Forse maatregelen om misbruik vastgoed te bestrijden
Het kabinet gaat het misbruik in de vastgoedsector harder aanpakken en meer coordineren. Dat blijkt uit de maatregelen die de ministers Hirsch Ballin (Justitie), Bos (Financiën) en Ter Horst (BZK) vandaag in een brief aan de Tweede Kamer aankondigen. Zowel preventieve, bestuurlijke, fiscale als strafrechtelijke in strumenten worden ingezet.
Bij het voorkómen van misbruik van vastgoedtransacties is een belangrijke rol weggelegd voor juridische en financiële dienstverleners. Daarom wordt op dat vlak een aantal specifieke maatregelen getroffen. Notarissen krijgen in de toekomst direct bericht van het Kadaster als zich bij de verkoop van een pand ongebruikelijke prijsstijgingen voordoen. Bovendien krijgt de notaris toegang tot het register waarin de WOZ-waarde van woningen is vastgelegd. Tegelijkertijd wordt het toezicht op de notarissen aangescherpt en kunnen zij verplicht worden inzage te geven in de onderliggende documenten van een transactie. Financiële instellingen en dienstverleners werken sinds 1 augustus onder de aangescherpte regelgeving ter voorkoming van witwassen en misbruik van vastgoed. De toezichthouders (DNB en AFM) zien nauwlettend toe op naleving daarvan.
Nationale Regiegroep
De vastgoedsector is kwetsbaar voor misbruik. Alleen al vanwege de omvang (meer dan 1.000 miljard euro vermogen) is de sector aantrekkelijk voor criminelen, maar vooral ook vanwege het gebrek aan transparantie en de lage pakkans. De mogelijkheid tot manipulatie van de waarde en prijsvorming van vastgoed in combinatie met ondoorzichtige aan- en verkoopconstructies bieden ruimte voor witwassen en fraude. Het is duidelijk dat de vastgoedsector aantrekkelijk is voor georganiseerde misdaad, waar burgers en financiële instellingen het slachtoffer van worden. De bewindslieden willen het misbruik binnen de sector langs vier sporen aanpakken; aanscherping integriteit van dienstverleners, meer transparantie, meer toezicht en een krachtige, integrale aanpak van de problemen door een mix van preventieve, bestuurlijke, fiscale en strafrechtelijke instrumenten. De maatregelen worden uitgevoerd onder de verantwoordelijkheid van een nieuw in te stellen Nationale Regiegroep Aanpak Misbruik Vastgoed.
Het kabinet heeft vandaag ook het WODC-rapport “Vastgoed & fout. Een analyse van twaalf strafrechtelijke opsporingsonderzoeken naar illegale en criminele praktijken in de woningsector” naar de Tweede Kamer gestuurd. Dit WODC-rapport licht de aard van illegale en criminele praktijken toe zoals die zich voordoen in de woningsector in de vier grote steden van Nederland. Twaalf grootschalige strafrechtelijke opsporingsonderzoeken zijn geanalyseerd. Naar aanleiding van het rapport zullen de ministers van Justitie en Financien met de financiële dienstverleners over de mogelijkheid tot verscherping van maatregelen, die hypotheekfraude moeten voorkomen.
De ministers zullen ook overleg voeren met de brancheverenigingen van makelaars en taxateurs over hoe malafide taxaties kunnen worden tegengegaan. Dit sluit aan bij het pleidooi van de parlementaire werkgroep ‘verwevenheid onderwereld/ bovenwereld’. Verder komt er een taxatie-organisatie, het Nederlands Woning Waarde Instituut.
Verschoningsrecht
De geheimhoudingsplicht en het verschoningsrecht van de notaris worden ingeperkt om de transparantie en het toezicht te bevorderen. Het Bureau Financieel Toezicht en de kwaliteitstoetsers van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie krijgen volledig inzicht in de dossiers. Bij vermoeden van misbruik volgt een aangifte bij het openbaar ministerie. Verder krijgt de notaris de verplichting om de Belastingdienst en het Openbaar Ministerie inzage te geven in financiële transacties die plaatsvinden via de derdengeldrekening. Bij overtredingen door notarissen is ook het tuchtrecht van toepassing. In spoedgevallen kan de tuchtrechter direct een schorsing opleggen, in afwachting van de normale tuchtzaak. Het Bureau Financieel Toezicht krijgt de bevoegdheid boetes of dwangsommen op te leggen.
Er komt een waarschuwingssysteem voor notarissen en andere belanghebbenden om misbruik van de zogenoemde ABC-transactie tegen te gaan (een pand wordt gekocht en binnen korte tijd met enorme winst verkocht). Het Kadaster introduceert hiervoor een watchdogsysteem. Dit systeem stelt notarissen of toezichthouders in staat ongebruikelijke mutatiemeldingen op specifieke percelen te ontvangen. Tevens krijgen meer bestuursorganen toegang tot het register waarin de Waarde Onroerende Zaken is vastgelegd. Zo kan de notaris beter inschatten of de verkoopwaarde van een pand of perceel buitenproportioneel te laag of te hoog is. Notarissen hebben een wettelijke plicht om dienstverlening te weigeren als zij van mening zijn dat ze niet volledig zijn geïnformeerd. Tevens worden vastgoedtransacties waarbij de overheid partij is onder de werking van de wet Bevordering Integriteitsbeoordelingen door het Openbaar Bestuur (BIBOB) gebracht, zodat de overheid vooraf kan controleren of de betrokken partijen betrouwbaar zijn.
Vastgoed Intelligence Centre
Bij de bestrijding van vastgoedfraude zullen het OM, de Belastingdienst, FIOD/ECD, politie en het lokaal bestuur gezamenlijk optreden in een programmatische aanpak van alle schakels in de criminele keten van vastgoedfraudeurs. Het nieuw op te richten Vastgoed Intelligence Centre (VIC) van het OM en de Belastingdienst gaat daarbij een centrale rol spelen.
Om de slagkracht van de strafrechtelijke handhaving te versterken is onder meer het Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie (BOOM) uitgebreid tot 75 fte en is de FIOD-ECD uitgebreid met 35 fte ten behoeve van witwasonderzoeken Ook wordt er een pilot gestart om restinformatie uit strafrechtelijke onderzoeken over verwijtbare handelingen van juridische of financiële dienstverleners te analyseren en te koppelen. Dit betreft verzamelde informatie die niet direct relevant is voor strafrechtelijke vervolging van de hoofdverdachten en om die reden niet is gebruikt in een rechtszaak
Daarnaast zal in de bestrijding van vastgoedfraude ook de bestuurlijke aanpak een steeds belangrijker rol krijgen, onder meer door de inzet van de Wet Bibob, het versterken van informatie-uitwisseling tussen handhavingdiensten en het lokaal bestuur en de inrichting van de door de Minister van BZK aangekondigde Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC’s).