NOS, Met het oog op morgen, Radio1

Mediatekst | 29-01-2009

o ECONOMIE

VRAAG:
Meneer Balkenende, heeft u vanochtend toen u opstond president Obama zien uithalen naar de bankiers van Wall Street?

BALKENENDE:
Ja dat waren forse woorden van de nieuwe Amerikaanse president en ik moet zeggen dat ik zijn woorden wel goed kan voorstellen. Hij had het over de enorme hoeveelheid bonussen die op Wall Street zijn verstrekt aan mensen die bezig zijn met te werken voor financiële instellingen en ik moet zeggen: de ergernis die hij heeft, deel ik. Ik heb vorig jaar zelf een vergelijking gemaakt met wat mensen aan bonussen krijgen in de financiële sector en wat een land als de Verenigde Staten aan Afrika geeft aan ontwikkelingshulp. En dan is nog zo dat die bonussen hoger zijn dat het bedrag dat naar Afrika gaat en dat kan natuurlijk niet, dus ik begrijp zo'n opmerking weer wel.

VRAAG:
Denkt u dan ook gelijk: hoe zit het eigenlijk in Nederland bij onze banken?

BALKENENDE:
We hebben natuurlijk net zo goed hier een bonussencultuur en ik merk ook wel dat die bonuscultuur steeds meer ter discussie komt en dat hebben we ook vorig jaar zelf naar voren gebracht. Het speelt ook een rol met de financiële instelling waar we nu zelf een verantwoordelijkheid hebben. We hebben bijvoorbeeld ook in Europa gezegd, toen we het hadden over de aanpak van de financiële crisis, laten we nu vooral zorgen dat ook het systeem van perverse prikkels wordt aangepakt. Ik heb het zelf ook naar voren gebracht, de minister van Financiën heeft het naar voren gebracht en dat doen we in Europees verband, maar ook daarbuiten.

VRAAG:
Heeft u het idee dat de bancaire sector er wel echt van doordrongen is? U zegt van: er zijn discussies over, er wordt over nagedacht, maar…

BALKENENDE:
Nou het zijn, kijk in sommige banken zie je gewoon dat er afspraken worden gemaakt. Bij ING is dat natuurlijk een punt geweest dat het een grote rol heeft gespeeld, dat is een heel concreet voorbeeld, omdat je dan als overheid ook de mogelijkheden benut die je gewoon hebt om invloed uit te oefenen. Wereldwijd speelt deze discussie en het is ook een kwestie van ook de houding van banken zelf, maar ook de commissarissen die hierin een rol hebben te vervullen. Deze cultuur van overdreven bonussen die ook niet gerelateerd zijn aan de resultaten die moeten echt onder ogen worden gezien en dat gebeurt ook.

VRAAG:
Laten we even bij de banken blijven. Begin deze week maakte Bos, ook namens het kabinet, bekend dat de ING weer extra steun krijgt. Er was voor een constructie gekozen die eigenlijk direct tot kritiek leidde en de keren daarvoor als de heer Bos iets bekend maakte was er eigenlijk nauwelijks kritiek. Het feit dat er zo snel kritiek was, schokte dat u?

BALKENENDE:
Nou ja, het is ook even wat je dan precies waarneemt. Ik zeg: ik was in Davos en daar was nou juist waardering voor de manier waarop Nederland deze vorm van ondersteuning had gegeven. De kritiek, ik snap het wel een beetje omdat, kijk, als mensen eerst bang zijn van wat gebeurt er met mijn spaargeld en de spaardepositogarantieregeling, dus de waarborg dat het geld wat je bij de banken hebt als dat wordt verhoogd van 20.000 euro naar 100.000 dan zijn mensen blij. Zo'n maatregel die valt goed. Toen wij genoodzaakt waren om ABN AMRO Nederland naar Fortis Nederland over te nemen…

VRAAG:
Viel ook goed

BALKENENDE:
Dat viel goed

VRAAG:
Ja

BALKENENDE:
Maar dit is natuurlijk een complexere methode want het is nu een kwestie van: het gaat hier om een groot bedrag dat te maken heeft met de hypotheekverstrekking in de Verenigde Staten, dat zijn geen slechte risico's alleen ze zijn niet verhandelbaar op het ogenblik. Nou en dat betekent dat je een oplossing moet vinden voor die specifieke problematiek. Dat is een ingewikkeld iets. Datgene wat Nederland heeft gedaan is betrekkelijk nieuw. Maar goed ik merk dus ook wel met de contacten die ik heb gehad in Davos, die zeiden: het is eigenlijk heel interessant wat hier is gebeurd.

VRAAG:
Ja maar goed in Frankrijk zie je eigenlijk het beeld ook kantelen he? Daar hebben mensen flink gestaakt gisteren, het halve land lag plat. En het verwijt naar de regering is ook: banken worden ondersteund, de automobielindustrie wordt ondersteund, maar wij gewonen mensen niet. En als er nu voor het eerst kritiek komt op het handelen van Wouter Bos, minister van Financiën, dan zou dat wel eens een keerpunt kunnen zijn.

BALKENENDE:
Maar het is wel zo dat wanneer de financiële sector zou wankelen, als er echt hele grote problemen zouden ontstaan dan zijn we nog veel verder van huis. En het is ook mijn overtuiging dat je er ook alles aan moet doen om de financiële sector goed te laten draaien, dat is ook de reden geweest dat we ons geweldig hebben ingezet. Kijk als een bank zou omvallen, ja dan heb je een enorm probleem. Niet alleen voor de spaarders, maar ook voor de bedrijven die er mee te maken hebben. Dus..

