NOS, Met het oog op morgen, Radio 1

Mediatekst | 18-12-2008

SLOTBOOM:
(…) Maar eerst natuurlijk stilstaan bij Afghanistan.

BALKENENDE:
Een afschuwelijk bericht. Een vierentwintigjarige sergeant, Mark Weijdt, is om het leven gekomen. Hij was in de omgeving van Chora, de precieze toedracht wordt uiteraard nog onderzocht, maar het vermoeden is van een bermbom. En dat is iemand, één van die helden die wij hebben, die zich inzet voor verbetering van het lot van mensen daar. En dat gebeurt in een gevaarlijke omgeving. De minister van Defensie, Van Middelkoop bracht het bericht over. En dan is ook in het kabinet natuurlijk sprake van verslagenheid. We denken op zo'n moment, dat geldt voor mij evenzeer, aan de vriendin van deze sergeant. We denken aan zijn familieleden en vrienden. En de verslagenheid is ook enorm groot. Ik hecht er ook aan ook op dit moment mijn medeleven over te brengen en hen ontzettend veel sterkte toe te wensen in deze verdrietige dagen.

SLOTBOOM:
Afghanistan speelde een belangrijke rol dit jaar. Laten we terugkijken naar een aantal andere momenten. Ik wil beginnen met de aanloop naar de film Fitna.

(Fragment van een gesprek met de minister-president voor de uitkomst van Fitna:

VRAAG: Er zijn ook mensen die zeggen dat juist doordat u elke keer naar buiten komt, vandaag ook weer met een apart statement, maakt u het alleen maar groter. En doet u eigenlijk wat Wilders wil, namelijk laten zien wat er gebeurt als hij met een film zou komen.

BALKENENDE:
Ik kan ook kiezen voor de makkelijke weg. Ik kan ook gewoon zeggen van zoals ik in de media ook al heb aangetroffen: stormpje in een glas water, misschien valt het allemaal wel mee. Dat soort dingen. De signalen zijn op het ogenblik veel te ernstig, het is mijn taak als minister-president om aan te geven van waar we mee te maken hebben.)

SLOTBOOM:
Terugkijkend, waar kwam nou toch die hype vandaan?

BALKENENDE:
Nou hype, we hadden signalen vorig jaar al, dat er mogelijk wel sprake zou kunnen zijn van een film, dat wisten we. Maar ook, en dat was het veel ernstigere feit, dat er wel eens iets gedaan zou kunnen worden met de Koran. Nou dat zou een grove belediging zijn geweest voor de moslims. Toen hadden wij dus wel door van er zou wel eens heel veel kunnen gebeuren, het zou ook Nederland kunnen schaden. Het zou ook Wilders zelf kunnen schaden. Dan ben je buitengewoon alert. Toen hebben we ook van het begin af aan de heer Wilders zelf gewezen op de risico's, we hebben ook tegen het buitenland gezegd dat er een film aan zou komen. En ik ben ook heel blij dat we dat hebben gedaan.

SLOTBOOM:
En toch mijn vraag was, ik begrijp wel dat u dat zegt, maar waar kwam nou toch die enorme aandacht vandaan?

BALKENENDE:
Maar dat is toch niet zo gek? We hadden heel veel signalen gekregen uit het buitenland dat men zich zorgen maakte.

SLOTBOOM:
Maar dat was naar aanleiding van de aandacht die u die film gaf. Maar het ging maar door en het ging maar door. Het werd steeds groter en groter.

BALKENENDE:
Dat was voor een deel natuurlijk ook toe te schrijven aan de heer Wilders zelf, die op een gegeven moment zelf zei van ik kom met een film, dat kost nog zoveel tijd. Nou daar is veel aandacht aan besteed. En zolang dat proces liep, en er een bepaald verwachtingspatroon was rond deze film, genereerde dat zowel nationaal als internationaal ontzettend veel aandacht. Toen hebben wij ook gezegd van wij moeten ook andere landen, andere regeringsleiders, ministers van Buitenlandse Zaken, ambassades op de hoogte stellen van wat zich aftekende. En toen de film er was heb ik ook samen met de andere leden van het kabinet ook direct aangegeven hoe wij er tegenaan keken. En het is maar goed ook dat we dat hebben gedaan.

