De weg naar een duurzame wereld is geen gebaand pad

Dames en heren,

Vorige week las ik in de krant "Al Gore inspireert het bedrijfsleven'. Zijn film 'An inconvenient truth' heeft veel in beweging gebracht. Onder meer bij electronicabedrijf BCC. Alle medewerkers hebben de film gezien en nagedacht over wat hun bedrijf kan bijdragen aan een duurzame wereld. Nu, zes maanden later, gaan alle winkels van BCC klimaatneutraal werken, ontvangen 3,5 miljoen consumenten deze week een folder met besparingstips en krijgen energiezuinige apparaten in de winkel het predikaat 'groene stekker' opgeplakt.

Duurzaamheid leeft. Overheden, organisaties, burgers en bedrijven zijn ervan doordrongen dat we echt op zoek moeten naar een nieuwe balans tussen mens, milieu en economie. Tussen People, Planet en Profit. Dat is een goede zaak. Maar vaak is de praktijk weerbarstig.

We zullen er hard aan moeten werken Nederland te verduurzamen. Om de wereld te verduurzamen. Om ervoor te zorgen dat welvaart en welzijn toenemen, terwijl tegelijkertijd onze leefomgeving niet verder wordt aangetast. Nu en voor later.

Het klimaatrapport van het IPCC, het panel van de Verenigde Naties voor klimaatverandering, was begin deze maand glashelder. En glashard. Er wordt een indringend beeld geschetst van de gevolgen van klimaatverandering. De natuur en het dagelijks leven van de mens komen sterk onder druk te staan. In grote delen van de wereld nemen droogte, hitte en honger toe. Nederland staat volgens de onderzoekers een grilliger klimaat te wachten met meer wateroverlast en grotere kans op overstroming. Om die conclusies kunnen we simpelweg niet heen. En dat doen we ook niet.

Duurzame ontwikkeling staat centraal in het Coalitieakkoord dat aan de basis ligt van het huidige kabinet. Dit kabinet heeft de ambitie om werkelijk het verschil te maken. We willen uitstralen dat duurzame ontwikkeling geen mode-verschijnsel is. We willen voorkomen dat het wordt gezien als een hype waarop het lucratief meesurfen is. We willen duidelijk maken dat er maar één weg is: de duurzame weg.

De weg naar een duurzame wereld is geen gebaand pad. Het is wel te vergelijken met een Voorjaarsklassieker. Een harde wedstrijd. Met kasseienstroken die je lichaam pijnigen. Met wind, regen en modder die je rit verzwaren. Met materiaalpech en valpartijen. Maar ook een wedstrijd met vele kansen die je op het juiste moment moet grijpen. Een wedstrijd ook met tactisch samenspel. Soms met ploeggenoten, maar vaak is het nodig gaandeweg nieuwe allianties te sluiten.

Samenwerken is cruciaal bij een Voorjaarsklassieker. En dat is bij duurzame ontwikkeling niet anders. Alleen samen kunnen we de doelstellingen halen. Iedereen zal zijn steentje moeten bijdragen. Iedereen zal zijn gedrag moeten aanpassen. Burgers, bedrijven en overheden zullen structureel duurzame keuzes moeten maken. En dat zal soms pijn doen. In de portemonnee, in de planning of in de organisatie.

De overheid zal zich ook bij duurzame ontwikkeling opstellen als een bondgenoot van de samenleving. De rijksoverheid heeft bij duurzame ontwikkeling drie rollen:

1. Duurzaam beleid maken.
2. Voorwaarden scheppen voor burgers en bedrijven.
3. Zelf het goede voorbeeld geven.

Ik zal op in het vervolg van mijn verhaal nader ingaan op deze drie rollen.

1. Duurzaam beleid maken

Duurzaamheid is meer dan milieubeleid. Meer dan het stimuleren van schone energie en het verminderen van broeikasgassen. Duurzaamheid verbindt alle beleidskeuzes. Van volksgezondheid en ruimtelijke ontwikkeling tot economie en buitenlands beleid. Duurzaamheid is niet het kersje op de taart, maar een onmisbaar ingrediënt.

Dit kabinet zal bij de keuzes die we op alle terreinen maken duurzaamheidsaspecten meewegen. Dat doen we door stil te staan bij 'inconvenient questions'.

Wat zijn de effecten van ons beleid op de lange termijn? Wat betekent onze consumptie voor andere delen van de wereld? Wat zijn de gevolgen van een bepaalde beslissing voor andere maatschappelijke terreinen? Hebben we met ons beleid een verdedigbare balans gevonden tussen de kosten en opbrengsten voor welvaart, leefomgeving en mensen?

Dit soort vragen zouden natuurlijk altijd vanzelfsprekend moeten zijn. En gelukkig waren ze dat ook al in een aantal gevallen.

Duurzaam beleid is niet nieuw. Het besef dat duurzaamheid ertoe doet, deed niet pas zijn intrede op het moment dat Al Gore landde op Schiphol. Kijk naar het project Ruimte voor de Rivier. Daar is bewust rekening gehouden met grotere hoeveelheden water die onze rivieren op langere termijn moeten kunnen afvoeren. Zodat niet alleen de huidige generaties droge voeten houden, maar ook de toekomstige.

Bij dit project is ook rekening gehouden met de gevolgen voor de bewoners langs de grote rivieren. Er is bewust gewerkt aan het in samenhang oplossen van het watervraagstuk met de opgaven voor natuurontwikkeling en de ruimtelijke kwaliteit. Alle dimensies van duurzaamheid zijn hier goed aangepakt: lange termijn, afwenteling in ruimtelijke zin en integratie met andere dossiers.

