Light my fibre – glasvezel in de praktijk

Toespraak | 04-03-2009

Speech staatssecretaris van Economische Zaken,
Frank Heemskerk, op het Congres "Light my fibre - glasvezel in de praktijk" op 4 maart 2009 in Almere

De digitale snelweg uit de crisis

We zitten in de zwaarste crisis sinds de jaren dertig. Veel ogen zijn nu gericht op de overheid. Laat ik dit voorop stellen: In een open economie als de onze zijn de middelen daarvoor helaas beperkt.

Maar zeg ik er meteen bij: we hoeven de crisis ook niet lijdzaam te ondergaan. Samen kunnen Rijksoverheid, gemeentes én bedrijfsleven ervoor zorgen dat Nederland sterker, duurzamer en innovatiever uit de crisis komt. En hier kan de jongste generatie écht snel breedband een belangrijke rol spelen.

Interessant daarbij vind ik de vergelijking met de jaren vijftig en de aanleg van snelwegen in de VS. De CEO van IBM Samuel Palmisano maakte deze vergelijking onlangs ook en ik vind dit een aansprekend beeld. In de 'fifties' werd in de VS het snelwegennet aangelegd. Over deze highways konden producten en mensen goedkoper en sneller worden vervoerd van New York naar Kansas City en van Atlanta naar San Francisco. Dit leidde tot nieuwe klanten, nieuwe producten, nieuwe diensten en nieuwe bedrijvigheid. Decennialang voedde het snelwegennet de Amerikaanse economische groei.

In deze digitale tijden is het internet die aanjager. Bedrijven worden netwerken. Innovatie wordt OPEN innovatie. Mensen gaan anders werken - flexwerken, thuiswerken, mobiel werken. Dat betekent minder files, minder CO2-uitstoot, minder verspilde werkuren, meer creativiteit. Het internet verandert dus ons leven zoals destijds de snelwegen dit ongemerkt deden.

Voor een hefboomeffect dat vergelijkbaar is met dat in de jaren vijftig, moeten we dus investeren in de digitale snelweg van de toekomst. Want die ontsluit een wereld aan nieuwe virtuele mogelijkheden. Van grid computing tot teleconferenties, van digitale archieven tot virtuele laboratoria. U heeft vandaag al veel voorbeelden gezien en gehoord van wat we allemaal kunnen doen met de nieuwe generatie breedband. Ik ga dat niet nog eens overdoen.


Goede uitgangspositie, achterstand op glas

Nederland heeft een uitstekende uitgangspositie voor de verdere uitrol van de nieuwe generatie breedbandige netwerken. We hebben het hoogste computerbezit ter wereld, de grootste internetdichtheid, en - na Denemarken - de meeste breedbandaansluitingen per hoofd van de bevolking . Dat komt ook omdat breedband hier heel betaalbaar is. Binnen de OESO staan we op de derde plaats - na Zwitserland en Denemarken qua prijs voor de consument.

In Amsterdam hebben we verder met AMS-IX het grootste internetknooppunt ter wereld, en met SURFnet een uniek onderzoeksnet, waar veel landen jaloers op zijn. Nederland is niet alleen de fysieke, maar ook de digitale toegangspoort tot Europa. U kent deze statistieken en beelden --die ik zo graag gebruik tijdens mijn missies-- ongetwijfeld. Maar is dit genoeg?

… snelheid downloaden is OK

We hebben snelle aansluitingen - we staan op de derde plaats na Japan en Zweden als het gaat om download-snelheid. Maar onze upload-snelheid laat te wensen over. Gaming en 'serious gaming' vereisen hoge uploadsnelheden, maar ook toepassingen als camerabewaking en HD videotoepassingen in de zorg en toezicht op afstand. Ook voor wetenschappelijk onderzoek is in de toekomst meer capaciteit nodig op onze digitale wegen. Daar moeten we nu de basis voor leggen omdat we anders niet van al die fantastische mogelijkheden kunnen profiteren.

