NOS, Met het oog op morgen, Radio 1

Mediatekst | 17-04-2009

VRAAG
Meneer Balkenende, Alexander Pechtold sprak deze week in een debat over de JSF over het mañana-kabinet, ik weet niet of u dat gehoord heeft?

BALKENENDE
Nee, ik heb het niet gehoord.

VRAAG
Nou daar bedoelt hij natuurlijk mee dat dit kabinet maar van alles en nog wat uitstelt. Bijvoorbeeld vorige week nog de kilometerheffing, nu dreigt er weer uitstel over de aanschaf van de JSF. Vindt u dit een treffende typering?

BALKENENDE
Nou eigenlijk niet want wanneer wordt gesproken over de kilometerheffing, en ik zie het soms ook wel in kranten, is het niet zo dat wij nu bezig zijn met het fenomeen kilometerheffing onderuit te halen of voor ons uit te schuiven. Het enige dat aan de orde is, dat is wanneer kun je feitelijk beginnen met de kilometerbeprijzing voor vrachtwagens. Het idee was om dat te proberen eind 2011, maar er is een aantal technische dingen dat een rol speelt, waardoor dat gewoon wat later zal zijn. Dat laat volstrekt onverlet dat het systeem zal worden ingevoerd. Dus dat heeft niets te maken met uitstel.

VRAAG
Ja maar uiteindelijk worden ons jaartallen beloofd: dan worden er dingen ingevoerd, dan wordt een besluit genomen over de JSF. Maar het wordt wel later. Een normaal mens noemt dat toch uitstel of niet?

BALKENENDE
We weten allemaal dat kilometerbeprijzing dat we gaan introduceren dat dat heel veel vragen meebrengt. Vragen op het gebied van hoe zit de techniek in elkaar? Hoe werkt het systeem? Wat is er allemaal voor nodig? Kun je het als je het gaat introduceren, kan dat op een verantwoorde manier gebeuren? Waar zitten de mogelijke risico's? En het zijn ingewikkelde vragen, en het gaat natuurlijk om het totale wagenpark.

VRAAG
Ja dat begrijp ik wel. Laten we van de kilometerheffing wegblijven, dat hebben we ook een week geleden besproken. Laten we naar de JSF gaan. Is uitstel van het besluit tot aanschaf van de JSF voor u eigenlijk een optie?

BALKENENDE
Nou er zijn natuurlijk twee dingen aan de orde. Het ene is dat de testtoestellen, er zijn afspraken over gemaakt in het coalitieakkoord en dat zou dus in deze tijd gaan gebeuren. En het tweede punt is het besluit tot de aankoop van de toestellen, en dan definitief. Dat zou volgend jaar gebeuren. Nou ik hoor natuurlijk ook de discussies die spelen. Wat betreft de rol van het kabinet is de positie wel duidelijk. We hebben een afspraak gemaakt rondom testtoestellen, maar we hebben natuurlijk ook een parlement waarin opvattingen over bestaan en volgende week zal een debat plaatsvinden en zullen we zien hoe de kaarten dan liggen.

VRAAG
Maar vooralsnog houdt u vast aan 2010?

BALKENENDE
Het heeft nadrukkelijk mijn voorkeur. Sterker nog het is afspraak die gemaakt is in het coalitieakkoord en het is ook nog eens zo dat wanneer je iets afspreekt dan bindt dat partijen tenzij partijen in onderling goedvinden, in onderlinge overeenstemming, wat anders besluiten.

VRAAG
En minder toestellen aanschaffen, is dat een optie voor u?

BALKENENDE
Nou daar doe ik helemaal geen uitspraken over. Laten we eerst maar even het debat afwachten van volgende week. Het is een ingewikkelde kwestie, het is een gevoelige kwestie, dat is het eigenlijk al jaren. Ook in de kabinetsformatie is er lang over gesproken. Goed, er zijn afspraken over gemaakt en laten we het debat in de Kamer maar eens afwachten.

VRAAG
Bent u het met mij eens dat het regeerakkoord op dit punt niet helemaal helder is?

BALKENENDE
Hoezo?

VRAAG
Ik hoorde bijvoorbeeld ook staatssecretaris Jack de Vries deze week zeggen van: ja die aanschaf van die twee testtoestellen, dat zijn coalitieafspraken, dat staat in het regeerakkoord. Ik heb hier de tekst voor me en daar staat wel in dat er een besluit wordt genomen over de aanschaf van testtoestellen, maar er staat geen aantal bij bijvoorbeeld.

BALKENENDE
De gehele context waarin er steeds over is gesproken, daar kunnen partijen denk ik niet om heen, om datgene wat ook iedereen wel weet waarom het gaat, namelijk twee testtoestellen.

VRAAG
Dus daarover is geen discussie wat u betreft?

BALKENENDE
Je kunt dingen gaat uitleggen, maar er is natuurlijk niets voor niets op deze manier over gesproken al geruime tijd.

VRAAG
Vervolgens gaat het regeerakkoord verder en dan staat er de zin: op basis van de herijking en de vergelijking voor wat betreft prijs, kwaliteit en levertijd met mogelijke andere toestellen zal het kabinet in 2010 besluiten aan de Tweede Kamer voorleggen over vervanging van de F16-toestellen. Dan denk ik: besluiten voorleggen aan de Tweede Kamer? Dat kan zijn: we gaan het doen. Dat kan zijn: we stellen het uit, we doen het helemaal niet. Dus wat dat betreft is dat eigenlijk ook wel weer een formulering waar ruimte in zit.

