Persconferentie na de ministerraad van 3 april 2009

Minister-president Balkenende:

Nou, de crème de la crème zit er dus. Dames en heren, goedemiddag, we hebben vandaag een betrekkelijk korte ministerraad gehad, maar dat hangt natuurlijk samen met het feit dat een aantal bewindslieden vanmiddag naar Straatsburg zullen gaan in het kader van de NAVO-bijeenkomst. Die natuurlijk ook weer samenhangt met het 60-jarig bestaan van de NAVO. Misschien eerst iets over de ontwikkeling van afgelopen dagen. U weet dat in Londen de London Economic Summit plaatsvond en de G20-bijeenkomst en daar is een aantal belangrijke stappen gezet om de crisis te bestrijden en de economie weer op gang te brengen.

U heeft ook gemerkt hoe over deze top is gesproken. U heeft de commentaren gehoord van president Obama, van kanselier Merkel, van Gordon Brown. Ze spreken over een historisch akkoord, dat de basis vormt voor herstel van vertrouwen. Ik wil er graag even bij stil staan dat ook deze top voor Nederland van groot belang is. Nederland is een open economie. We zijn zeer afhankelijk van ontwikkelingen elders. Er is sprake van een wereldwijde crisis en die slaat ook hard in Nederland toe. We ondervinden daarvan de gevolgen met grote effecten voor mensen en bedrijven. We zien dat meer dan de helft van ons nationale inkomen wordt verdiend met de export. Daarom: hoe krachtiger de wereldwijde aanpak, hoe beter het is voor iedereen, maar evenzeer voor ons.

In Londen waren alle grote spelers bijeen, en ik ben blij dat we daar als Nederland ons steentje hebben kunnen bijdragen aan de discussie. En dan is natuurlijk de vraag: hoe helpen deze besluiten de Nederlanders? Nou op de eerste plaat samen alles doen wat we kunnen om de economie weer op gang te brengen. Niet afwachten en naar elkaar kijken, maar juist gezamenlijk de stap naar voren zetten. En zo opgeteld wat er allemaal is aan plannen. Er is een bedrag van 5.000 miljard wereldwijd om de economie te stimuleren, waardoor de productie flink wat hoger kan komen te liggen.

Ander belangrijk punt: geen protectionisme. Daar hebben we ons ook steeds sterk voor gemaakt, want protectionisme helpt uiteindelijk helemaal niet. Het kan hooguit een kortetermijnvoordeel voor een enkeling opleveren, maar het leidt uiteindelijk tot schade. Een van mijn collega's zei tijdens de top ook: protectionism does not protect. En dat lijkt mij een goede uitspraak. Dan zorgen dat landen niet omvallen, dat de rekeningen niet betaald worden en dat er opnieuw financiële paniek op de wereldmarkten ontstaat. Daarom is het ook zo van belang dat het IMF het werk kan doen dat ze ook moeten doen. Ze hebben ook meer middelen gekregen om juist die landen die dat nodig hebben, ook te kunnen ondersteunen. En ook wij hebben daar steeds een punt van gemaakt dat het IMF het werk doet dat ze moet doen.

En verder is het natuurlijk van groot belang dat we ook voorkomen dat we nog een keer die situatie opnieuw terug krijgen die zich nu heeft afgetekend de afgelopen tijd. Dat betekent een forse verbetering nodig, ook van de regulering van de financiële sector, en we zien nu ook gelukkig dat we nu een stuk verder zijn dan vorig jaar. Er zijn concrete beslissingen over toezicht en regelgeving, bijvoorbeeld: geen bonussen die riskant gedrag bevorderen, het onder toezicht brengen van de hedge fondsen, belastingparadijzen die opening van zaken moeten geven.

Bijna net zo belangrijk is dat er ook een duidelijke bereidheid is om onze internationale orde anders vorm te geven. De moraal moet terug in het systeem. U weet dat mevrouw Merkel heeft gepleit voor een Charter voor duurzaam economisch handelen. Daar hebben we in Berlijn met elkaar over gesproken. Ik heb haar daar ook vierkant in gesteund omdat je juist lessen moet verbinden met aan wat zich vorig jaar heeft afgespeeld. We zullen markt en moraal weer in een nieuw evenwicht met elkaar moeten brengen. Let op de spelregels, let op de waarde in het economisch verkeer. Ik vond het een waardevolle bijdrage. Het heeft ook een plaats gekregen dit idee in de conclusies van de top. Er zal de komende tijd nu verder aan worden gewerkt.

