Farmacotherapeutisch Kompas is jarig

Toespraak | 22-01-2009

Dames en heren,

Het Farmacotherapeutisch Kompas is jarig. Een kwart eeuw oud en inmiddels heel volwassen. Gefeliciteerd! Het Kompas is uitgegroeid tot één van de belangrijkste hulpmiddelen bij het voorschrijven van geneesmiddelen. Hét standaardwerk voor artsen en apothekers. Het meest gebruikte naslagwerk in de spreekkamer van elke voorschrijver.
Een medische encyclopedie, uitgegeven door het College voor Zorgverzekeringen, waarin belangrijke informatie te vinden is over de bruikbaarheid, werkzaamheid, dosering, alternatieven en kosten van geneesmiddelen.Ik vernam dat het vorige Kompas in boekvorm is verschenen in een oplage van maar liefst 63.000 exemplaren. En aangezien het Kompas met zijn tijd meegaat is er ook een internetsite, een versie op cd-rom en een versie voor de pda. Het Kompas is een objectieve, deskundige en onafhankelijke bron van informatie voor artsen en apothekers en dient als tegenhanger van de soms subjectieve informatie van de farmaceutische industrie.
Geachte aanwezigen, lovende woorden dus voor een boekwerk dat een voorbeeld is van doelmatig en kwalitatief goed voorschrijven op grond van de meest recente wetenschappelijke inzichten. En een boek dat ook voortdurend zijn waarde bewijst in de opleiding van artsen en apothekers. U begrijpt dat ik daarom graag het jubileumexemplaar van het Kompas in ontvangst neem.Ook voor de toekomst zie ik voor het Kompas een belangrijke rol bij het verwezenlijken van onze wens om nog doelmatiger voor te schrijven en voor te schrijven op basis van door de sector ontwikkelde richtlijnen. De uitdaging wordt om het Kompas en richtlijnen meer op elkaar aan te laten sluiten. Wellicht dat in een volgend Kompas bijvoorbeeld al kan worden opgenomen in welke richtlijnen een bepaald geneesmiddel voorkomt, inclusief de daarbij behorende doelmatigheidsaspecten. Ik zeg dit laatste niet zonder reden.

Ondanks het bestaan van het Farmacotherapeutisch Kompas – het Gecommentarieerd Geneesmiddelen Repertorium, zouden onze zuiderburen zeggen - blijkt uit een benchmarkonderzoek van DGV, het Nederlands instituut voor verantwoord medicijngebruik, dat er nog steeds doelmatigheidswinst valt te behalen bij het voorschrijven van geneesmiddelen. Deze Benchmark Voorschrijven, waar ik op doel, brengt de kwaliteit van het voorschrijven van huisartsen in Nederland in kaart met behulp van aan de NHG-standaarden ontleende indicatoren.