BALKENENDE
Dat zal moeten blijken. Overigens u citeert het goed en het geeft ook wel aan, de formulering uit het coalitieakkoord, dat we te maken hebben met tal van factoren die bekeken moeten worden. Je gaat niet over één nacht ijs met dit soort beslissingen. Dat kan ook gewoon niet. Het zijn hele belangrijke beslissingen. En dat moet je verstandig doen, verstandig voorbereiden. En daar is ook tijd mee gemoeid en dat zal dan wel blijken hoe het zich ontwikkelt en dat het gewoon pittige vragen zijn, dat weten we ook wel.

VRAAG
Maar is dit niet eigenlijk de valkuil van regeerakkoorden? Dan is het verleidelijk om een bepaalde formulering te kiezen waar iedereen dan mee akkoord kan gaan en dan 2/3 jaar later ja dan komt dat onderwerp echt op de politieke agenda en dan loop je eigenlijk aan tegen die min of meer toch vage afspraken?

BALKENENDE
Ik vind het allemaal niet zo vaag hoor.

VRAAG
Dat is het punt. Voor u is het duidelijk wat er staat, maar anderen interpreteren dat toch weer anders.

BALKENENDE
Ja maar goed, dat zal dan moeten blijken in discussies. Het gaat mij er om dat er helderheid is ten aanzien van de testtoestellen, dat is ook van belang want we praten ook over Nederlandse betrokkenheid bij de verdere ontwikkeling van zo'n vliegtuig. Dat heeft te maken met de rol van het bedrijfsleven, dat hangt ook samen met het hebben van werkgelegenheid. Dat zijn allemaal zaken die van grote betekenis zijn. U weet ook dat er concurrenten zijn. We weten ook dat er heel veel vragen worden gesteld over de aanschaf van zo'n toestel. De geschiedenis heeft altijd geleerd dat straaljagers steevast leiden tot discussies, nou dat zien we nu ook. Dus wat dat betreft vind ik het ook niet zo merkwaardig dat er gewoon vragen zijn. Dat hoort er eigenlijk altijd wel bij.

VRAAG
Ja dan naar u favoriete onderwerp: Geert Wilders en Fitna 2. Kijkt u er al naar uit naar de film?

BALKENENDE
Ach ik heb er kennis van genomen.

VRAAG
Dat klinkt bijna laconiek.

BALKENENDE
Kijk, ik heb vorige week gezegd: zullen we nu eens deze week het twee dagen over de heer Wilders hebben en misschien zouden we ons deze week tot één dag moeten beperken. Nee, ik heb wel een grote kop in één van de kranten gezien en ik heb het gelezen en we wachten maar eens af.

VRAAG
Ik begrijp op zich wel deze opstelling, maar bij zijn deel 1 heeft u zelfs een keer het woord crisis in de mond genomen. Er werden draaiboeken gemaakt voor rellen in het binnenland, ambassadeurs kregen instructies en nu zegt u: nou, we zullen wel eens zien. Ik vind dat toch een opmerkelijk verschil moet ik zeggen.

BALKENENDE
Ik heb er kennis van genomen en we wachten af wat er verder gaat gebeuren, maar ik heb geen zin om hier week in, week uit over te praten.

VRAAG
Nee dat begrijp ik wel maar…

BALKENENDE
Nee er zijn echt belangrijkere zaken in Nederland aan de orde.

VRAAG
Maar toen was dat volgens mij echt het belangrijkste, daar bent u zelf heel erg druk mee geweest toen.

BALKENENDE
Dat was ook in die context een andere discussie, want toen hadden we te maken met de dreiging dat er wel eens erge dingen zouden kunnen gebeuren aan het einde van de film, die beledigend zouden zijn, die grote gevolgen zouden kunnen hebben. Dat betekent dat we buitengewoon alert zijn geweest ten aanzien van de film. Dat heeft heel veel tijd en energie gekost en ik denk ook dat het goed is geweest dat we het zo hebben aangepakt. We krijgen daar overigens ook heel erg veel waardering voor vanuit tal van landen.

VRAAG
Maar is het dan niet handig om nu ook weer alert te zijn en de vinger aan de pols te houden? Want als er dan weer zo'n gevaarlijke eindscene komt dan moet u toch weer alles gaan optuigen.

BALKENENDE
Ik heb begrepen dat de film volgend jaar naar buiten zal komen. We hebben nog een hele tijd.

VRAAG
Brengt Wilders Nederland in gevaar door weer een film te maken?

BALKENENDE
Nou het is de vraag hoe je je in het buitenland wilt profileren. De heer Wilders doet het op zijn manier, ik doe het op mijn manier. Ik vind het veel belangrijker dat Nederland een land is dat veel doet op het gebied van economische contacten, dat bedrijven wereldwijd opereren, dat je orders binnenhaalt, daar hebben we wat aan in Nederland. Ik geniet ervan als ik mensen zie die zich willen inzetten voor anderen in de wereld. Dat kan zijn via ontwikkelingssamenwerking, dat gebeurt evenzeer met bedrijven die zich inzetten voor goede maatschappelijke doelen. Je ziet vaak prachtige voorbeelden. Dat is Nederland op z'n best. Nederland dat cultureel meetelt wereldwijd. We hebben nu bijvoorbeeld binnenkort weer de Hermitage, een machtig evenement in Amsterdam dat geopend zal worden door onze koningin en president Medvedev. Dat zijn zaken waarin Nederland zich kan excelleren in het buitenland en het is net welk profiel wil je als Nederland?

VRAAG
Goed ik dank u wel en ik doe u wellicht een riskante belofte: in het volgende gesprek zal ik het niet hebben over de heer Wilders.

BALKENENDE
Dat is een mooi voornemen
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, PS)