NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1

Mediatekst | 12-02-2009

HAGENS
Meneer Balkenende, het bedrag dat nog nadreunt vandaag is twintig miljard. Dat zou het bedrag zijn dat u volgend jaar moet bezuinigen al met al om de economische crisis het hoofd te bieden en om binnen uw eigen begroting te blijven. Het lijkt wel of die crisis elke dag erger wordt.

BALKENENDE
Het is ook een heel moeilijke tijd. De recessie is aanwezig. Dat blijkt uit cijfers van vandaag. Dat voelden we al aankomen. Ik heb vaker gezegd als je met bedrijven spreekt, de orders nemen af, de portefeuilles worden leger, export is soms lastiger. Op een gegeven moment vindt dat zijn weerslag in de cijfers en dat zien we dus nu. Het is een zware economische tijd.

HAGENS
Het lijkt ook wel alsof de werkelijkheid u steeds inhaalt. Want aanstaande dinsdag krijgen we nieuwe cijfers hierover, over de crisis, van het Centraal Planbureau. Kan best zijn dat die binnen de kortste keren ook weer achterhaald zijn.

BALKENENDE
Nou achterhaald… je zit in een proces waarin eigenlijk analyse en cijfers elke keer verslechteren en dat zit nu toch in de fase van de economische neergang. Aanvankelijk was het best even lastig in te schatten van hoe gaat de economie eruit zien. Het beeld is nu totaal anders dan in september, als u zich nog kan herinneren Troonrede, Prinsjesdag.

HAGENS
Zeker, u zei toen nog: we kunnen best tegen een stootje en minister Bos zei dat ook. Is dat nu anders?

BALKENENDE
Dat kunnen we nog. Nederland is natuurlijk op zichzelf een sterk land, gewoon een sterke economie en als we de goede stappen zetten en iedereen neemt zijn verantwoordelijkheid dan kun je ook heel wat aan, maar dat gezegd hebbend zien we op het ogenblik dat er heel veel aan de hand is. En de economische neergang is echt ongekend.

HAGENS
Waar zou u deze crisis mee vergelijken?

BALKENENDE
Het is moeilijk om zo'n vergelijking te treffen. Wereldwijd wordt wel gesproken over een van de zwaarste, een van de zwaarste, mogelijk de zwaarste sinds de jaren dertig. Wat we nog niet precies weten is wanneer we aan het eind van de tunnel zijn. Dat is nog niet aan te geven. Sommige mensen zeggen van: het kan een heel diepe en korte recessie zijn. Maar ik was nog niet zo lang geleden in Davos op het World Economic Forum en daar was eigenlijk ook de verwachting: dit kan echt langere tijd gaan duren. En de cijfers die we nu zo langzamerhand horen, van de afgelopen tijd, daar zie je enorm snel verslechtering in komen. Komende dinsdag zullen we de cijfers krijgen voor dit en voor volgend jaar en dat is dan afwachten.

HAGENS
Ja afwachten is een woord waar sommige mensen erg ontevreden over zijn. Rinnooy-Kan, voorzitter van de SER sprak het kabinet deze week nog aan van 'er moet toch echt meer slagvaardigheid zijn. Werkgevers en werknemers zijn bereid van alles te doen, maar waar blijft het kabinet met haar daden?'.

BALKENENDE
Dat vond ik een goedkope opmerking van Rinnooy-Kan die ik overigens zeer respecteer. Als u ziet wat de afgelopen tijd is gebeurd. Wat dient zich aan in augustus, september, een financiële crisis. Plotseling hadden wij te maken met banken die jarenlang zonder problemen hadden gefunctioneerd. Plotseling hadden die hulp nodig. Moest ABN Amro Fortis Nederland overnemen. Steunoperaties voor ING en anderen. We zijn toen begonnen om het financieel systeem overeind te houden. Daar hebben we ook waardering voor gekregen.

HAGENS
Waardoor mensen nu zeggen: de banken worden gered, maar wij niet.

BALKENENDE
Dat is niet eerlijk om het zo te zeggen, want dat deden we bijvoorbeeld in september. Toen hebben we gezegd: laten we oog hebben voor de concurrentiepositie voor Nederland. Laten we oog hebben voor de koopkracht van mensen. Toen hadden we ons voorgenomen om de btw te verhogen. Daar heeft het kabinet van gezegd: doen we niet. De werknemers betalen ww-premies, wij hebben gezegd: dat gaat niet door. Dat zijn zaken die de inkomenssituatie van mensen verbeterd.