SLOTBOOM:
U zei net dat u tot op zekere hoogte een vermoeden had wat er in die film kwam. Dat is een belangrijke rol gaan spelen, want u heeft juist in die maanden daarvoor telkens gezegd: wij weten niet wat er in die film zit. Toen bleek in het debat dat er wel degelijk informatie was. Waarom heeft u dat in de eerste maanden niet kunnen zeggen?

BALKENENDE:
Het probleem was dit, dat is ook in het debat naar voren gekomen. De Nationaal Coördinator, de heer Joustra, - heeft deze week afscheid genomen, en ik wil hem ook op deze plaats danken voor het goede werk dat hij heeft gedaan - die ving dit signaal op. Nou vervolgens hebben we dat natuurlijk opgepakt, maar we wisten niet of de heer Wilders dat uiteindelijk zou gaan doen. Het was een vermoeden. Er is ook indringend met hem over gesproken.

SLOTBOOM:
Waarom heeft u dat niet geuit?

BALKENENDE:
Omdat je nooit iets mag uiten over iets waar iemand zelf mee bezig is.

SLOTBOOM:
Maar u vond het wel nodig om het te uiten op het moment dat het niet zo bleek te zijn dat de Koran werd verbrand.

BALKENENDE:
Nou, wij wisten uiteindelijk niet wat de film zou gaan behelzen, wanneer de zaak helemaal klaar zou zijn. En dat wij in de aanloop naar de presentatie van de film ons genoodzaakt voelden om toch duidelijk aan te geven van dat dit de visie is van een parlementariër dat zijn visie niet de mening is van hét Nederlandse volk of van dé Nederlandse politiek of van dé Nederlandse regering. En daar zijn we dus zeer proactief bezig geweest. Ik denk ook dat juist die proactieve opstelling van de Nederlandse regering ertoe heeft geleid dat er ook geen verrassing was in andere landen en dat men ook heel goed kon plaatsen waarom we hebben gereageerd zoals we hebben gereageerd.

SLOTBOOM:
U heeft nooit gedacht dat u zelf ook een rol heeft gespeeld in het groter maken van die hele film?

BALKENENDE:
Nee, nee, dat lag niet aan ons.

SLOTBOOM:
We gaan naar het volgende fragment.

(Fragment persconferentie van de minister-president over de overname van Fortis en ABN Amro:

BALKENENDE: We hebben alles op een rijtje gezet, en dat heeft na lang overleg ertoe geleid dat de conclusie is getrokken dat het het beste is, wat betreft de Nederlandse situatie, Fortis Nederland in handen te brengen van de Staat. Datzelfde geldt voor het verzekeringsbedrijf van Fortis, en dat geldt ook voor ABN Amro)

SLOTBOOM:
Is er enig moment begin dit jaar dat u dit had kunnen verwachten?

BALKENENDE:
Nee, nee. Ik ben zelf eigenlijk een faliekant tegenstander van het nationaliseren van banken. Want het is niet de taak van overheden om banken in bezit te hebben, daar eigenaar van te zijn. En ik moet zeggen dat als u zo'n vraag aan mij had gesteld aan het begin van het jaar, dan had ik denk ik mijn wenkbrauw gefronst en u dan misschien gevraagd: hoe komt u aan zo'n vraag. Het is onwezenlijk. Alleen op dat moment kregen we te maken met een ontzettend moeilijke situatie van Fortis. Een bank die dreigt om te vallen, dat zou geweldig grote consequenties hebben. Nou dan is het een kwestie van snel handelen en toen hebben we de stap gezet zoals we hem hebben gezet.

