NOS, Met het oog op morgen, Radio 1

Mediatekst | 11-10-2008

SLOTBOOM:
Begrijpt u waarom mensen zo onrustig zijn en een gebrek aan vertrouwen hebben?

BALKENENDE:
Dat kan ik mij heel goed voorstellen. Ik denk dat voor de Nederlander die voor de tv zit, naar de radio luistert, en dan steeds maar te horen krijg: hoe zit het met die bank? Hoe is het met garanties, Icesafe is zo'n geval. Want dat hebben we natuurlijk in Nederland jaren niet meegemaakt. Internationaal ziet men de aandelen omlaag gaan. Een paniekverhaal. Die combinatie van dat alles leidt inderdaad tot een heel ongemakkelijk gevoel.

SLOTBOOM:
Mensen schrikken er ook van dat er een zekere machteloosheid is bij overheden, althans dat lijkt zo.

BALKENENDE:
Het is wel zo dat we natuurlijk nu als overheid onder ogen hebt te zien: wat gebeurt er nu? Laat ik het voorbeeld noemen van het Fortisconcern. We werden gewoon geconfronteerd met het feit dat die bank niet goed liep. Er waren grote problemen. Dat was de reden om te zeggen: wij grijpen in. Eerst met een minderheidsaandeel. En in de loop van de week moest worden geconstateer: spaarders zijn niet veilig. Dat moet echt anders. Toen hebben wij Fortis Nederland, het verzekeringsbedrijf en ABN Amro als Staat overgenomen. Een heel ongebruikelijke stap. Maar je doet het wel in deze omstandigheden juist om degene die bij zo'n bank betrokken zijn - dat geldt voor werknemers, dat geldt voor de spaarders, vooral de spaarders…

SLOTBOOM:
U zegt: niet ingrijpen zou het allemaal nog veel erger hebben gemaakt?

BALKENENDE:
Ja, wat zou er gebeurd zijn met het Fortisconcern als wij het niet hadden gedaan? Ik hoop ook dat mensen zien dat dit soort stappen nodig zijn. Tweede voorbeeld, we hadden in Nederland een garantie voor spaarders van 20.000 euro en dan nog een eigen risico tot een niveau van 38.000. We hebben nu gezegd: we verhogen tot 100.000. Dan zeg ik op mijn beurt weer: Kijk, die verhoogde garantie in combinatie met wat wij doen om banken goed te kunnen laten functioneren, dat maakt wel dat spaarders gewoon veilig zijn. De combinatie van meer zekerheid, die 100.000 plus voortdurend onder ogen zien: hoe staan de banken er voor en wat moet er gedaan worden. Dat is natuurlijk wat je kunt doen als overheid. En ik hoop ook niet dat mensen daardoor juist onrustig worden. Ze moeten juist het tegenovergestelde kunnen voelen van: de Nederlandse regering doet er alles aan juist om zaken goed te laten lopen.

SLOTBOOM:
Waarom kan Icesafe actief zijn in Nederland? Je vertrouwt er toch op dat DNB het goed in de gaten houdt?

BALKENENDE:
Ja, het is natuurlijk zodat het toezicht heeft plaats in IJsland,want het is een bank uit dat land.

SLOTBOOM:
Ja, maar de Nederlandse spaarder wil alleen maar weten: ik stop mijn geld er in…

BALKENENDE:
Dat moet veilig zijn. Ja, en dat is ook zo. En dat is natuurlijk ook de reden waarom wij als overheid hebben gezegd: we hebben begrip voor de spaarders. Natuurlijk is het zo dat mensen niet voor niets naar deze bank gingen, dat hing ook samen met rentepercentages die je kon krijgen.

SLOTBOOM:
Maar het is toch niet zo'n gekke vraag waarom het kan, waarom er toestemming is gegeven aan zo'n bank.

BALKENENDE:
Dat is natuurlijk een zekere wijsheid die nu naar voren komt. We moeten ook wel rekening houden met het volgende.

SLOTBOOM:
Ja, maar ze zijn bij DNB veel wijzer. Zij kunnen dat van tevoren afzien.

