de voorbereidingen op de conferentie van Kopenhagen. We zullen stilstaan bij de situatie in Afghanistan en Pakistan. We zullen het hebben over financieel-economische ontwikkelingen. En natuurlijk zullen we stilstaan bij het feit dat we dit jaar vieren dat Nederland 400 jaar banden heeft met New York.

HAGENS:
Dat wordt in september uitgebreid gevierd en daar zullen ook Prins Willem-Alexander en Prinses Maxima bij aanwezig zijn. Dat gaat u dus ook misschien wel een klein beetje voorbereiden bij Obama. Een goede reis en hartelijk dank voor dit gesprek.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, TO)