Jaarcongres College van Belastingadviseurs

Toespraak | 03-11-2008

Een aantal langlopende ontwikkelingen in de samenleving, in de politiek en in de Belastingdienst zijn dit jaar met een flinke knal op elkaar gebotst. Mondige burgers, die een steeds hoger serviceniveau verwachten, ook van de Belastingdienst, een ongeduldige politiek die de daarvoor benodigde veranderingen liefst morgen al ingevoerd ziet, en de technische beperkingen om ingewikkelde geautomatiseerde processen in een handomdraai te veranderen - deze drie ontwikkelingen bleken niet zomaar met elkaar verenigbaar. De Belastingdienst is bezig met een ambitieuze vereenvoudigingsoperatie die de complexiteit moet wegnemen die deze ontwikkelingen in de weg staat. We zijn er nog niet; maar we komen er zeker.

De processen bij de Belastingdienst veranderen sterk en dat heeft ook gevolgen voor de achterliggende wetgeving. De processen worden meer geautomatiseerd en digitaal, en de behoefte bij belastingplichtigen aan een bepaald niveau van dienstverlening maken een modernisering van de AWR ook gewenst. Dat is in gang gezet.

Er bestaat behoefte aan een AWR waarmee de Belastingdienst procesgericht kan werken en die midden in de samenleving kan staan en staat. Een Belastingdienst die open is, meedenkt en duidelijkheid biedt als dat wordt gevraagd. Een Belastingdienst die het geautomatiseerde proces adequaat uitvoert. Dit vraagt om een AWR die een wettelijk kader biedt voor gelegitimeerde actie als belastingplichtigen onverhoopt in gebreke blijven, maar ook een die geen onnodige formaliteiten voorschrijft. Een voorbeeld hierbij is dat gekeken zal worden naar de wijze van formalisering van de belastingschuld. Uiteraard moet recht worden gedaan aan de rechtspositie van belastingplichtigen.

Die operatie is veelomvattend. Hij raakt alle belastingplichtigen - we moeten dus goed luisteren naar de fiscale praktijk en naar de samenleving. Maar ook moeten de wensen en behoeften worden ingepast in de vereenvoudigingsoperatie van de Belastingdienst - de lopende processen moeten solide blijven verlopen.

Het jaar 2008 loopt ten einde. Voor de Belastingdienst was het, mag je wel zeggen met enig understatement, een roerig jaar.

Dat waren we eigenlijk niet zo gewend.

Je zou bijna vergeten dat er net onder de radar in de modernisering van het toezicht flinke stappen zijn gezet.

Je zou kunnen zeggen dat de Belastingdienst voor burgers de administratie gaat voeren. In het kader van hun verplichtingen naar de overheid. Voor ondernemers doen we het omgekeerde. Die hebben zelf al een administratie, en wij willen daar alleen af en toe in kijken. Dat is E-overheid. Betere service, minder administratieve lasten.

Horizontaal toezicht

Horizontaal toezicht is de term waaronder dit proces bekend is geworden.

We zijn volop bezig het proces minder aangiftegericht en minder reactief te maken. Het richt zich steeds meer op waarborgen die ervoor moeten zorgen dat de aangeleverde gegevens juist zijn.

Het uitgangspunt van horizontaal toezicht is dat de Belastingdienst minder aan de achterkant wil doen en meer aan de voorkant. Minder energie steken in tijdrovende controles achteraf. Meer vooraf problemen oplossen met belastingplichtigen en hun adviseurs. Dus ook: minder de juridische confrontatie opzoeken.

Horizontaal toezicht betekent een fundamentele wijziging in de relatie tussen belastingplichtigen en Belastingdienst. Het gaat er om veel meer vanuit vertrouwen te werken. Burgers en bedrijven te zien als betrouwbare partners in het fiscale proces die verantwoordelijkheid kunnen en willen dragen. Elkaar aan te vullen en te versterken in plaats van elkaar te bestrijden.