Volgens DGV zijn er bij 17 van de 25 indicatoren verbeteringen mogelijk van meer dan tien procent. Met name bij het gebruik van de maagzuurremmers en de cholesterolverlagers is nog steeds veel winst te boeken, zowel wat betreft kwaliteit als de kosten.
Ik noem bijvoorbeeld het feit dat de keuze voor de cholesterolverlagers simvastatine of pravastatine bij nieuwe gebruikers achterblijft bij de aanbevelingen van de NHG-standaarden. Als de richtlijn niet goed wordt opgevolgd, kost de behandeling rond de 450 euro per patiënt per jaar, als de richtlijn of het Kompas advies wel wordt opgevolgd is dat rond de 35 euro. Het verkeerd voorschrijven kost de maatschappij onnodig veel geld. Het CVZ schat zelf dat artsen alleen aan cholesterolverlagers voor minimaal 169 miljoen euro per jaar ondoelmatig voorschrijven.Ik heb om deze reden de vergoedingsvoorwaarden van de cholesterolverlagers met ingang van het jaar 2009 zo aangepast dat er alleen vergoeding plaatsvindt van een statine als die voorgeschreven wordt volgens de richtlijn. Ik wil deze gelegenheid dan ook nogmaals aangrijpen om de voorschrijvers iets op het hart te drukken. Het enige verstandige dat u kunt doen is om doelmatig voorschrijven tot een automatisme te maken.U kunt natuurlijk de maatregel om alleen cholesterolverlagers te vergoeden die volgens de richtlijn zijn voorgeschreven afdoen als een inbreuk op uw professionele autonomie en voorschrijfvrijheid. U kunt de door de zorgverzekeraars ingestelde machtigingsprocedure wegzetten als een onaanvaardbare extra administratieve last. Maar die beide redeneringen zijn onzin. U behoudt uw volledige autonomie en voorschrijfvrijheid. En als u werkelijk voorschrijft volgens de NHG-richtlijn, is er nauwelijks een extra administratieve last. Ik denk trouwens dat in dat geval ook niemand meer veel noodzaak zal zien voor een machtigingsprocedure.De Nederlandse samenleving verwacht van de voorschrijvers dat zij geen onnodig dure dingen doen en mag dat ook verwachten. De voorschrijvers mogen zich het prijsverschil tussen dure merkgeneesmiddelen en goedkope generieke geneesmiddelen dan ook best realiseren, ook al ‘kost het duurdere geneesmiddel de patiënt ogenschijnlijk niks omdat het toch vergoed wordt’.

Natuurlijk zijn en blijven er altijd patiënten die echt zijn aangewezen op specialité’s. Voor hen zijn die middelen met nadruk niet onnodig duur. Hier voorziet de richtlijn ook gewoon in en niemand doet daar moeilijk over. Ik zeker niet.

Misschien speelt bij het voorschrijfgedrag een rol dat fabrikanten van merkgeneesmiddelen een actieve campagne voeren om hun eigen product te promoten. Nu is de farmaceutische industrie natuurlijk “gewoon” een commerciële sector. En een commerciële setting is in beginsel goed voor de ontwikkeling, productie en distributie van geneesmiddelen. Inherent aan deze setting zijn verkoopbevorderende activiteiten zoals marketing en gunstbetoon.
Artsen moeten zich daar wel terdege van bewust zijn en de patiënt moet erop kunnen vertrouwen dat de arts het geneesmiddel voorschrijft dat voor hem of haar het juiste is. Daarom ga ik ervan uit dat artsen geen onnodige dure of ondoelmatige medicijnen voorschrijven. En dat brengt mij weer terug bij het Kompas.

Als over 25 jaar één van mijn ambtsopvolgers de 50ste editie van het Farmacotherapeutisch Kompas krijgt aangeboden, ziet de wereld er waarschijnlijk heel anders uit. Voorschrijven volgens richtlijnen – hele goede richtlijnen – is dan allang de normaalste zaak van de wereld. Maar dat gaat alleen lukken met gebruikmaking van belangrijke hulpmiddelen als het Kompas. Daaruit moeten de kennis, de inzichten en de acceptatie worden gehaald die nodig zijn om, waar het gaat om toepassing van geneesmiddelen, tot een nieuwe generatie van richtlijnen te komen, die ook echt in de praktijk worden toegepast.En waar het Kompas zo’n onmisbaar hulpmiddel is, moet het natuurlijk van onbetwist niveau zijn als het gaat om kwaliteit en up to date en up to standard zijn. In de afgelopen 25 jaar heeft het Kompas dat niveau opgebouwd. En dat zal het voor de komende 25 jaar toch minimaal moeten vasthouden. Dat is een belangrijke verantwoordelijkheid voor het CVZ, maar ik hoop toch vooral: ook een grote uitdaging! Doorgaan op dezelfde voet is iets anders dan teren op succes uit het verleden. Blijvend succes vergt onderhoud en voortdurende vernieuwing. En die uitdaging ligt in goede handen.

Dames en heren, ik rond af met u nog een goed 2009 toe te wensen en voor vandaag een inspirerend symposium. Ik zie de resultaten van deze dag met belangstelling tegemoet.