Nexia-Themadag horizontaal toezicht

Toespraak | 06-05-2009

Dames en heren,

We leven in woelige tijden. Tijden waarin het vertrouwen in de economie een flinke deuk heeft opgelopen. En vanmiddag spreken we met elkaar over horizontaal toezicht. Een fenomeen dat staat of valt met vertrouwen dat je in elkaar stelt.

Goede of slechte timing? Ik zal u hopelijk laten zien dat de timing heel goed is. Dat horizontaal toezicht een rol kan spelen in het gezond maken en houden van de economische omstandigheden, waarin ondernemerschap kan floreren.

Nederland is deel van een wereldmarkt. Dat betekent ook dat we alle bewegingen van de wereldeconomie meemaken. We hebben een open economie.

Vooral voor ondernemers vallen deze tijden niet mee. De kredietcrisis heeft wereldwijd de markten doen schudden. Juist in deze tijden heeft Nederland mensen nodig met durf en ambitie. Mensen die hun nek durven uitsteken. Ondernemende mensen, zoals u.

Een terugblik.
De onrust op de financiële markten begon eigenlijk met te risicovolle hypotheken in de Verenigde Staten. Burgers konden niet meer aan hun betalingsverplichtingen voldoen. Banken kwamen hierdoor in grote problemen.
Deze financiële dreiging sloeg over naar Europa (en de rest van de wereld). Ook hier bleken financiële instellingen beleggingen te hebben in risicovolle producten. Banken kwamen in de problemen. De onrust sloeg toe.

Vertrouwen is een bijzonder begrip: het is niet tastbaar, er zit veel psychologie bij. Maar er is wel degelijk een relatie met de ‘echte wereld’. Als het vertrouwen wegvalt in de financiële instellingen, krijg je de gevolgen, zoals we nu aan den lijve ondervinden.

Ook voor mij waren de laatste maanden bijzonder. Ik heb in verband met de kredietcrisis enkele bijzondere ervaringen mogen hebben in de laatste maanden.

Ik herinner me goed dat ik samen met de minister-president, de minister van Financiën en de president van De Nederlandsche Bank in een vliegtuig stapte naar Brussel om die finale deal te sluiten in verband met Fortis. Op de residentie van de Belgische premier Leterme werd stevig onderhandeld. In de vroege ochtenduren van de vrijdag werd de overeenkomst beklonken. Balkenende, Bos en Wellink vlogen ‘s middags terug naar Nederland.
Met een aantal adviseurs werden vervolgens nog de contracten opgesteld. En in de loop van de middag kon het koopcontract worden ondertekend.
Doordat ik nog het enige aanwezige Nederlandse kabinetslid was, mocht ik de laatste puntjes op de i zetten bij de onderhandelingen over de voorwaarden. Uiteindelijk kon ik de handtekening zetten onder een bedrag van 16,8 miljard euro. Het Nederlandse onderdeel van Fortis alsmede ABN-AMRO was daarmee in handen van de Nederlandse staat gekomen.

Een vraag die vaak gesteld wordt, is waarόm we miljarden investeren in de financiële sector? Wat hebben we hier als burgers en bedrijven aan? Het is van het grootste belang dat het geldverkeer niet in gevaar komt. Als er geen betalingen meer gedaan kunnen worden, ontstaat er chaos. Zonder (systeem)banken valt de financiële infrastructuur weg. Bedrijven krijgen dan geen geld meer uitgekeerd. U krijgt dan geen loon meer. U kunt uw rekeningen dan niet meer betalen. U kunt dan geen boodschappen meer doen. Etc. Dat is wat er gebeurt als alle vertrouwen wegvalt.

In november mocht ik in Washington de G20-top bijwonen. Vertegenwoordigers die samen 90% van de wereldeconomie vertegenwoordigen zaten hier aan tafel. Drie speerpunten heb ik gemarkeerd bij onze Nederlandse inbreng:

• de noodzaak tot een verbeterd toezicht, met daarbij een prominentere rol van de Bretton Woodsinstellingen (het IMF en de Wereldbank),
• het tegengaan van perverse prikkels (zoals die bonussen welke uitsluitend gebaseerd zijn op korte termijn winsten zonder rekening te houden met lange termijn stabiliteit),
• en tenslotte de noodzaak van vrije wereldhandel, toegeven aan de roep tot protectionisme zou de situatie alleen maar verergeren. In dat kader heb ik ook opgeroepen tot een snelle hervatting en succesvolle afronding van de besprekingen over een nieuw handelsakkoord (de zogenaamde Doha ronde die nu al zeven jaar bezig is).
  