VRAAG:
Dus dat is de reden waarom de overheid die sector wel ondersteunt?

BALKENENDE:
Ja, omdat het zo vitaal is. Je kunt niet zonder een goeddraaiend financiële sector en dat is ook de hoop, ik heb deze week ook gehoord, en de inzet om juist te zorgen dat als je de economie weer beter wilt laten draaien, dat begint wel met een goeddraaiende financiële sector en daarna moet natuurlijk het vertrouwen herstellen. Ja en dan begrijp ik wel dat mensen natuurlijk het één en ander gaan vergelijken. Je moet dan wel goed onder ogen zien van wat de betekenis is van een goeddraaiende financiële sector als dat misgaat heb je echt een heel groot probleem.

o DISCUSSIE OVER IRAK

VRAAG:
De bestrijding van de crisis is uiteraard topprioriteit voor het kabinet, maar er is nog een ander dossier wat de aandacht trekt, Irak. En gisteren zei iemand tegen mij dat Irak-dossier moet eigenlijk zo snel mogelijk van tafel, want dat leidt af bij de bestrijding van de crisis. Ervaart u dat ook zo?

BALKENENDE:
Nou het zijn natuurlijk verschillende onderwerpen. Maar het is wel zo dat de economische ontwikkeling ons allen bezighoudt en moet bezighouden want het gaat gewoon om: draait de economie, hebben mensen hun banen, wat is de zekerheid van mensen….

VRAAG:
Voelt u zich gehinderd door die aanhoudende publiciteit over dat Irak-onderzoek?

BALKENENDE:
Het is een beetje onvermijdelijk, want kijk, er wordt natuurlijk veel gezegd over het onderzoek, maar er speelt op het ogenblik in feite iets anders. We worden bezig gehouden door de Kamer die heel vragen stelt. Er verschijnt iets in de pers en dat betekent gelijk weer nieuwe vragen. Die hebben we wel te beantwoorden.

VRAAG:
Denkt u wel eens: waar heb ik dit aan verdiend?

BALKENENDE:
Nou, ik sta er niet zo van te kijken. Dat komt ook omdat deze discussie nu eigenlijk al jaren loopt. Ik ben premier geworden in 2002. Toen werd over dit onderwerp gewoon verschillend gedacht; in de Nederlandse politiek, maar ook wereldwijd. We kregen toen de militaire inval van de VS. Ook daar waren de meningen over verdeeld. Ook over de argumenten.

VRAAG:
Zegt u eigenlijk dat de tegenstanders van toen nog steeds niet goed hun nederlaag kunnen erkennen?

BALKENENDE:
Nee, daar gaat het niet om. In een democratie kun je van opvatting verschillen. Degene die destijds tegen de Nederlandse visie waren hebben altijd gepleit voor het houden van een onderzoek. U weet ook dat in zestien debatten en tien moties altijd is gezegd: daar hebben we geen behoefte aan. Dat was het standpunt van het parlement. In die zin is het dus geen nieuwe discussie. Zolang ik premier ben hebben we steeds debatten over dit onderwerp. Er zijn ook ongelooflijke hoeveelheden documenten naar de Kamer gegaan, een heleboel debatten aan gewijd. Dat hebben we laatst ook nog weer eens allemaal opgeschreven naar aanleiding van vragen van de Eerste Kamer en we zitten nu in de fase dat de Tweede Kamer ook weer heel veel vragen heeft gesteld. Die hebben we wel te beantwoorden.

VRAAG:
Mag ik u wellicht eens een advies geven? De Bijlmer-enquête, in de aanloop daar naar toe waren er ontzettend veel publicaties. Heel erg veel wilde verhalen, suggesties werden er gewekt. Die enquête kwam er en eigenlik werd alles ontzenuwd. Daarna nooit meer wat over gehoord. Dat is eigenlijk een recept om van het gezeur af te komen. Ik wil u dus nogmaals uitnodigen…laten we het maar doen.

BALKENENDE:
We kunnen de ene niet zomaar met de andere situatie vergelijken. Ik heb te maken met een hele geschiedenis op dit onderwerp. Ik heb ook te maken met een afspraak die is gemaakt tussen de coalitiepartijen.

VRAAG:
Als u zegt dat u de afspraak gaat herzien zijn de PvdA en CU het gelijk met u eens. Geen probleem.

BALKENENDE:
Het is nu zo, ik heb - en dat geldt ook voor de andere leden van het kabinet- nu de verantwoordelijkheid om vragen van de Kamer te beantwoorden. Daar zullen ook debatten over zijn. Dat zal gewoon aangepakt moeten worden. Dat doen we nu ook.

VRAAG:
Dus eerst de antwoorden op de Kamervragen, en dan?

BALKENENDE:
Dan zullen we zien hoe de Kamer daar op reageert. Maar dat hebben we vaker gezien, dat proces in dit dossier.

VRAAG:
Denkt u hier nog vanaf te kunnen komen, van dit wellicht gezeur in uw ogen?

BALKENENDE:
Nee, dat zijn uw woorden. Nee, het hoort er gewoon bij. Het is een onderwerp dat door de jaren heen de gemoederen steeds heeft beziggehouden. Dat begrijp ik ook. Het is een belangrijk onderwerp. Dat zal ongetwijfeld nog enige tijd doorgaan, of je nu wel of geen onderzoek hebt.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, PS/TO)