Toespraak t.g.v. 'Boven het maaiveld' - Wikiwijs
• Volgens de Wet van Baumol kan de productiviteit in de quartaire sector nooit zo snel groeien als in de primaire en secundaire sector. Toch is het ook voor het onderwijs cruciaal om te innoveren. Om grote problemen op te kunnen lossen hebben we een goed opgeleide bevolking nodig. Van beroeps tot en met hoger onderwijs, op alle niveaus moet het onderwijs goed zijn. Innovatie helpt om de kwaliteit van het onderwijs te verhogen.
• Vandaag wil een schoolvoorbeeld van onderwijsinnovatie lanceren, dat 'problem solving' mag heten: Wikiwijs, oftewel elektronische schoolboeken. In dit verband wil ik vier punten noemen, die op de achtergrond meespelen.
• (1) Er is veel discussie geweest over gratis schoolboeken. Maar gratis bestaat natuurlijk niet, het geld moet ergens vandaan komen. Tot nu toe bepaalde de school welke boeken moesten worden gekocht; de ouders betaalden. Met als resultaat dat schoolboeken in Nederland pakweg tweemaal zo duur zijn als in de ons omringende landen. In het coalitieakkoord hebben we vastgelegd dat er een vergoeding moest komen voor een gemiddeld boekenpakket. Deze bijdrage is ook bedoeld als een innovatieprikkel, omdat je scholen laat nadenken hoe die 316,- euro het beste kunnen worden besteed.
• (2) Het is heel belangrijk dat het lesmateriaal gratis en voor iedereen toegankelijk wordt, 'open access' is een voorwaarde.
• (3) Het is niet meer van deze tijd om schoolkinderen elk jaar weer zo'n 14 kilo aan boeken te laten meezeulen, om nog maar te zwijgen van de bomen die je hiervoor moet kappen.
• (4) Met een initiatief als Wikiwijs proberen we ook het vak van de leraar interessanter te maken.
• Het einddoel van Wikiwijs is om al het lesmateriaal op deze manier aan te bieden, van basis tot en met hoger onderwijs, gebaseerd op het Wikipedia-principe van 'wisdom of crowds'. Een van de redenen dat Wikipedia-encyclopedieën zich kenmerken zich door een hoge kwaliteit, is dat iedereen elkaar voortdurend controleert en zo nodig corrigeert.
• Wikiwijs kan buiten de leerstof ook oude examenopgaven bevatten, oefenstof, enzovoort. Iedereen kan erbij, maar alleen leraren kunnen de stof bewerken. Wat heel belangrijk is: Wikiwijs moet 'rücksichtslos' in het publieke domein zitten, zonder voorwaarden, anders werkt het niet.
• Leraren moeten allemaal betrokken zijn bij Wikiwijs, maar ze hoeven er niet allemaal actief aan mee te werken. Als bijvoorbeeld 5% van de leraren zich hiervoor wil inspannen, hebben we al genoeg 'leerkracht' om er een succes van te maken.
• Wikiwijs hoeft zeker niet tot eenheidsworst te leiden. Er kunnen meerdere versies van het lesmateriaal op het net staan: je kunt altijd via je eigen ingang bij die versie komen, die voor jouw school interessant is.
• Leerlingen kunnen op Wikiwijs ook alvast even kijken hoe een vak er het volgende jaar uitziet, dat helpt als ze een keuze moeten maken.
• We hebben het over digitale schoolboeken, maar je kunt natuurlijk alles laten printen, per leerling en per klas. 'Printing on demand', precies wat je nodig hebt om mee te werken, zonder verspilling.
• Ik vind dat de overheid zo veel mogelijk op afstand moet blijven. We moeten een paar dingen regelen, bijvoorbeeld copyrights, waar nodig met raad en daad helpen, het proces van de grond helpen en een oogje in het zeil houden, maar veel meer ook niet. Wikiwijs moet echts iets van de leraren zelf zijn.
• Het zou mooi zijn als nu een bepaalde vakgroep het voortouw neemt, als bijvoorbeeld de natuurkundeleraren beginnen. Je zult zien, dan volgt de rest vanzelf.
• Laat ik ook even stilstaan bij de mogelijke bedreigingen. Wat zou er mis kunnen gaan?
o Het is mogelijk dat mensen het principe niet snappen, dat ze denken dat Wikiwijs een ander woord is voor een elektronisch schoolboek. Maar Wikiwijs is veel meer.
o Het is zeker niet de bedoeling dat er nu een organisatie opstaat die zegt: "Dat doen wij wel eventjes, laat het maar aan ons over." Wikiwijs moet juist heel breed gedragen worden.
o Wikiwijs is niet per se in ieders belang: bijvoorbeeld uitgeverijen zouden er moeite mee kunnen hebben.
• Laat ik afronden met het neerzetten van mijn ambitie, om Wikiwijs volgend jaar al van start te laten gaan. Nog in deze kabinetsperiode moeten we er iets moois van hebben gemaakt. Ik ben er zelf heel enthousiast over, dat merkt u. Ik hoop dat u mijn enthousiasme deelt en de uitdaging aanpakt!