Zo moeten we ook in de toekomst grote projecten aanpakken. Op deze manier gaan we daarom kijken naar de toekomst van de Randstad, de aanpak van de probleemwijken en de ambitieuze doelen op het gebied van klimaatverandering en energie.

Zo gaan we om met het verduurzamen van productketens, zoals voor soja, maïs, vis en palmolie. En zo sturen we op een duurzaam begrotingsbeleid.

Daarom ook koppelen we de inzet van ons leger voor vrede en stabiliteit aan opbouw en ontwikkeling van het land of de regio. Daarom zetten we in op een geïntegreerde aanpak in ontwikkelingshulp. En daarom willen we innovatie onder meer richten op de thema's energie en water.

Het kabinet zal de komende vier jaar tastbare resultaten boeken. Nederland zal duurzamer worden.

2. Voorwaarden scheppen voor burgers en bedrijven

Ik kom bij de tweede rol van de rijksoverheid: het scheppen van randvoorwaarden voor burgers en bedrijven. Onze test heeft het net ook weer laten zien: De kloof tussen denken en doen is nog niet overbrugd.

We vinden dierenwelzijn wel belangrijk, maar kopen toch geen biologische kip.
We vinden kinderarbeid onacceptabel, maar kopen onbedoeld toch producten die door kinderhanden zijn gemaakt.
We zijn massaal lid van Natuurmonumenten en het Wereld Natuur Fonds, maar we kopen toch tropisch hardhout zonder te letten op het duurzaamheidskeurmerk.

We kunnen als overheid sturen op keuzes van burgers en bedrijven. Door een prijskaartje te hangen aan vervuilend gedrag. Denk aan de extra heffing op vliegtickets. Maar ook door duurzaam gedrag te stimuleren, zoals we bijvoorbeeld gaan doen bij schone en zuinige auto's.

Maar ik denk ook aan de 80.000 tot 100.000 woningen die we de aankomende jaren gaan bouwen. Waarom kan duurzaamheid bij de bouw van deze woningen geen doorslaggevend criterium zijn? Er is zoveel mogelijk. Een mooi voorbeeld vind ik zelf de letterlijke vergroening van Chicago. Daar worden dagelijks zogenoemde 'green roofs' geïnstalleerd. Platte daken van overheidsgebouwen worden beplant. En burgers en bedrijven worden gestimuleerd hetzelfde te doen. Door deze groene daken is er een positief effect op de luchtkwaliteit, zijn er minder stookkosten is er meer natuur in de stad.

Maar ook dichter bij huis bestaan er allerlei goede voorbeelden. Zelf was ik een paar maanden geleden in Heerhugowaard, in de wijk 'Stad van de Zon'. Dit is de eerste wijk in Nederland die klimaatneutraal is, onder meer door het gebruik van zonnepanelen. Laten we er samen voor zorgen dat er nog vele van dit soort wijken volgen. In oude en in nieuwe wijken!

We hebben mensen nodig die deze weg in willen slaan. Ambassadeurs. Mensen zoals u.

Mijn boodschap is eigenlijk simpel: Duurzaam moet je doen.

3. Zelf het goede voorbeeld geven.

Duurzaam moet je doen. Ook als overheid moet je gewoon het goede voorbeeld geven. Dat is mijn derde punt. Dit doen wij bijvoorbeeld door een duurzame bedrijfsvoering. We willen uiterlijk in 2010 bij 100% van de aankopen en investeringen duurzaamheid als zwaarwegend criterium meenemen. Zo proberen we een markt te creëren voor duurzame producten en innovaties te stimuleren. We zijn al goed op weg en ik heb er alle vertrouwen in dat we de gewenste doelen in 2010 zullen halen.

Duurzame ontwikkeling betekent ook oog hebben voor het menselijk kapitaal. Voor 'people' . Zelf willen we als overheid ons ervoor inzetten om samen met werkgevers- en werknemersorganisaties een einde te maken aan de zogenoemde 'winterwerkloosheid' onder schilders. Grote aantallen schilders worden tegen het einde van het jaar ontslagen omdat er geen opdrachten meer zijn. Ze worden dan na een paar maanden weer in dienst genomen. In de tussentijd ontvangen ze een WW-uitkering.

Dit probleem is grotendeels te ondervangen. Eenvoudigweg door als de rijksoverheid te besluiten het onderhoud aan gebouwen zoveel mogelijk in de winter te laten uitvoeren. Je zou het op het eerste gezicht niet zo herkennen, maar ook dat is duurzame ontwikkeling.

Dames en heren,

Ik kom tot een afronding. Maar niet voordat ik u heb aangemoedigd uw rol te spelen in de Voorjaarsklassieker die naar een duurzame eindstreep leidt. U zit natuurlijk al in de koers, anders was u niet hier. U staat open voor innovatie. U werkt in een omgeving die duurzaamheid ademt. U kunt - ook buiten de werkvloer - uw bijdrage leveren aan het positieve verhaal rond duurzame ontwikkeling. Een verhaal vol inspiratie en betrokkenheid bij de toekomst van Nederland en de wereld.

Ik hoop dat u zich hier vandaag laat inspireren. Inspireren tot nieuwe initiatieven. Inspireren tot samenwerken. Maar vooral: inspireren tot het grijpen van kansen. En dat moet kunnen. De weg naar een wereld waarin People, Planet en Profit in balans zijn, is zeer kansrijk.

Dank u wel.