Toespraak bij de ondertekening van het Convenant antibioticaresistentie

Toespraak | 03-12-2008

Mijnheer Werner, dames en heren,
Hartelijk dank. Het is een goed teken te weten dat er zo veel deskundige en betrokken partijen op antibiotica voor dieren gaan letten. En dat echt voor het eerst. Ik zal mij niet onbetuigd laten en ik zal straks mijn op schrift gestelde reactie zelf ondertekenen.

U heeft er een half jaar hard aan gewerkt. Dat werk was gevierendeeld in de sectorwerkgroepen Varkens, Vleeskuikens, Vleeskalveren en in Melk- /Vleesvee Rund. Ik wil daarom graag de trekkers van de deelsectoren hartelijk danken. Het was niet altijd even gemakkelijk. Maar u zette toch maar met elkaar deze ambitieuze stap in verduurzaming. Hulde en waardering.

Ik zeg met nadruk 'niet gemakkelijk'. Want u had en hebt een gevoelig thema in handen. Maar omdat ù zo voortvarend was en bent, erkent nu een hele keten van partijen de problematiek. Ook in de analyse zijn de deelnemers - ik denk dat ik dat wel kan stellen - tot op het bot gegaan. Des te belangrijker is het, dat wij ook in de toekomst de feiten goed voor ogen houden.

Resistentie is een feit bij het regelmatig en veel toedienen van penicilline, tetracycline, sulfonamide en andere antibiotica. Wij zijn het - denk ik - eens dat daar een risico in schuilt. En zoals de ene trein een andere kan verbergen, kan één risico nog een groter risico verbergen. Ik zeg MRSA, en voor menig geestesoog doemen mannen in witte pakken op. Dat is niet iets om weg te wuiven. Wij moeten dit uiterst serieus nemen en daarin heeft ieder een eigen verantwoordelijkheid.

Feit is dat de antibioticaverkoop is gestegen. Dat is natuurlijk de aanleiding om aan de slag te gaan. Dat leidt tot vragen die je alleen samen kunt beantwoorden. Hoe vindt de toediening precies plaats? Wat is de relatie met nieuwe ziekten? Helaas ontstond in de media ook het beeld dat veehouders zo maar wat antibiotica in het voer zouden mengen. En dat is te kort door de bocht. Een boerenbestaan is immers een ondernemersbestaan. Daar hoort maatwerk bij: hoe verzorgen we deze biggen, kalveren en kuikens en wat past bij dit bedrijf? En daar hebben we niet één enkele succesformule voor (al komt u met dit convenant en een aantal aanbevelingen dicht in de buurt). De schrijver Max Niematz zegt het zo: 'Boer A melkt met een half oog op de klok teneinde de bestede uren in overeenstemming te brengen met de melkprijs. Boer B melkt rustiger, bedachtzamer, als 't ware om de kunstgreep te verzoenen met de natuur van het dier.' In mijn ogen kunnen boer A en boer B allebei goede rentmeesters zijn.

De ondernemer draagt verantwoordelijkheid voor de gezondheid van de dieren, de veearts voor deskundige voorschriften en advies. Ik waardeer het dan ook dat hier de afspraken liggen voor een één op één relatie tussen veehouder en dierenarts. Zo komen gedrag en gebruik beter in beeld. Bovendien gaat u monitoren, met de gezondheids- en behandelplannen van de bedrijven als basis. Dat opent de mogelijkheid tot trendmatig inzicht op sectorniveau. Het wordt dus nog makkelijker om gedetailleerde en werkbare afspraken te maken.

Behalve de boer en de dierenarts, maken ook de industrie, de retailers- jammer dat zij er niet bij zijn vandaag - en de afnemers eigen afwegingen en keuzes. Feit is dat de consument steeds kritischer wordt. Hij is zich bewust van wat er speelt. Maar hij wil óók dat het hem gemakkelijk wordt gemaakt. Dat de overheid en de aanbieders er goed voor zorgen. De consument verwacht verantwoord vlees, maar gaat niet in de stallen kijken. De supermarkt, de slager en de poelier moeten dat voor hem hebben uitgezocht. En een supermarkt die 'doet alsof', doet aan 'greenwashing'.

Maar zoals ik al aangaf, ik ben vandaag zeer tevreden met het brede draagvlak.

De verantwoordelijkheid geldt niet alleen ù. Ik heb het afgelopen half jaar niet stil gezeten. We investeren in onderzoek. Begin 2007 is begonnen met een uitgebreid onderzoek naar de verspreiding van MRSA bij dieren en hun houders. Er loopt een studie naar de resistentie van bacteriën in de dierhouderij. In die studie wordt ook gekeken naar de effecten op de mens. Ik overweeg de opdracht voor een vervolg, waar afspraken over antibioticagebruik een rol in spelen.

Ik stimuleer ook de internationale samenwerking. Nederland is bijvoorbeeld actief in de Taskforce van de Codex Alimentarius over antibioticaresistentie. Nederlandse onderzoekers hebben een belangrijke rol in verschillende EU-onderzoeksprojecten.

Dat klinkt natuurlijk allemaal heel mooi en dat is het ook. Maar u en ik weten dat de afspraak tot afname van de resistentie geen garantie is. Het is niet van de ene op de andere dag bereikt. De risico's zijn niet onmiddellijk verdwenen. We hebben een consistente, eenduidige houding over een langere termijn nodig. Uithoudingsvermogen en een lange adem is onmisbaar.

Ik ben blij dat de Stuurgroep vragen om de praktijk nog zeker drie jaar, tot 2011, te blijven volgen, en de nodige vervolgstappen te zetten.

Niet-aangesloten of -erkende bedrijven wil ik zo ver krijgen dat ook zij antibioticagebruik inzichtelijk maken. Daar ga ik met die sectoren over praten.

Ik zal veehouders en dierenartsen oproepen communicatietrajecten te ontwikkelen. Enerzijds om hen bewust te maken van de risico's van resistentie. Anderzijds om te laten zien wat je er aan kunt doen.

Het kabinet zal in de Innovatieagenda aandacht besteden aan antibioticaresistentie. We willen met name het mechanisme waarmee we ziektekiemen in mensen en dieren beheersen verbeteren.

Samen kunnen we de trend van steeds meer naar steeds minder in gang zetten. Mijnheer Werner, u heeft daar als voorzitter, mèt anderen, grote stappen voorwaarts in gezet. Ik dank u daar zeer hartelijk voor. En ik feliciteer u en ons er mee. Dit is een belangrijke stap. We zijn er echter nog niet. We moeten het nu gaan doen in de praktijk. Dat vergt uithoudingsvermogen, lange adem en elkaar blijven vinden en vasthouden. Ik heb er vertrouwen in dat kan lukken met dit convenant en de sterke schakels die erbij betrokken zijn.