…maar met glasvezel lopen we achter…

Als het gaat om echt snel breedband lopen we fors achter op bijvoorbeeld Japan en Zuid-Korea. Ook in Europa bouwt bijvoorbeeld Zweden aan een forse voorsprong. Die achterstand moeten we inlopen willen we ook in de toekomst blijven groeien.

Drie hoofdtaken voor de Rijksoverheid

Maar hoe blijven we in de kopgroep en zorgen we dat de snelweg van de toekomst er komt? En wat is daarbij de rol van de overheid? Moet de overheid glasvezelkabels en kabels met DOCSIS 3.0 aanleggen?

Ik zie voor de Rijksoverheid drie hoofdtaken:

  • Heldere regels stellen en scherp toezicht houden;
  • De uitrol van echt breedband versnellen en het verkeer over de digitale snelweg op gang brengen;
  • Stimuleren dat bedrijven, gemeenten en woningbouwcorporaties de digitale uitdaging aangaan.

Heldere regels, scherp toezicht

Onze huidige breedbandinfrastructuur hebben we te danken aan twee dingen: meerdere digitale infrastructuren en open toegang tot het kopernet. Daardoor is er in Nederland concurrentie zowel tussen als op infrastructuren.

De overheid, met OPTA voorop, heeft een cruciale rol gespeeld bij het openbreken van het net van KPN. Resultaat: concurrentie op het net van KPN en vele nieuwe aanbieders van ADSL. Daardoor hebben Nederlandse consumenten nu al meer keus, snellere verbindingen en lagere internetkosten.

Een vergelijkbare openheid helpt ook de stap te zetten naar echt snel internet: via glas of via de kabel.
Ik ben buitengewoon blij met de ondernemingsgeest die partijen als Reggefiber, KPN, BBned, Tele2, Ziggo, UPC en Cai Westland momenteel aan de dag leggen. Er zit dynamiek in de markt!


KPN/Reggefiber heeft ook bij de uitrol van zijn glasvezelnet gekozen voor een open model. KPN verdient hiervoor een compliment! Met zijn nieuwe beleidsregels heeft OPTA ook helder gemaakt hoe je zo'n open model moet inrichten en OPTA en de NMa hebben zich met hun grondige beoordleing van de fusie tussen KPN en Regefiber sterke toezichthouders betoont. Ze geven marktpartijen de kans te innoveren zonder te monopoliseren. Juist die concurrentie op een open netwerk helpt ons vooruit.

Nu nog de kabel open!

Ik hoop dan ook dat de kabelmaatschappijen op termijn ook kiezen voor een open model, ook voor internet!

Uitrol versnellen en verkeer op gang brengen

Regelgeving en toezicht voor de digitale infrastructuur van de toekomst zijn dus op orde. Het kader voor investeringen is goed. Maar dwingt de economische crisis de regering niet om nu zelf te gaan investeren in de digitale snelweg?

Over de hele wereld worstelen politici en economen met die vraag. De regering-Obama reserveert in zijn economisch herstelplan zeven miljard dollar voor breedband. De Europese Commissie wil via haar Economic Recovery Plan één miljard euro uitgeven aan breedband.

Maar let wel: in de VS gaat het nog om de digitale landweg: de uitrol van de eerste generatie breedband, vooral op het platteland. En het EU-plan betreft vooral ouderwets breedband in rurale gebieden.

Ook de Nederlandse overheid gaat geen kabels aanleggen of netwerken opwaarderen. KPN en Reggefiber, UPC en Ziggo kunnen dat veel beter, sneller en efficiënter dan de overheid. KPN en Reggefiber gaan alleen al in Amsterdam 100 duizend extra woningen aansluiten op het glasnet. Ook Uden en Veghel, Son en Breugel, Waalwijk en Haaksbergen krijgen echt snel breedband. Om van Almere maar te zwijgen… De uitrol van echt snel internet vaart dus wel bij de concurrentie tussen koper en kabel. Ik zie het als bewijs dat ons beleid werkt.