SLOTBOOM:
Er worden niet nog meer banken genationaliseerd?

BALKENENDE:
Als het aan mij ligt niet.

SLOTBOOM:
Dan gaan we naar het laatste fragment.

(Fragment van de speech van de minister-president tijdens het CDA-partijcongres:

BALKENENDE: Een ander punt, ik hoor ook wel eens af en toe, ja hoe zit het nou met die zichtbaarheid van de premier. Dat is u misschien ook al eens opgevallen. Ik was in China, ik heb het wel gezien. Toen ik in China was heb ik uitgebreid gesproken met mijn Europese en Aziatische collega's over de financiële crisis. Dat is allemaal zo nodig, ik zie het allemaal niet terug. Beste vrienden, het is keihard werken in deze tijd. Ik zet me dag in dag uit met hart en ziel in voor de toekomst van Nederland. En dat lijkt me belangrijker dan dat gedoe in de media.)

SLOTBOOM:
Dat was premier Balkenende op het congres nog niet zo lang geleden bij zijn partij. Ik zal eerlijk zeggen wat ik dacht toen ik dit hoorde: dit is niet de Balkenende die ik ken. Een beetje verongelijkt over men ziet mij niet en ik werk zo hard.

BALKENENDE:
Dat was ook een reactie op een artikel in één van de kranten die dag. En ik had een beetje gehoord hoe dat allemaal tot stand was gekomen. Ik hecht er dan wel aan dat nog eens een keer even wordt gezegd van hoe een kabinet bezig is. En wat ook de rol van een premier daarin is. Dat doe ik niet vaak, maar op dat moment vond ik het nodig om wel daar te zeggen.

SLOTBOOM:
Dat doet u niet zomaar. U had blijkbaar het gevoel dat ze niet zagen wat u deed?

BALKENENDE:
Nou, ik vind het een beetje gek. Ik heb natuurlijk ook beelden gezien in de media, bepaalde zaken gehoord. En dacht ik, ik vind dat heel veel dingen onbenoemd blijven. Dat vind ik dan gek want als je bijvoorbeeld in New York bent, en je houdt een speech voor de Algemene Vergadering van de VN. Kijk ik ga er niet over wat in het nieuws komt, maar als je daar nadrukkelijk spreekt over de financiële crisis en wat nodig is. En je had nog een verband met het vraagstuk van klimaat en duurzaamheid. Dat kom je dan nergens tegen, maar het zijn wel relevante dingen.

SLOTBOOM:
U weet toch hoe het werkt?

BALKENENDE:
Ja, maar goed, ik vond het nodig om ook een aantal andere dingen een keer eens te noemen. Dat doe ik niet vaak maar ik vond dat er aanleiding nu voor was.

SLOTBOOM:
Tot slot. U heeft aangegeven dat u nog steeds de energie heeft om door te gaan. Ook na de verkiezingen. Maar één ding zegt u er nooit bij, dat u dat as premier wil. Waarom zegt u dat er niet bij?

BALKENENDE:
Omdat ik vind dat we de zaken in de goede volgorde moeten doen. Ik heb gezegd mijn agenda die reikt verder, ik heb gesproken met de agenda 2015. Dat is iets wat natuurlijk ook vooral in partijpolitiek verband speelt en in mijn partij wordt heel veel nagedacht op het ogenblik, er wordt een rapport verschenen. En dat is ook goed, het denkwerk moet doorgaan. Een tweede dat ik altijd zeg id dat ik wil van deze kabinetsperiode een succes maken. Wat er verder gaat gebeuren dat zullen we allemaal nog zien.

SLOTBOOM:
Maar ik kan me maar één rol voorstellen eerlijk gezegd.

BALKENENDE:
Dat is uw interpretatie, ik heb gezegd wat ik hier ook heb gezegd.

SLOTBOOM:
Bedankt voor het gesprek.

BALKENENDE:
Graag gedaan.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, AK)