Persconferentie na de ministerraad van 5 december 2008
Minister-president Balkenende geeft op de wekelijkse persconferentie een toelichting op de besluitvorming van de ministerraad. Hij kijkt vooruit naar de Europese Raad van volgende week, en gaat in op de gevolgen van de kredietcrisis voor de economie.
Goedemiddag. We zijn vanochtend op tijd begonnen met de ministerraad. We hebben over meerdere onderwerpen uitvoerig met elkaar van gedachten gewisseld. Een paar dingen zou ik willen noemen.
Europese Raad Brussel
Eerst de vooruitblik naar de Europese Raad. U weet dat volgende week donderdag en vrijdag opnieuw een Europese Raad zal plaatsvinden. Het wordt een belangrijke Raad met een aantal belangrijke onderwerpen. Er zijn drie hoofdonderwerpen die dan besproken zullen worden.
Het eerste grote onderwerp is de uitwerking van het klimaatpakket. De Europese Raad heeft in 2007 - dat weet u - doelen gesteld die betrekking hebben op een efficiënt gebruik van energie, of verhoging van het aandeel van duurzame energie in de energiemix en op terugdringing van de uitstoot van broeikasgassen. Voor het einde van dit jaar willen we overeenstemming bereiken over de uitwerking van deze doelstellingen. Dat is niet eenvoudig. Het vergt inspanning van alle lidstaten en Nederland zal zich ervoor inzetten dat de ambities overeind blijven. Een daling van de CO2-uitstoot met twintig procent in 2020, en wanneer we volgend jaar een mondiaal akkoord dertig procent.
U bent waarschijnlijk ook op de hoogte dat volgende week in Poznan in Polen een bijeenkomst plaatsvindt. En dat gaat over het klimaatbeleid. Mevrouw Cramer zal Nederland daar vertegenwoordigen, en die conferentie is onderdeel van het proces dat is gericht op een nieuw wereldwijd klimaatakkoord eind volgend jaar. En Europa wil daarin een leidende rol spelen. En ook daarom is het van belang dat we volgende week overeenstemming bereiken.
Het tweede grote onderwerp dat aan de orde zal zijn is de kredietcrisis en de doorwerking op de economie. De Europese Commissie heeft vorige week een actieplan gepresenteerd; een gereedschapskist met instrumenten die de lidstaten kunnen gebruiken om de economie een impuls te geven. De economieën van de lidstaten hebben ieder zo hun eigen kenmerken. maar er zijn ook gemeenschappelijke vraagstukken. Daarom: ruimte voor maatwerk, maar alles moet wel goed onderling worden afgestemd.
U weet dat er verschillende tradities zijn in Europa. Dat hangt de ene keer weer samen met debatten over het stabiliteits- en groeipact. We zullen volgende week nog wel een interessante gedachtewisseling krijgen. En u kent ook de positie van Nederland; we houden altijd vast aan het stabiliteits- en groeipact, maar ook bijvoorbeeld de Lissabon-strategie gericht op innovatie en flexibiliteit. Dat zijn zaken die ons steeds bezighouden, en waar wij ons ook steeds voor inzetten.
En ten slotte is er de ratificatie van het Verdrag van Lissabon. Ik hoop op concrete afspraken over de voortzetting van het ratificatieproces in Ierland, en over de manier waarop we tegemoet kunnen komen aan de zorgen van de Ierse bevolking. Dit was een blok dat te maken had met de voorbereiding voor het gesprek volgende week in Brussel.
Gevolgen kredietcrisis voor economie
Dan een tweede punt. Dat betreft het vraagstuk van de kredietcrisis, maar uiteindelijk gaat het niet alleen om kredietcrisis, maar gaat het veel breder. Het gaat om de economische ontwikkeling. Komende maandag zal het Centraal Planbureau met nieuwe cijfers komen, nieuw ramingen over de economische ontwikkeling in Nederland. We zijn natuurlijk al enige tijd voorbereid op zwaar weer. Ik heb het hier ook een en andermaal gezegd. En of we nu met nul-groei of met een krimp te maken krijgen, het komende jaar wordt niet gemakkelijk. Ik houd ook voor 2010 rekening met het uitblijven van economisch herstel. Ik heb vaker gezegd dat we op het ogenblik in een fase zitten van: alle hens aan dek. De kans is groot dat we afstevenen op een recessie.
Ik zeg het ook op basis van gesprekken die ik deze week heb gevoerd met topmensen van een aantal bedrijven. Mensen uit het bedrijfsleven die zelf ervaren wat het op het ogenblik betekent als de orderportefeuilles minder worden, als er sprake is van vraaguitval. En als ik het ook heb over het perspectief voor 2009, dan heb ik het ook over het perspectief voor 2010, want als er sprake is van minder opdrachten, minder investeringen dan zal dat zijn doorlooptijd hebben. Wat dat betreft is het goed om ook hier duidelijk te onderstrepen dat sprake is van een forse vraaguitval. Het gevoel van urgentie is onder werkgevers en werknemers hetzelfde. Het kabinet zit bovenop deze ontwikkelingen.
Het antwoord op het wegvallen van de groei in 2009 en 2010 vraagt immers om een flinke kapitaalinjectie. Aan banken, maar ook aan de economie in algemene zin in de vorm van liquiditeit. Dat hebben we de afgelopen periode ook gedaan. En terecht wordt de vraag gesteld of dit met het oog op de lange termijn verantwoord is. Het gaat immers wel om een miljardenoperatie. Mijn antwoord daarop is ja, mits we tegelijkertijd de economische structuur en de houdbaarheid van onze collectieve voorzieningen blijven versterken. Dat betekent dat we niet overgaan tot het overhaast nemen van allerlei maatregelen. Aan de andere kant mogen we ook niks uitsluiten. We doen wat nodig is. Het gaat om koersvast en solide beleid.
Dat zie ik ook als belangrijkste opdracht van dit kabinet, bijvoorbeeld in de begrotingsvoorbereiding volgend jaar. Nederland toerusten voor de toekomst, zorgen dat we de vragen waar we nu voor staan op een goede manier tegemoet treden, en zorgen dat we hier sterker uitkomen. Niet alleen de blik op gisteren, vandaag en morgen richten, maar juist ook oog hebben voor overmorgen en de dagen daarna. Er is veel aan de hand. Het is een tijd waarin de aandacht zeer sterk uitgaat naar de economische ontwikkelingen, waarin ook de werkloosheid weer begint op te lopen. Anders dan het beeld van de afgelopen jaren. Ook een tijd waarin we net begonnen te wennen aan begrotingsoverschotten. Ook dat zal anders gaan worden.
En je merkt echt de dramatiek van de situatie wereldwijd. Het is een economische terugval die eigenlijk ongekend is. En dat zeg ik nog niet eens op basis van alle waarnemingen die we nu overal zien, en ook de berichten waar u dag in dag uit mee bezig bent, maar ook gewoon vanuit de bedrijven zelf en wat zij op het ogenblik ervaren, en ze maken op het ogenblik echt ongekende ontwikkelingen mee. En dat betekent ook inderdaad alle hens aan dek. En dat is ook de reden waarom we vandaag over dit onderwerp in de ministerraad hebben gesproken. Dat wat betreft de gesprekken van vandaag.