Kas als leverancier van duurzame energie

Toespraak | 16-04-2009

Toespraak van de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), Gerda Verburg, bij de opening van het Innovatie en Democentrum Kas als Energiebron, 15 april 2009 in Bleiswijk.

'Het is hoog tijd voor vernieuwing in het denken over energiegebruik in de glastuinbouw. Zie de kas niet langer als een gebruiker van fossiele energie, maar als leverancier van duurzame energie'.

Dames en heren,
Deze woorden sprak oud-minister-president Ruud Lubbers op 2 september 2005, bij de start van de ontwerpwedstrijd voor de kas van de toekomst.

Het zijn mooie woorden. En het zijn 'grote' woorden. Geen kassen meer die energie verbruiken, maar juist energie opleveren! Het toont aan hoeveel vertrouwen hij had in het innovatieve vermogen van de Nederlandse glastuinbouw.

En weet u, dames en heren, dat vertrouwen heb ik ook. Ook ik heb de innovatiekracht van de Nederlandse glastuinbouw heel hoog zitten. Ik heb in de afgelopen jaren gezien wat de glastuinbouw in zijn mars heeft en ik vertrouw erop dat de ambitie - om vanaf 2020 in nieuwe kassen klimaatneutraal en rendabel te kunnen telen - zal worden gehaald.

Hoewel... stiekem hoop ik op nog iets meer. Want 'rendabel' is schitterend, maar 'winstgevend' is nog mooier. Datzelfde geldt voor 'energieproducerend' in plaats van 'klimaatneutraal'.

Daarmee leg ik wel een grote ambitie op uw schouders. Dat besef ik heel goed. Maar ik durf het toch voor te stellen omdat vanaf vandaag de Nederlandse glastuinbouw kan beschikken over het Innovatie en Democentrum Kas als Energiebron. Een nationaal tuinbouwtestcentrum waar de glasbouw haar ideeën kan testen, doorrekenen en laten meten. Zonder daarvoor grote investeringen te hoeven plegen. Zonder grote risico's te lopen. Maar met een maximum aan bruikbare praktijkgegevens.

En dat is nu precies wat we hard nodig hebben. Want de economische wind komt op dit moment niet bepaald uit de meest gunstige richting. En dan heb ik het nog niet eens zozeer over de financiële en de economische crises, want die zijn van voorbijgaande aard. Nee, ik heb het over meer structurele tegenvallers.

Ik noem als eerste de energieprijzen. Hoewel de prijzen op dit moment weer op een normaal niveau zijn, herinnert iedereen zich ongetwijfeld de hoge prijzen van vorig jaar zomer. En met name ook de impact die die prijzen hadden op de bedrijfsresultaten. De verwachting is dat de prijzen de komende jaren weliswaar sterk zullen fluctueren, maar dat ze op een hoger niveau gaan uitkomen.

Daar komt nog bovenop dat het gas in de Nederlandse aardgasvelden opraakt. En dat maakt ons afhankelijk van buitenlandse toevoer. En van buitenlandse prijzen.

En tenslotte hebben we met z'n allen de uitdaging om serieus werk te maken van het verminderen van de CO2-uitstoot. Zoals u weet is vorig jaar - in het convenant Schone en Zuinige agrosectoren - afgesproken om in 2020 de CO2-emissie met minimaal 3,3 Mton terug te brengen ten opzichte van 1990.

Bovendien hebben we ons ertoe verplicht om per jaar 2% energie-efficiënter te worden; om in 2020 20% van onze energie duurzaam op te wekken en om in 2011 in maar liefst 700 hectare aan semi-gesloten kassen te tellen.

Dat zijn reusachtige opgaven, die we alleen kunnen inlossen met creatieve en innovatieve ideeën. Het programma Kas als Energiebron van LTO Glaskracht Nederland, Productschap Tuinbouw en het ministerie van LNV doet al een aantal voorzetten. Denk aan:

• Het benutten van zonne-energie.
• Het gebruik van aardwarmte.
• Het gebruik van bio-brandstoffen.
• Het beter benutten van natuurlijk licht en duurzamere belichting (LED).
• Het gebruik van duurzamere elektriciteit.

Toch is dit alleen niet voldoende. Klimaatneutrale glastuinbouw komt er alleen als tuinders klimaatneutraal gaan telen. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Want dat betekent dat we niet genoeg hebben aan een paar goede vindingen per jaar. Dat betekent dat innovaties eigenlijk rondom de klok moeten worden doorontwikkeld, geoptimaliseerd en gecombineerd. Er moeten nieuwe systemen worden ontwikkeld, getest en in de praktijk worden toegepast. En de verspreiding van kennis moet worden gestroomlijnd. Kortom, het hele traject van innovatie, ontwikkeling en marktintroductie moet aangepakt worden.