HAGENS
De afgelopen week waren er veel ballonnetjes. De heer Rouvoet zei iets over de hypotheekrente. Meneer Bos zei weer iets anders en u heeft ook eerlijk gezegd wat onduidelijkheid veroorzaakt. Want vorige week zat u op dezelfde stoel bij mijn collega Bram Schilham. Toen zei u over de hypotheekrente: daar wordt niet aan gemorreld. Dat is niet een onderwerp van studie op het moment. Of u zei: alle opties staan open op dat moment. Een dag daarna was er een woordvoerder, het is inderdaad verwarrend, een woordvoerder van u zei: nee aan de hypotheekrente wordt niet gemorreld. Wat is nu uw standpunt?

BALKENENDE
Dat kwam omdat er een spelletje werd gespeeld in de Volkskrant als ik het maar eerlijk zeg. Het ging als volgt. Ik had gezegd bij mijn persconferentie: ik ga niet eens praten over of bepaalde dingen wel of niet uitsluit, want ik weet hoe dat werkt, maar in deze tijd moet je rekening houden met alle mogelijkheden, maar ik zeg: ik praat uitdrukkelijk niet over afzonderlijke zaken en vervolgens is toen een beeld gaan ontstaan van 'o, de hypotheekrente wordt niet uitgesloten'. Toen heb ik gezegd van 'dit spel wil ik zo niet gevoerd hebben', omdat de hypotheekrenteaftrek in deze tijd van grote economische onzekerheid de onzekerheid kan vergroten. Dat is een opmerking geweest om het beeld recht te zetten dat door de media was opgeroepen.

HAGENS
Dus het klopt dat die ambtenaren, die nu aan het studeren zijn, ambtenaren van financiën onder andere wat nu de beste maatregelen zouden zijn en wat alle opties zijn, het klopt dat die geen strobreed in de weg gelegd wordt, dat die ambtenaren overal over mogen studeren. Ook over de hypotheekrente.

BALKENENDE
Ambtenaren mogen alle mogelijkheden verkennen. Alleen zij maken niet de keuzes, dat doet een kabinet.

HAGENS
U zegt niet op voorhand nu: de hypotheekrente, daar ga ik niet eens over praten, daar blijven we vanaf.

BALKENENDE
Je moet een goed onderscheid maken tussen het ambtelijk voorwerk waaraan mij wordt gevraagd: hou rekening met alle mogelijkheden. En vervolgens is het aan het kabinet om dan in samenhang te kijken naar wat zijn nu maatregelen die goed zijn voor de economie. Die de bedrijvigheid bevorderen, mensen aan banen helpen, die vragen die krijgen we allemaal nog.

HAGENS
Maar even voor de helderheid. Die onhelderheid was vorige week ontstaan. Toen leek het alsof u van tevoren zei: ja de hypotheekrente die is voor mij heilig. Dat hebben we dus verkeerd begrepen?

BALKENENDE
Ik heb gezegd vorige week, ook in relatie tot mijn eigen medewerkers, van: ik hou niet van gedoe in de journalistiek die gaan interpreteren waar geen aanleiding voor is. Wat ik nu zeg is dit: we zitten in economisch zwaar weer. En wat we nu dus niet moeten hebben is voordat een kabinet alle zaken heeft afgewogen, wanneer wij met onze maatregelen komen dan wil ik niet gaan speculeren over allerlei zaken. En dan heb je de ene dag weer een discussie over dit onderwerp en dan weer over dat onderwerp. Dat moeten we niet doen.

HAGENS
U weigert om die helderheid te geven, want die onduidelijkheid was ontstaan. Hoe zit het nu? Vindt u het nu heilig of niet?

BALKENENDE
Mijn visie op dat onderwerp is precies hetzelfde als vorige week zaterdag, alleen dat deed ik ook in het kader van wat toen gebeurde in de media en ik zeg: we hebben nu cijfers gezien hoe het de afgelopen tijd is gegaan. Komende dinsdag krijgen we nieuwe cijfers en dan zijn wij aan zet en dan gaan we in het kabinet, we hebben ook goede gesprekken afgelopen donderdag gehad, aan de slag om die stappen te zetten die nodig zijn. Dat wordt een moeilijke tijd.

HAGENS
Wanneer weet u welke maatregelen u gaat treffen? Wanneer weet u wat u gaat doen?

BALKENENDE
Het is zo, wij krijgen dinsdag de cijfers. Wij zullen dan in zeshoekverband al een eerste gedachtewisseling hebben. Komende vrijdag is eigenlijk de start van de besprekingen in het kabinet en dat gaat een aantal weken duren.