Het tempo zit er aardig in, het begin is er. Nu moeten we de vaart erin houden. Juist nu. Wat doet de rijksoverheid daraan, behalve reguleren en toezicht houden?

De geldkraan openhouden - juist nu

  • 1. We zorgen voor de mogelijkheid om krediet te krijgen in benarde tijden.

Het kabinet heeft veel maatregelen getroffen om er voor te zorgen dat met name het bankwezen en de kapitaalmarkten niet op slot gaan en de crisis dus nog dieper wordt. Naast de grote ingrepen bij ING en ABN AMRO zijn dat bijvoorbeeld ruimere garantieregelingen en groeifaciliteiten. Daar komen ook toekomstige gebruikers en dienstverleners op de digitale snelweg voor in aanmerking.

Voor het MKB hebben we een garantieregeling waarbij de overheid de helft van het kredietrisico draagt. Voor grote bedrijven is er een faciliteit met dezelfde strekking. Deze kredietfaciliteiten voor ondernemers kunnen ook worden benut voor het aanschaffen of aanbieden van breedband en diensten daaromheen.

BreedNet-aanpak voortzetten en uitbreiden

  • 2. We werken aan een regionale maar landelijk gecoördineerde aanpak van diensten-stimulering en vraagbundeling.

Binnenkort eindigt het project BreedNet. In de Noordvleugel van de Randstad en met steun van EZ en gemeenten, werden aanbieders en zakelijke klanten van snelle internetdiensten bij elkaar gebracht. Resultaat: meer dan 1.700 bedrijven en instellingen meldden zich voor een glasvezelaansluiting, en ruim 100 aanbieders voor meer dan 400 internetdiensten. Binnenkort kom ik met een plan over hoe we dat initiatief gaan voortzetten en systematisch uitbreiden naar de rest van het land, zodat ook daar de uitrol van glesvezel versnelt.

Initiatieven in onderwijs en zorg

  • 3. We zorgen voor de opschaling van écht breedbandige diensten in onderwijs en zorg

Om het verkeer op de digitale snelweg te stimuleren ga ik ten derde extra inzetten op breedbandige initiatieven in het onderwijs en in de zorg. Daar moet de nieuwe generatie infrastructuur benut worden.

Uitbreiding onderzoeksinfrastructuur

  • 4. We zorgen dat Nederland tot de top behoort met zijn onderzoeksinfrastructuur.

Ten vierde kijk ik met OCW hoe we de ICT-onderzoeksinfrastructuur in Nederland verder gaan ontwikkelen. Ik laat mij zeker inspireren door het advies van ICTRegie om het project GigaPort voort te zetten en te verbinden met projecten als Surfnet, supercomputers en virtuele laboratoria. Zo kunnen we Nederland op de kaart houden als vooraanstaand onderzoeksland, als testbed voor nieuwe netwerken en als vestigingsplaats voor ICT-bedrijven. En dat levert weer goede klanten voor velen van u hier in de zaal - verkeer op de digitale snelweg!

  • 5. We zorgen voor digivaardige en digibewuste verkeerdeelnemers op de digitale snelweg.

Ten slotte moeten we ervoor zorgen dat het verkeer op de digitale snelweg veilig is en dat iedereen die erop wil een rijbewijs kan halen. Vandaar ook de lancering van het programma Digivaardig & Digibewust vorige maand.


Stimuleren dat bedrijven, gemeenten en woningbouwcorporaties de digitale uitdaging aangaan

Nog te weinig benutten we ons poldermodel om samen nieuwe investeringen in gemeentes en provincies van de grond te trekken. Veel wethouders, bestuurders en bedrijven weten niet waar ze aan toe zijn en hoe ze de aanleg van glasvezel door bedrijven en samen met bedrijven kunnen stimuleren.

Sinds de wijziging van de Telecomwet heerst bij veel gemeenten het beeld dat er niks meer kan . Hierdoor staan veel initiatieven stil! Natuurlijk zijn er regels voor staatssteun. Maar gemeenten hebben wel degelijk een rol en moeten die ook meer benutten!