Als het lukt om vanuit die overtuiging te werken zijn er grote voordelen te behalen. Het stelt ons in staat onze capaciteit efficiënter in te zetten. We geven meer verantwoordelijkheid aan degenen die laten zien dat ze dat aankunnen. Daardoor spelen we capaciteit vrij om degenen die het niet nauw nemen met de regels hard aan te pakken. Want die groep blijft natuurlijk ook bestaan. Horizontaal toezicht is zeker geen naïef concept. Het is een realistisch concept. Onze aanpak stemmen we af op het gedrag dat belastingplichtigen tonen. Zacht waar het kan, hard waar het moet.

Het is duidelijk wat de voordelen voor de Belastingdienst zijn. Maar zitten de belastingplichtigen er op te wachten? Willen ze die verantwoordelijkheid wel dragen? Het vraagt veel van hen. Ze moeten open kaart spelen met de fiscus. Ze moeten zelf fiscale relevante zaken aankaarten en niet wachten tot de fiscus die tijdens controles vindt. In ruil daarvoor krijgen ze sneller zekerheid en veel minder gedoe.

Hoe ver we met het horizontale toezicht zullen komen, valt nog niet te zeggen. Maar de animo om op een andere manier samen te werken blijkt groot. We zijn drie jaar geleden begonnen om in pilotvorm convenanten af te sluiten met multinationals. Inmiddels zijn er ook binnen het MKB meer dan tien convenanten met branche-organisaties afgesloten. Daarmee gaan we verder. We richten ons ook op de fiscale adviseurs en accountants. En vooral op de loonheffing. Samen met de grote salarisbureaus gaat de Belastingdienst kijken of er afspraken gemaakt kunnen worden over de kwaliteit van de loongegevens. Op die manier kunnen we er gezamenlijk voor zorgen dat we de beschikking krijgen over een stabiel loongegeven. Daarvan kunnen ook alle afgeleide processen profiteren waarin het loongegeven een rol speelt.

Een horizontale manier van werken heeft grote voordelen. Zij levert veel minder gedoe achteraf op. En minder gedoe betekent minder administratieve lasten voor de ondernemer. Ik ben mij er goed van bewust dat de samenwerking wel van twee kanten moet komen. Dat we elkaar serieus moeten nemen. We moeten het niet alleen hebben over wensen voor de verre toekomst maar ook over praktische oplossingen voor problemen van vandaag.

Ik ben ervan overtuigd dat we met horizontale aanpak een traject zijn ingegaan dat veelbelovend is. Horizontaal toezicht zorgt voor een kwalitatief hoogwaardig fiscaal proces.

Gaat het zover komen? Ik denk van wel. De krachten achter het horizontaal toezicht zijn sterk. We haken aan op een gevoel dat wereldwijd speelt. Ook binnen de OESO zie je dat het samenwerkingsmodel meer aanhang krijgt. Het besef groeit dat de repressieve weg doodlopend is. Overal willen ondernemers een Belastingdienst die onpartijdig werkt, snel werkt, zekerheid biedt en overlast tot een minimum beperkt. Dat wordt door ondernemers hoger gewaardeerd dan heel agressieve taxplanning. Twee jaar geleden ontmoetten we binnen de OESO nogal wat scepsis toen we vertelden over onze horizontale aanpak van het toezicht. Nu wordt onze aanpak andere landen ten voorbeeld gesteld.

Slot

Tot slot wil ik u, omdat het actueel is - de Kamer buigt zich erover - een korte uitsmijter over het belastingplan 2009 geven.

• De maatregelen in dit belastingplan kun je groeperen rond een paar thema's: Vereenvoudiging; Vergroening; Bevordering van ondernemerschap.
• Dat zijn geen toevallige thema's. Het zijn naar mijn overtuiging de drie manieren waarop we de uitdagingen waar we voor staan, kunnen aangaan - voorzover het de fiscaliteit betreft.
• Vorig jaar was het meest in het oog springende thema de vergroening van ons fiscale stelsel. Dat zit er dit jaar ook nog in.
• In het Belastingplan van dit jaar zijn ook Vereenvoudiging, en vooral om de bevordering van ondernemerschap belangrijke onderwerpen. Een van de manieren om ondernemerschap te bevorderen is vereenvoudiging. Met eenvoudigere regels wordt ondernemen ook makkelijker.

Dank u wel.