Stallen in het landschap

Toespraak | 24-06-2009

Toespraak door de Minister van Landbouw,Natuur en Voedselkwaliteit, mevrouw G. Verburg, bij de afsluiting van het symposium 'Stallen in het landschap', 24 juni 2009 in Den Bosch.

Hartelijk dank voor dit boek. En hulde voor uw lef om naast architecten ook kunstenaars uit te nodigen met ideeën te komen.

Op pagina 9 zie ik een plaatje van een landschap in kruissteekjes. Ik vind dat een prachtige verwijzing. Niet omdat ik zelf zo van borduren hou, maar om waar dit voor staat. Landschap is natuur plus verbeelding maal ijver. Je kunt het inrasteren, erop voortborduren. Want ook in het Brabantse landschap, dames en heren, is elk kruissteekje deel van een groter geheel. Dat is een dynamisch geheel, met eeuwen achter ons en eeuwen in het vooruit. Waarin niets, dus ook geen stal, op zichzelf staat. Wat wij er ook in neerzetten, hoe wij er ook mee omgaan, het heeft altijd gevolgen. Wij, de bestuurders, de burgers, de ondernemers, zijn allemaal mederegisseurs van ons landschap.

En er komen overigens heel veel regisseurs bij. Gisteren lanceerde ik de campagne 'een mooier landschap, maak het mee', die precies daarover gaat. Het Rijk, de provincies en een groot aantal organisaties willen mensen in staat stellen om verantwoordelijkheid voor hun landschap te nemen. Mensen gaan dus nog meer werk maken van hun betrokkenheid. Ze komen misschien wel in die mooie, innovatieve varkensstal kijken. En dan hoop ik, dat ze komen om de bevestiging te krijgen. Om te zien dat dit inderdaad een prachtsector is, waar de varkens, de boer en de mensen zich thuis voelen!

De stal in het landschap is vaak een statement. Waaromheen allerlei vragen leven. Kan het zowel maatschappelijk als bedrijfseconomisch verantwoord? En wat vínden we maatschappelijk verantwoord? Duurzaam voor mens, dier en milieu? De drie P's -people, planet, profit- in balans? Kunnen alle gewenste maatschappelijk verantwoorde functies in één stal samen gaan? Natuurlijk gaan we in dit boek lezen dat het antwoord ja is. Het varken met de vijf poten, de stal waarin rekening wordt gehouden met alle denkbare functies, bestáát. Net als de koe en de kip met de vijf poten. En het bestaat niet alleen als idee: boeren, die 'm willen bouwen, bestaan ook. Banken zullen er zeker in willen investeren. De trend naar duurzaamheid is immers niet te keren.

Het doet mij plezier dat u rond de nieuwe stal een symposium heeft georganiseerd. Dat is een mentaliteit. Ik zag dat vanochtend ook bij een groep ondernemers. Ik sprak ondernemers uit uw regio, het Groene Woud. Vooruit denkende mensen die ook wat voor het landschap willen betekenen. Ik heb het Groene Woud namelijk uitgekozen als voorbeeldgebied voor mijn Agenda Landschap. Vanochtend ging het voornamelijk over de streekrekening, een concept waarmee geld vrij komt voor duurzame projecten binnen het Groene Woud. Nogmaals, ik waardeer het enorm dat het lokale bedrijfsleven op die manier zijn groene verantwoordelijkheid pakt.

'Stallen in het landschap' is niet alleen een idee-project dat over interessante ontwerpen gaat. Toegegeven, met een goed, landschappelijk ontwerp heb je de halve wedstrijd al gewonnen. Maar het komt ook op de tweede helft aan. Daarom is dit wat mij betreft ook een doe-project, waarin u samen verantwoordelijkheid neemt. Voor de omgeving en de veehouderij. Daarom betalen verschillende organisaties er aan mee. Het initiatief kwam van de LTO en de provincie. Ik financier het voor de helft en lever menskracht.

Het project 'Stallen in het landschap' sluit aan bij mijn beleidvisie. Twee keer zelfs. Bij de Agenda Landschap. En bij mijn visie op een duurzame veehouderij. In die laatste visie moet Nederland over veertien jaar over een klimaatneutrale, energieneutrale, en diervriendelijke veehouderij beschikken.

Dat zijn de vergezichten. Maar ook hier komt het op doen aan. Hoe brengen we dit nu in de praktijk?

Bij de Agenda landschap is om te beginnen de landschapscampagne gestart. Bij de duurzame veehouderij hebben we gekozen voor concrete afspraken met een groot aantal partijen. Ze staan inmiddels de uitvoeringsagenda duurzame veehouderij. Daar kunt u bijvoorbeeld óók in lezen dat landschap meetelt als je een nieuw bedrijf wilt neerzetten. Nieuwe bedrijven moeten 'landschappelijk worden ingepast'. Dat kun je een uitdaging noemen, zeker voor een land waar de ruimte schaars is en de kwaliteitswensen hoog zijn. Die uitdaging is extra groot, als je er als ondernemer ook nog eens naar streeft een megabedrijf neer te zetten. Voor de ondernemer in kwestie betekent het dat hij:

• landschappelijke kenmerken in de architectuur terug laat komen
• luchtwassers installeert
• kringlopen sluit
• zijn dieren onder brengt in overzichtelijke stallen
• transparant is in zijn ondernemerschap
• verbinding zoekt met andere ondernemers, die ook duurzaam willen werken

Dat zijn dus behoorlijk wat eisen, die de maatschappij steeds meer zal stellen.

Zulke eisen spreken veel tot de verbeelding. Zo heeft Overijssel ook een ideeënboek. Ik vind dat een prima ontwikkeling. Want zoals het vaak gaat met inspiratie, het springt over en weer.

Het brengt ook mensen met elkaar in gesprek. Er is hier al een gesprek over drie landbouwontwikkelingsgebieden aan de gang. Twee belangrijke regisseurs, gemeenten en ondernemers, nemen daar aan deel. Mag ik u daar goed advies voor meegeven? Mijn eerste advies is burgers in een vroegtijdig stadium te betrekken. Dit zijn uw mederegisseurs. U creëert er draagvlak mee. En, advies twee, deel uw ervaringen. Om te beginnen uw ervaringen bij dit seminar en bij het lezen van dit boek. En uw ervaringen bij het lezen van het boek van Overijssel. Want hoewel elk gebied anders is, we hoeven het wiel natuurlijk niet in twaalf provincies tegelijkertijd uit te vinden.

Mocht u daar de minister van LNV bij nodig hebben: deze minister staat achter u. Niet alleen met goede raad, ook in concreto. Ik heb begrepen dat ook de Rijksadviseur Landschap in het vervolgtraject wil meedenken. Ik zou zeggen, maak er gebruik van. U weet dat er al veel stimuleringsregelingen zijn waar een beroep op gedaan kan worden:

• de Investeringsregeling integraal duurzame stallen
• garantieregelingen (voorheen het Borgstellingsfonds)
• fiscale regelingen (de milieu-investeringsaftrek en de zogeheten willekeurige afschrijving milieu-investeringen)

Ik denk dus met u mee. Waarbij ik vind dat ook anderen -provincies, gemeenten en landbouwbedrijfsleven- hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Het moeten allemaal goede en mooie initiatieven worden, waarbij de te bouwen stal bij het landschap past.

Er zijn dus al een heleboel gunstige voorwaarden om landschappelijk verantwoord te kunnen ondernemen. En samen te werken aan ontsnipperd agrarisch landschap.

Ik wens u dan ook veel succes bij het vervolg van dit project!