Ook de baten van een eventuele verkoop van de energiebedrijven moeten niet worden verjubeld. Deze middelen zouden een zinniger nutsfunctie kunnen krijgen mits we de markt niet verstoren.

Zo is er de mogelijkheid voor een steun in de rug die zowel de EU als de Tweede Kamer toestaan. [NB. Zie artikel 5.14, derde lid, van de Telecomwet]. Kort door de bocht komt het er op neer dat een gemeente een minderheidsbelang mag nemen (en soms zelfs meer), maar alléén om een netwerk tot stand te brengen, dat anders niet van de grond zou komen.

Ik kom op korte termijn met een actualisering en uitbreiding van de bestaande handleidingen voor Gemeenten, Provincies en Woningbouwcorporaties. Om duidelijk te maken wat wel en niet mag en kan met breedband.

Wat kan een wethouder met ambitie?

Heel concreet: u bent wethouder met ambitie en visie. U wilt echt snel internet in uw gemeente. Wat kunt u dan doen? In mijn geactualiseerde handleiding staat het allemaal:

  • 1. Stimuleer investeringen. Als het gaat om een netwerk dat anders niet van de grond zou komen, kunt u zoals gezegd een minderheidsaandeel nemen in een netwerk - en soms zelfs iets méér. Let daarbij wel op de voorwaarden.
  • 2. Bundel de vraag en stimuleer de diensten. Hoe?
    Ga naar de website van BreedNet, Stedenlink, het Interprovinciaal Overleg of Nederland Breedbandland. Breng in kaart welke breedbandige diensten uw gemeente goed kan gebruiken. Vergeet daarbij niet dat u als gemeente ook zelf diensten aan kunt bieden om burgers beter te bedienen! Vier voorbeelden:
    - maak het downloaden van bouwtekeningen mogelijk om vergunningen online aan te vragen;
    - zet het gemeente-archief online
    - zorg dat mensen raadsvergaderingen via internet live kunnen volgen
    - organiseer online cameratoezicht door bewoners.

Maar u weet vast beter waar burgers echt wat aan hebben.

Breng vervolgens in kaart wie die diensten wil afnemen. Vraagbundeling maakt de investeringsdrempel lager.

  • 3. Verminder ten slotte de kosten en rompslomp van graafwerk bij de aanleg van kabels. Daarvoor moeten alle partijen beter samenwerken en de gemeente beter regisseren om graafplannen beter op elkaar af te stemmen. Hoe dat precies moet? Dat staat in de nieuwe handleiding "Pro-actieve regie in de ondergrond" . Binnenkort wordt die handleiding getest in een aantal gemeenten. Die kennis en ervaring gaan we delen!.


Sneller, sterker, duurzamer, vernieuwender uit de crisis

Conclusie

Dames en heren, Nederland behoort met zijn digitale wegennet tot de wereldtop. De tijd is aangebroken om te zorgen dat nu ook het digitale snelwegennet van de toekomst snel in heel Nederland wordt aangelegd. Dit kan de bouwsector en de telecomsector een belangrijk zetje in de rug geven in deze zware tijden.

We moeten daarbij mijns inziens dus vasthouden aan het geheim van ons succes: meerdere digitale infrastructuren en open netten. De overheid moet niet zelf kabels gaan leggen, maar er voor zorgen dat de geldkraan voor glas en kabel open blijft. Dat doen we. Daarnaast ga ik er dus extra hard aan trekken om te zorgen dat gemeenten, provincies, woningbouwcorporaties en het Rijk een veel actievere rol gaan spelen bij de verdere uitrol van glas. En ik wil dat we ons er samen voor inzetten om het verkeer op de digitale snelweg op gang te brengen.

Als we daarbij elk ons deel doen, gaat dat digitale snelwegennet er komen. Daar kunnen we generaties van profiteren. En het kan ons helpen sneller, maar ook sterker, duurzamer en vernieuwender uit de crisis te komen.