Jacht op crimineel geld in Europa opvoeren
Minister Hirsch Ballin van Justitie wil dat binnen de Europese Unie criminelen hun illegaal verkregen winsten sneller afgenomen kunnen worden, door in meer gevallen beslag op crimineel vermogen te leggen. Dit in navolging van de extra maatregelen die de bewindsman in eigen land neemt om de aanpak van financieel-economische criminaliteit te versterken. Het voorstel is mede bedoeld als bijdrage aan het nieuwe Europese meerjarenprogramma op het gebied van strafrechtelijke samenwerking dat eind 2009 in Stockholm wordt vastgesteld.
Binnenkort kan het openbaar ministerie in meer gevallen conservatoir beslag leggen. Daarvoor wordt de regeling tegen schijnconstructies veranderd. Straks is het voor inbeslagneming niet meer nodig dat voorwerpen die een ander verkregen heeft rechtstreeks afkomstig zijn van het misdrijf waarvan de crimineel wordt verdacht of waarvoor hij is veroordeeld. Bijvoorbeeld beslag op een woning die al vóór het plegen van het misdrijf op naam is gesteld van een levenspartner. De nieuwe regeling voorkomt dat een ander delen van het vermogen van een crimineel overneemt door voorwerpen op eigen naam te zetten met de bedoeling politie en justitie om de tuin te leiden. De bewindsman stelt voor dat de andere EU-landen deze maatregel erkennen zodat in Nederland genomen besluiten daar snel kunnen worden uitgevoerd.
Verder wordt het financieel onderzoek uitgebreid en zullen criminelen door omkering van de bewijslast moeten aantonen waar hun inkomsten vandaan komen. Ook wordt het makkelijker om illegaal verkregen goederen verbeurd te verklaren. Bovendien moet een reisverbod criminelen verder aan banden leggen. Met de extra maatregelen kunnen de opsporingsdiensten en het openbaar ministerie beter optreden tegen de lucratieve georganiseerde misdaad. Een wetsvoorstel met die strekking is voor advies naar de Raad van State gezonden na instemming van de Ministerraad.
Een belangrijk onderdeel van de nieuwe wetgeving is de zogenoemde omkering van de bewijslast. Als uitgangspunt geldt dat alle uitgaven van een crimineel in de zes jaar voorafgaand aan zijn misdrijf, worden aangemerkt als wederrechtelijk verkregen voordeel. De veroordeelde moet aantonen dat zijn vermogen legaal is verkregen. De minister komt hiermee zijn toezegging na aan de CDA-fractie, van najaar 2008.
Wil een ontnemingsmaatregel slagen, dan moet justitie het bedrag dat de rechter oplegt ook daadwerkelijk kunnen incasseren, bijvoorbeeld door bijtijds conservatoir beslag te leggen. Dat voorkomt dat criminelen op slinkse wijze hun vermogen elders onderbrengen.
Nieuw is dat het openbaar ministerie ook achteraf financieel onderzoek kan doen als een crimineel probeert te ontkomen aan zijn betalingsverplichting uit een Plukze-maatregel. Vaak zijn er aanwijzingen dat veroordeelden nog steeds over hun geld kunnen beschikken. Ze houden er bijvoorbeeld een luxe levensstijl op na, die niet overeenkomt met hun legale inkomsten. In zulke gevallen moet aanvullend financieel onderzoek mogelijk zijn om de openstaande bedragen te kunnen incasseren. De bewindsman wil zo voorkomen dat criminelen met hun geld opnieuw misdrijven plegen of investeren in de legale economie.
Financieel onderzoek verbetert de positie van de officier van justitie tijdens de executiefase van de ontnemingsmaatregel. Nu kan hij geen onderzoek doen, maar alleen beslag leggen en dat is lastig als het vermogen zoek is of goederen op naam van een ander staan. Daarom wil de minister opsporingsbevoegdheden kunnen inzetten om de financiële handel en wandel van een veroordeelde duidelijker in beeld te krijgen..
Daarnaast biedt een ruimere regeling om voorwerpen verbeurd te verklaren meer en effectievere mogelijkheden om de crimineel in zijn vermogen te raken. Voortaan kunnen ook voorwerpen die met de opbrengst van criminele activiteiten zijn aangeschaft - juwelen of luxe auto’s - verbeurd worden verklaard. Nu kan dat alleen met voorwerpen die rechtstreeks afkomstig zijn van het misdrijf of een rol hebben vervuld bij het plegen van het misdrijf, zoals de boot waarmee drugs zijn vervoerd.
Een ander voorstel is het reisverbod voor criminelen die veroordeeld zijn voor misdrijven met een grensoverschrijdend karakter -zoals drugssmokkel, mensenhandel of mensensmokkel - waarmee grote criminele winsten zijn gemaakt. Dit illegaal verkregen geld wordt vaak in het buitenland geïnvesteerd. Om te voorkomen dat criminelen na hun veroordeling kunnen reizen en daardoor ongestoord kunnen genieten van hun met crimineel geld betaalde buitenlandse bezittingen, biedt een reisverbod als bijkomende straf uitkomst.
Tot slot heeft de bewindsman maatregelen genomen waardoor ontneming van criminele winsten een vanzelfsprekend onderdeel wordt van opsporing en vervolging van misdrijven. Nu ligt de nadruk nog te veel op vervolging en straffen van daders. Er komt meer capaciteit bij politie en openbaar ministerie en nog dit jaar wordt een informatiedesk ingericht bij het Bureau Ontneming Openbaar Ministerie (BOOM) om de expertise te versterken ten behoeve van zware en ingewikkelde zaken. De informatiedesk werkt samen met dienstonderdelen van politie en met bijzondere opsporingsdiensten. Ook is het BOOM aangewezen als Nederlands contactpunt als onderdeel van een Europees netwerk van instanties die met ontneming zijn belast.