Op 13 en 14 maart vond in Londen een bijeenkomst plaats van de Ministers van Financiën en centrale bank presidenten van de G20. Ook daar mocht ik Nederland vertegenwoordigen.

En ook in eigen land hebben we een akkoord kunnen sluiten over het pakket crisismaatregelen.

Het pakket aan maatregelen is bedoeld om de economie draaiende te houden. Het kabinet stimuleert de economie door investeringen in de arbeidsmarkt, onderwijs en kennis, duurzaamheid en innovatie, energie, infrastructuur en woningbouw en liquiditeitsverruiming voor het bedrijfsleven. We stimuleren de economie in de jaren dat dit noodzakelijk is. In 2011 zal, als de economie dat toelaat, een begin gemaakt worden met het herstel van de overheidsfinanciën. Daarnaast zijn er in het akkoord ook afspraken gemaakt over maatregelen die goed zijn voor de lange-termijn houdbaarheid van de overheidsfinanciën.

Wat we in de rijksbelastingen niet zullen doen is bij gaan heffen. Door nu niet bij te gaan heffen, ondersteunen we de economie.
Met de automatische stabilisatie van de belastinginkomsten is in 2009 en 2010 een bedrag gemoeid van ca. 65 miljard. Dat is een stimulering die onzichtbaar lijkt, maar het is een enorme bijdrage.

Er zijn mensen die wat zuinig doen over het Nederlandse stimuleringspakket. Dat is dus volkomen ten onrechte! Als je het vergelijkt met andere landen dan is duidelijk dat ons stimuleringspakket zeer ruimhartig is. We stimuleren ondernemerschap in moeilijke tijden. We wakkeren de investeringen aan, en we geven innovatie de wind in de rug.

In 2009 en 2010 hebben we 1,1 miljard euro beschikbaar om ondernemerschap te bevorderen. Wat zit er dan in dat pakket?

De maandelijkse btw-aangifte zetten we om in een kwartaalaangifte. In 2009 levert dat ondernemers maar liefst 8 miljard euro op. De kwartaalaangifte is een mogelijkheid: het hoeft niet. Als een ondernemer liever maandelijks aangifte blijft doen dan kan dat.

Verder mogen ondernemers voorlopige verliezen over 2008 nu al verrekenen. Dat levert ze bij elkaar 335 miljoen op. Het zijn eenvoudige en snel uitvoerbare maatregelen.

Om in het bijzonder innovatie te steunen verlagen we de loonbelasting voor R&D, de WBSO in overheidstaal, met 150 miljoen euro.

Een ondernemer kan nu maximaal 14 miljoen afdrachtvermindering krijgen, dat is bijna een verdubbeling. Een maatregel waar zowel het innovatieve mkb als grote bedrijven van profiteren.

Om duurzame investeringen te stimuleren gaat er meer geld naar willekeurige afschrijvingen (de Vamil) en naar de energie- en milieu-investeringsaftrek. De afschaffing van de vliegbelasting is een steun in de ruig voor onze luchthavens.

We vereenvoudigen de wet- en regelgeving voor het aannemen en in dienst hebben van personeel en verminderen de administratieve rompslomp rond 'kleine baantjes'. Het doen van loonaangifte wordt eenvoudiger gemaakt. Dit bespaart zowel de ondernemers als de Belastingdienst veel rompslomp. De loonsomheffing is hiermee weer een stap dichterbij.

Ook verdwijnt de verplichting voor MKB-bedrijven met minder dan 10 werknemers en een omzet van minder dan 1 miljoen euro om een jaarrekening op te stellen.

Het mooie aan dit pakket is dat het het bedrijfsleven 1 miljard euro oplevert, terwijl het de belastingbetaler niets extra's kost.

