NOS, Met het oog op morgen, Radio 1

Mediatekst | 05-03-2009

SCHILHAM
[…] Hoe is het om bezig te zijn met de grootste financiële klus voor een kabinet in tachtig jaar zoals minister Bos het gisteren noemde?

BALKENENDE
Het is een zware verantwoordelijkheid. Het worden pittige dagen, maar ik voel natuurlijk zelf ook dat Nederland in zwaar weer terecht is gekomen. We zijn een fantastisch land met heel veel mogelijkheden. Ik heb ook de vaste overtuiging dat we deze crisis door kunnen komen. Alleen we hebben nu wel te maken met toenemende werkloosheid, zorgen van mensen, financiële problemen. En daar zullen we een verstandig besluit tegenaan moeten gaan zetten. Daar zijn we natuurlijk druk mee bezig.

SCHILHAM
Het viel me op dat u vandaag zo duidelijk zei: ik voel die verantwoordelijkheid. Is dat toch een soort leiderschap dat u wilt uitstralen in dit proces?

BALKENENDE
Het is primair gewoon hoe ik het zelf voel. Ik ben nu jarenlang premier en ik heb gewoon heel veel met de toekomst van Nederland. En we maken soms moeilijke momenten mee, we maken mooie momenten mee in een land. En waar we nu tegenaan lopen, is echt ongekend.

SCHILHAM
Is het daarmee ook niet een beetje een ondankbare klus, want zal uiteindelijk waar u ook mee komt volgende week, toch niet iedereen ontevreden zijn? Want het wordt niet leuk dit pakket. Dat heeft u al een aantal keer gezegd.

BALKENENDE
Dat is natuurlijk het wezen van politieke besluitvorming, ook in moeilijke tijden.

SCHILHAM
Je maakt je er niet populair mee.

BALKENENDE
Dat is ook zo. Je kunt het nooit iedereen naar de zin maken. Ik moet zeggen, dat is voor mezelf natuurlijk niet iets nieuws. Toen ik premier werd in 2002 en toen ik doorging in 2003, toen hadden we ook te maken met financieringstekort dat toen opliep tot boven de 3%. We hebben voor miljarden ombuigingen gehad. We hebben in die tijd ook moeten zeggen van de pre-pensioenvoorziening, de VUT, de sociale zekerheid, het stelsel van gezondheidszorg, het moet echt allemaal worden hervormd. Dat leidde in het begin tot heel veel kritiek. Dus op zichzelf hoort dat natuurlijk bij besluitvorming, maar uiteindelijk doen we dit wel en dat moet echt gezegd worden, om Nederland door een moeilijke fase heen te loodsen. En dan is het zo, je kunt het nooit iedereen naar de zin maken, want de een zal zeggen: ik kies voor de financiële degelijkheid en op langere termijn een zware staatsschuld hebt. Zeer legitiem. Maar anderen zullen zeggen: ja ik wil dat jongeren aan de slag komen. En ook dat begrijp ik zeer wel.

SCHILHAM
Dus niemand zal tevreden zijn volgende week met uw pakket?

BALKENENDE
Nou laten we dat niet op voorhand zeggen.

SCHILHAM
Dat kan je dan verwachten.

BALKENENDE
Het is natuurlijk altijd zo. Als je keuzes maakt, zullen er mensen zijn die zeggen: nou, dat is een goed pakket, dat is een samenstelling van maatregelen die goed zijn. En er zullen er zijn die zeggen: het is te veel of het is te weinig. We hebben een Kamerdebat gehad over dit soort onderwerpen en dan zie je precies hoe het loopt. De heer Rutte zegt: er moet 40 miljard worden omgebogen in dit jaar en volgend jaar. Vraag is: hoe die het wil doen. Een ander zegt: nee, er moet niet worden omgebogen. Dan noem ik maar een klein voorbeeld.

SCHILHAM
Even hoe het binnen gaat. Doet u het zelf ook erg denken aan een formatie? Er zijn onderhandelingsteams van de drie partijen. U zit daar als voorzitter boven. Het is eigenlijk een soort formatie.

BALKENENDE
Ik zie dat eigenlijk toch anders, hoor, want als je bijvoorbeeld de gesprekken ziet die gisteren hebben plaatsgevonden: wat vandaag gaat gebeuren, is natuurlijk in principe ook niet zo anders dan wat we de afgelopen paar jaar nu meerdere keren hebben gehad. Van tijd tot tijd is er overleg tussen de premier, de vice-premiers en de drie fractievoorzitters, gewoon om eens even bij te praten. Hoe staan we ervoor? Als de Algemene Beschouwingen komen van: hoe wordt dat voorbereid? Wat zijn de accenten die gelegd worden?

SCHILHAM
Dus die rol die u nu heeft van een soort onafhankelijk voorzitter boven de drie onderhandelingsteams, dat bent u wel gewend.

BALKENENDE
In die vorige gesprekken is het iets anders, omdat dan komt degene die vanuit het CDA-smaldeel er zit. We hebben nu gekozen voor een iets andere opzet, dat ik eigenlijk als premier het gesprek leidt en rekening hou met de drie fracties om het zomaar te noemen en met het hele kabinet.

SCHILHAM
Maar kan dat? Want u bent ook leider van het CDA? Kunt u uw CDA-belangen aan de kant zetten als u die onderhandelingen leidt?