HAGENS
Een aantal weken nog?

BALKENENDE
Ja, wat dacht u? Dit gaat om behoorlijke ontwikkelingen. De financiële kaders zijn totaal anders geworden. We hebben te maken met een situatie waar we het eerst nog hadden over een begrotingsoverschot en nu hebben we een fors tekort. Kortom, we hebben nogal wat dingen te bespreken met elkaar.

HAGENS
En Rinnnooy-Kan zal nog wat geduld moeten hebben?

BALKENENDE
Niet geduld. Hoofd koel houden en zorgen dat je die stappen zet die nodig zijn. We hebben heel veel gedaan de afgelopen maanden. Daar gaan we gewoon mee door.

HAGENS
Dan moeten we het nog even hebben over de heer Wilders. Die is op uitnodiging van het Britse Hogerhuis die kant opgegaan terwijl hij al wist dat hij niet toegelaten zou worden, wilde de film Fitna vertonen in het Hogerhuis en is de toegang tot Groot-Brittannië ontzegd. Wat vindt u daarvan?

BALKENENDE
Ik was er niet gelukkig mee. Ik betreur het ook. Dat is ook de boodschap geweest van minister Verhagen. Hij heeft contact gehad met zijn Britse collega van Buitenlandse Zaken van Groot-Brittannië. Hij heeft met diverse ambassadeurs gesproken, de ambassadeur van Groot-Brittannië in Nederland en ook met de Nederlandse ambassadeur in Londen. Hij heeft aangegeven hoe de Nederlandse regering hier tegenaan kijkt. Wij hebben gezegd: wij vinden dat de heer Wilders Engeland gewoon in moet kunnen. Je kunt het met zijn mening totaal oneens zijn, maar dat is nog geen reden om iemand de toegang te ontzeggen.

HAGENS
Heeft u de Britse ambassadeur al ontboden?

BALKENENDE
Nee, ik heb wel contact gehad met mijn Britse collega, Gordon Brown. Ik had hem trouwens een week geleden ook gesproken toen op Downing Street 10. Ik heb natuurlijk aangegeven dat ik wel zie wat de argumenten zijn van Britse zijde om Wilders niet toe te laten, maar ik heb tegelijkertijd aangegeven hoe Nederland hier tegenaan kijkt.

HAGENS
En wat zei hij?

BALKENENDE
Hij zei: ik begrijp jullie argument wel, maar wij letten op de openbare orde en veiligheid en de Home […], dat is de instantie die erover gaat, heeft dit besluit genomen.

HAGENS
Dus hij liet u eigenlijk een beetje in de kou staan.

BALKENENDE
Nee, het was niet in de kou staan. Het was een kwestie van de Britse visie, ja die loopt niet 1 op 1 samen met de Nederlandse visie en het is nu aan de heer Wilders om gebruik te maken van het recht dat hij heeft om beroep aan te tekenen.

HAGENS
Maar goed, u zou natuurlijk ook wat kunnen doen? U zou de zaak in Europa aan kunnen kaarten, want het zijn bijvoorbeeld twee EU-landen die hier onenigheid hebben. Dus dat gaat u niet doen?

BALKENENDE
De vraag is : heeft Groot-Brittannië het recht om iemand te weigeren? Nou landen hebben dat recht. Daar kun je het mee oneens zijn, maar het is een procedure die in dat land op deze manier is gevolgd en dan is het daarna een kwestie van 'wat zijn dan de waarborgen voor mensen om daartegen in het geweer te komen'. En dat is aan de heer Wilders.

HAGENS
De heer Wilders moet het nu verder zelf doen?

BALKENENDE
Daarvoor is hij man genoeg.

HAGENS
Het lijkt me een beetje een contrast met het grote ongenoegen dat er overheerst, kennelijk, bij de Nederlandse regering. Uw collega Verhagen heeft daar veel over gezegd. Luid en duidelijk heeft u dat aan Groot-Brittannië kenbaar gemaakt. En vervolgens moet de heer Wilders het toch zelf doen.

BALKENENDE
Dat is toch logisch, want wij hebben gedaan wat gedaan moest worden de afgelopen week. Minister Verhagen is behoorlijk actief geweest. Ook de Nederlandse ambassadeur in Londen, u heeft dat ook kunnen zien. Dit heeft niet geleid tot een andere visie aan de kant van de Britten. En ja, dan kom je in de fase dat je gebruik kunt maken van je rechten.

HAGENS
Dank u wel.

BALKENENDE
Graag gedaan.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, KK)