Vereenvoudiging

Degenen die de gevolgen van de crisis het eerst en hardst voelen zijn ondernemers. Zij zijn degenen die het merken als men de hand op de knip houdt.

Paradoxaal genoeg is naar mijn overtuiging dié groep die nu het hardst getroffen wordt óók de groep die ons uit de crisis kan trekken.

Ik vind dat je als overheid niet in de weg moet staan van ondernemers. Integendeel, we moeten er alles aan doen om het ondernemerschap aan te moedigen. Dit kan door ondernemen financieel aantrekkelijk te maken, en door regels gemakkelijker te maken.

Een heel recente vereenvoudiging die ik kan noemen is het digitaal factureren. Bedrijven sturen elkaar jaarlijks zo’n 500 miljoen facturen om de BTW te kunnen verrekenen. Het is nu mogelijk om facturen volledig elektronisch te verzenden en te bewaren; een papieren factuur is dan niet meer nodig voor de Belastingdienst. Dat besluit heb ik genomen in afwachting van de EU-discussie over regelgeving voor e-facturen. Ik maak me daar hard voor. Het volledig digitaal factureren leveren het bedrijfsleven een besparing op van naar verwachting 600 miljoen euro per jaar. Dan ga ik ervan uit dat ongeveer 50% van de bedrijven dan binnen een paar jaar gebruik van elektronische facturen maken. Dit kost de belastingbetaler overigens geen cent.

Vertrouwen

Ik noemde het al: vertrouwen. Als het vertrouwen wegvalt in de financiële instellingen, krijg je de gevolgen, die we nu zien. Vertrouwen is in de economie een heel belangrijk begrip. Vertrouwen kun je opbouwen door, over en weer, transparant te zijn, waardoor bij het toezicht een verschuiving kan optreden van wantrouwen naar vertrouwen.

Het thema van vandaag is ‘Horizontaal Toezicht’. Het mooie is dat horizontaal toezicht in feite een combinatie is van vertrouwen en vereenvoudiging. De Belastingdienst heeft intussen al de nodige ervaring opgedaan met horizontaal toezicht en dat bevalt goed, voor alle partijen.

Aan horizontaal toezicht geven we invulling door het sluiten van handhavingsconvenanten. Ook met Nexia hebben we een convenant. Nexia was zelfs een van de eerste partijen waarmee we gingen samenwerken. Het behoort wat dat betreft echt tot de top 3.

Zo’n handhavingsconvenant is een afspraak over de wijze en de intensiteit van het toezicht. Het komt erop neer dat de onderneming de Belastingdienst vooraf informeert over alle voorziene fiscale risico’s. De Belastingdienst geeft dan direct zekerheid over de fiscale gevolgen. Zo weet iedereen meteen waar hij aan toe is. Die zekerheid is voor beide partijen erg prettig. Doordat je werkt aan onderling vertrouwen kan het toezicht achteraf minder frequent en intensief. Dat geeft minder administratieve lasten. Een eerste pilot was dan ook een groot succes.

En had een positieve invloed op ons vestigingsklimaat. Daarom heb ik het vervolgens ook sterk uitgebreid. Horizontaal toezicht geeft rechtszekerheid en stabiliteit.

En die komen voort uit vertrouwen dat je in elkaar durft te stellen. En, dankzij goede en heldere afspraken met elkaar, kun je dat vertrouwen ook in elkaar stellen. Je kunt naast elkaar gaan staan, als partners. Je voorkomt gewoonweg dat er fouten worden gemaakt.

Het betekende een behoorlijke cultuuromslag. De Belastingdienst is met deze vorm van toezicht trendsettend in de wereld. Zo hoorde ik laatst dat ook Zuid-Korea het concept van horizontaal toezicht van ons gaat overnemen.

Dames en heren,

Ook u kunt meedoen aan horizontaal toezicht. Sommigen van u doen dat misschien al. De randvoorwaarden zijn geregeld: er ligt een convenant met Nexia waar u op kunt aanhaken. Als u interesse heeft, kunt u daarover in contact gaan met uw adviseur. Hij kan u er dan alles over vertellen. Ik zou het zeker toejuichen als u in groten getale mee gaat doen.