BALKENENDE
Ik zit er zo in van we hebben hier niet alleen te maken met de belangen van het CDA of de PvdA of de ChristenUnie. We hebben te maken met de visie van het kabinet ten aanzien van de financieel-economische ontwikkeling en met die pet zit ik daar ook en zo voel ik het ook.

SCHILHAM
Gisteren hoorden we AKZO-topman Wijers voor de NOS-camera zeggen: als het maar niets verzandt in politieke spelletjes. We zitten als bedrijfsleven te wachten op een robuust pakket. Als ze maar geen politieke spelletjes gaan spelen. Kunt u hem geruststellen?

BALKENENDE
Ik moet zeggen dat in de gesprekken die ik tot nu toe heb gehad helemaal niets gemerkt van politieke spelletjes. Natuurlijk is het zo dat niet elke partij hetzelfde hierin zit. Dat is ook logisch, want partijen verschillen van elkaar en dat is ook het wezen van de democratie. Dus dat er politieke verschillen zijn is ook niet het punt. De vraag is hoe ga je met die verschillen om. Politieke spelletjes is als wanneer er dingen uitkomen waarvan je achteraf zegt: dat is een heel simpele uitruil of dat is vooruitschuiven van de problemen, elkaar vliegen afvangen. Dat zijn politieke spelletjes.

SCHILHAM
Dat gebeurt niet op dit moment?

BALKENENDE
Nee.

SCHILHAM
En u denkt dat u dat ook weg kunt houden van de onderhandelingstafel de komende weken?

BALKENENDE
Ach, ik heb gewoon de vaste overtuiging, maar goed dat is ook op basis van de gesprekken die we altijd hebben gehad met elkaar, dat we te maken hebben met drie volwassen partijen, die weten wat regeringsverantwoordelijkheid is, die ook weten dat je van elkaar afhankelijk bent in een coalitie en ook dat op de coalitie als zodanig, het kabinet als zodanig, de verplichting rust om tot goede oplossingen te komen.

SCHILHAM
Dus u kunt mensen uit het bedrijfsleven geruststellen. Die blijven toch een beetje angst hebben. Misschien wordt het toch weer zo'n vaag Haags compromis.

BALKENENDE
Er is geen enkele reden voor dat soort commentaar of ongerustheid. Ik heb veel meer aan bedrijven overigens die gewoon met goede suggesties komen. Die zeggen van als bijvoorbeeld we meer willen doen in de sfeer van innovatie en duurzaamheid: wat is daar voor nodig en wat kunnen bedrijven zelf doen en wat kan de overheid doen. Ik geloof dat het veel belangrijker is dat we juist tegen elkaar ook zeggen van: Nederland heeft een moeilijke periode, we kunnen het aan en iedereen is verantwoordelijk en draagt daaraan bij. En dat is beter dan over elkaars gepraat of het wel of geen spelletjes zijn.

SCHILHAM
Even iets anders. Als u klaar bent, gaat u ongetwijfeld ook nog wel op vakantie dit jaar. Weet u al waarnaar toe?

BALKENENDE
U weet dat ik vanuit veiligheidsoverwegingen nooit mijn vakantieadres bekend maak.

SCHILHAM
Dan maak ik het simpeler. Gaat u in Nederland op vakantie of in het buitenland?

BALKENENDE
Daar geldt hetzelfde.

SCHILHAM
Daar ontkomt u dan aan, want ik wilde natuurlijk vragen. Uw collega Heemskerk vindt eigenlijk dat Nederlanders maar in Nederland op vakantie moeten gaan in het kader van de economie. Kan je dat eigenlijk zeggen als staatssecretaris? Want nu de serieuze kant van de zaak: in Europa heeft u afgesproken we gaan geen protectionisme bedrijven. Dus niet onze eigen markten beschermen, dus ook op het gebied van toerisme kun je zeggen.

BALKENENDE
Ach, je moet er ook niet al te zwaar aan tillen. In principe is het zo dat we zeggen protectionisme betekent je gaat de ander niet proberen net iets te slim af te zijn of je gaat bepaalde maatregelen doorvoeren die nadelig zijn voor anderen. Het heeft meer te maken met de zorgen van de staatssecretaris over van: hoe is de bedrijvigheid in Nederland? En dat voorbeeld van vakanties, je kunt net zo goed zeggen van: waarom koop je niet van een Nederlands bedrijf een televisietoestel in plaats van andere. Er zijn meer voorbeelden.

SCHILHAM
Dat mag je allemaal zeggen.

BALKENENDE
Mensen zijn wijs genoeg om zelf keuzes te maken en laten we in ieder geval voorkomen dat we een beeld oproepen van protectionisme. Dat willen we niet. Ik was deze week bij president Lula van Brazilië en ook daar hebben we het gehad over: we moeten van het protectionisme af. Maar ook in Brazilië zien ze wel dat je ook eerst samen moet werken met lokale partijen voordat je zaken kunt doen. Dus ook daar zijn verbeteringen denkbaar.

SCHILHAM
Dus: koop Nederlandse waren! mag.

BALKENENDE
Ach, zo zou ik het nooit zeggen, maar dat weten consumenten zelf wel.

SCHILHAM
Dank u voor dit gesprek.

BALKENENDE
Graag gedaan.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, KK)