Dat is overigens niet alleen het pakkie-an van de teler. Iedereen, van tuinder, uitvinders, onderzoekers, toeleveranciers en adviseurs tot overheid en bedrijfsleven zullen zich hiervoor moeten inzetten. En zullen krachten moeten bundelen.

Gelukkig hoeven we niet vanaf nul te beginnen. Je hebt natuurlijk het eerder genoemde programma Kas als Energiebron met een breed pallet aan instrumenten: Research & Development, onderzoek, subsidie voor innovatieprojecten van tuinders, de subsidieregeling Marktintroductie Energie Innovaties, demonstratieprojecten en praktijknetwerken. Het is er allemaal.

En het is nog niet alles. In het kader van het crisispakket wordt er een extra 60 miljoen euro vrijgemaakt voor MIA en Vamil.

En verder wordt er natuurlijk nog steeds gewerkt aan het wegnemen van knelpunten in regelgeving, en voor het stimuleren van aardwarmte wordt een garantievoorziening opgezet. Ook heeft LNV het plafond van het 'Borgstellingsfonds plus' verhoogd, zodat er voor 60 miljoen euro aan extra garanties voor duurzame glastuinbouw afgegeven kunnen worden.

En tenslotte, last but not least, openen we vandaag niet voor niets ook het Innovatie en Democentrum Kas als Energiebron.

Vanmorgen hoorde ik op de radio ook al enkele initiatiefnemers zoals Feje de Zwart en Nico van Ruiten. Sjaak Bakker was daar vast ook in de buurt. Daar sprak ook trots uit. En dat maakte mij ook trots dat ik dit centrum vandaag mag openen.

Dit centrum, dat ik ga openen, biedt telers, tuinders, toeleveranciers en kennisinstellingen de gelegenheid om prototypes van bijna marktrijpe producten te testen. En met 'producten' bedoel ik dan met name innovaties op het gebied van energiebesparing en duurzame energietoepassing. Die innovaties kunnen in het centrum onder realistische omstandigheden worden getest en gedemonstreerd. Met als uiteindelijke doel: kennisopbouw, kennistoepassing en kennisuitwisseling, waar de hele glastuinbouwketen van kan profiteren.

Dames en heren, dit is uniek. Nergens op de wereld staat een dergelijk demonstratiecentrum. Ik verwacht er ook veel van. Vandaar ook dat ik - net als de sector - 1,5 miljoen euro voor dit centrum heb uitgetrokken, omdat ik denk, hoop en verwacht dat hierdoor innovaties versneld door de praktijk zullen worden opgepakt. En daarmee bedoel ik overigens niet alleen de 'praktijk' in de glastuinbouwsector. Ook andere sectoren kunnen hiervan profiteren.

Denk bijvoorbeeld aan de warmtewisselaar. Een techniek die nu goede sier maakt in bedrijfsgebouwen, maar die oorspronkelijk in de glastuinbouw is ontwikkeld. En denk bijvoorbeeld ook aan de samenwerking tussen een datahotel en een kassencomplex in de Wieringermeer. Waarbij de kassen de computers van het datahotel voorzien van elektriciteit. En omgekeerd het datahotel restwarmte verstrekt aan de kassen, voor de verwarming.

Daarnaast - dames en heren - heb ik goede hoop dat dit centrum ook mensen, letterlijk en figuurlijk, aan het denken zet. Om nu eindelijk eens dat plan, dat idee, dat concept waar ze al zolang mee rondlopen, eens uit te testen in de praktijk.

Zo heeft het in ieder geval wel gewerkt voor de inzenders van de 42 ideeën voor de ontwerpwedstrijd voor een energieproducerende kas. U kunt overigens de 3 prijswinnende ideeën straks bekijken in het democentrum.

Dames en heren,
'Zie de kas niet langer als een gebruiker van fossiele energie, maar als leverancier van duurzame energie'. Dat zei Lubbers in 2005. Ik voeg daar nog wat aan toe. De kas wordt een leverancier van energie! Kijk naar de kansen die er liggen.

Ik heb er vertrouwen in dat u wegen vindt om het gebruik van fossiele energie in de keten terug te dringen. En ik heb er vertrouwen in dat u het aandeel duurzame energie in de glastuinbouw sterk kunt vergroten.

Dus u begrijpt, ik verwacht veel van u. Noblesse Oblige!