Een ander punt is dat we hebben gezegd van kijk: wat ook noodzakelijk is dat het thema solidariteit aan de orde wordt gesteld. Solidariteit met komende generaties en solidariteit met de armste landen. Solidariteit met de komende generaties zal ook bijvoorbeeld staan met het thema climate change en er zijn goede opmerkingen gemaakt de afgelopen dagen over de noodzaak om Kopenhagen tot een succes te maken. En wat betreft de solidariteit met de armste landen gaat het natuurlijk om zaken als de speciale trekkingsrechten van het IMF, die bij het IMF kunnen worden ingezet. Het gaat om de Millenniumontwikkelingsdoelen, goed, die zaken zijn aan de orde geweest de afgelopen tijd. Hetzelfde geldt overigens ook voor de WTO-onderhandelingen, de bekende Doha-ronde. Ook daarvoor geldt dat het noodzakelijk is dat we daar nu eindelijk tot oplossingen komen. Dit iets over de waarnemingen van de afgelopen dagen, de bijeenkomst in Londen.

Het tweede punt wat ik hier zou willen noemen, van andere orde, is het thema sociale veiligheid. De afgelopen tijd worden we regelmatig opgeschrikt door ernstige berichten over agressie en mishandeling in het openbaar vervoer. Als ik de verhalen lees en hoor, dan is er voor mij maar één conclusie mogelijk: alle grenzen worden hier overschreden. Dit is niet te tolereren, het is onacceptabel. Er moet tegen worden opgetreden.

De ministers Eurlings en Ter Horst hebben nog ons vandaag nog eens bijgepraat over hun contact met de OV-bedrijven en de vakbonden en mogelijke maatregelen zijn daarbij aan de orde gekomen: cameratoezicht, extra controleurs, openbaarvervoerverboden, snelrecht. Bovendien zullen de lokale overheden zich extra inzetten om het geweld te bestrijden. Ook van de Rijksoverheid mag het nodige worden verwacht. Niet voor niets hebben we recentelijk besloten tot een volledig verbod op stiletto's, vlindermessen en soortgelijk wapentuig. Daarnaast zetten we zwaar in op preventie, het verhogen van de pakkans, zwaarder straffen en het verhalen van de schade. Met de OV-bedrijven is afgesproken dat we deze aanpak zullen intensiveren.

Tegelijkertijd zien we wel dat het kabinetsbeleid vruchten afwerpt. Uit de deze week gepresenteerde Veiligheidsmonitor blijkt dat we op de goede weg zijn met onze doelstelling om de criminaliteit in 2010 met een kwart te verminderen ten opzichte van 2002. Zo is het aantal vermogensdelicten in twee jaar tijd al met 20% gedaald en het aantal geweldsdelicten met ruim 14%. Het toenemend geweld in het openbaar vervoer drukt ons wel weer met de neus op de feiten. We zijn misschien op de goede weg, maar we zijn er nog lang niet en daarom zijn deze verhalen schrijnend en ze blijven ons aanzetten om hier alles aan te doen om zaken tegen te gaan.

Ik heb u aan het begin iets gezegd over de London Summit, de internationale contacten gaan door. We zijn wat eerder gestopt mede omdat, ik zei het al, een aantal bewindslieden vanmiddag naar Straatsburg zullen gaan. Daar hebben we de NAVO-top. Daar aan de orde zal zijn de opvolging van de heer De Hoop Scheffer, de huidige secretaris-generaal. Nederland zal voluit de kandidatuur steunen van de heer Rasmussen, de premier van Denemarken. Ik denk dat hij een uitstekende kandidaat is om dit werk te gaan doen. Dat wat betreft de NAVO-top. En dan zondag hebben we de EU-VS-top met president Obama. Dat zal in Praag plaatsvinden, wat dat betreft hebben we, zoals het er nu uitziet, een welbesteed weekend. Dit even wat betreft de toelichting op de zaken die aan de orde zijn geweest.