BALKENENDE:
Ja, maar goed deze bank mag in Nederland opereren en dat is natuurlijk ook gedaan op basis van analyses, beschouwingen. Kijk, het probleem is natuurlijk ook voor en bank als Icesafe, en dat geldt nu voor tal van banken: wanneer er geen financiële turbulentie was geweest, wanneer de financiële sector gewoon normaal kan functioneren, dan valt dat niet op en heb je ook geen probleem. Maar wat zien we nu? Op dit moment dat banken juist vanwege die financiële crisis veel sneller in de probleemzone komen. We hebben dat nu uitgebreid gezien in de VS. Daar valt de ene bank na de andere om. We hebben een eigen contreien nu kunnen zien dat Fortis dat het niet goed ging, dat er echt ingegrepen moest worden.

SLOTBOOM:
Moeten die banken niet wat meer informatie geven?

BALKENENDE:
Ik ben er ook zeker van dat datgene wat zich nu afspeelt, dat dat absoluut discussies zal gaan opleveren van: hoe zit het met bijvoorbeeld financiële producten? Het is zo dat het toezicht in Europa beter is georganiseerd dan in de VS. Maar ook hier zal absoluut dit debat worden gevoerd.

SLOTBOOM:
Het mag wel wat scherper.

BALKENENDE:
Ja, natuurlijk want je loopt risico's wanneer op een gegeven moment banken omvallen. Het hoort eigenlijk zo te zijn: de economie moet kunnen functioneren, de financiële sector behoort dat te ondersteunen. Wat we nu zien dat is dat die financiële sector in zwaar weer terecht is gekomen. Dat leidt tot onrust en ongenoegen. Dan krijg je vervolgens de aandelen die kelderen. En daarna krijg je weer problemen, bijvoorbeeld bedrijven die minder gemakkelijk leningen kunnen krijgen bij banken. Die combinatie maakt op het ogenblik dat we in een neerwaartse spiraal zitten. En dat moet echt weer anders worden.

SLOTBOOM:
De beurzen gaan maar onderuit. Is dat nou paniek?

BALKENENDE:
Langzaam krijg je wel een beetje de indruk dat het wat paniekerig begint te worden, omdat de vraag is: is dit nog reëel wat er gebeurt. En je voelt eigenlijk al 's morgens aan hoe het zal gaan op de AEX. Zie wat er in het verre Oosten gebeurt op de aandelenmarkten daar. En dan is het gewoon een kwestie van wachten tot Nederland de beurzen open gaan en krijg je ook dit soort ontwikkelingen. Een enorm volggedrag. En dan denk ik: dit zijn paniektoestanden die echt niets meer zeggen over de reële waarde van ondernemingen. En dat is bedenkelijk van wat nu gebeurt. Er is een enorme soort massapsychologie ontstaan. We zullen deze fase doorheen moeten, maar ik ben het wel met u eens: het zou wel goed zijn dat het een keertje tot een eind komt, omdat dit teveel onzekerheid met zich brengt.

SLOTBOOM:
Hoe keer je het?

BALKENENDE:
We hebben altijd in de economie wereldwijd perioden gehad dat het goed ging en perioden dat de slecht ging. Hoog- en laagconjunctuur. We hebben crisisverschijnselen. Alleen wat we nu mee maken is buitengewoon fors. Dit gaat ook niet eeuwig door. Er komt een keer een kering. Maar je weet niet wanneer. Alleen er zal dan wel onder ogen gezien moeten worden voor bijvoorbeeld de financiële sector hoe gaan we het op een betere manier vormgeven. Want het moet echt naar worden gekeken. Ik heb het punt van toezicht genoemd. En het vertrouwen van investeerders en bedrijven zal ook moeten toenemen. Want we kunnen niet in deze spiraal blijven hangen vooral en dat is mijn grootste punt van zorg wanneer de ontwikkelingen op het gebied van de financiële markten op een bepaald moment gaat leiden tot het minder gemakkelijk maken voor mensen om te gaan investeren. Wanneer de huizenmarkt zou worden beïnvloed, en zo kun je nog meer dingen noemen. En dan krijg je een neerwaartse ontwikkeling die heel kwetsbaar is, die echt onzekerheid met zich gaat brengen. Dat gaan niet vanzelf. Daar heb je elkaar ook voor nodig. Er is veel internationaal contact. Er moet alles aan gelegen zijn om het vertrouwen te kunnen versterken.

SLOTBOOM:
De aandelenkoersen tijdens uw Persconferentie gingen niet veel meer omlaag, ook niet veel omhoog. Misschien moeten we ons daar maar aan vasthouden?

BALKENENDE:
Ja, tegenwoordig is het zo: als ze niet omlaag gaan is het al winst. Maar het moet ook weer keihard omhoog.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, MT)