Toespraak staatssecretaris Aboutaleb van Sociale Zaken en Werkgelegenheid bij de conferentie over de gelijke behandeling van vrouwen en mannen in Turkije op 22 oktober 2008 in Turkije
Minister, ambassadeur, dames en heren,
Ik ben er best een beetje trots op dat ik hier vandaag sta als vertegenwoordiger van de Nederlandse regering. Deze conferentie is de afsluiting van een ambitieus project op het gebied van de gelijke behandeling van vrouwen en mannen in Turkije. In het voorjaar van 2007 begonnen wij gezamenlijk met de uitvoering. Inmiddels zijn een paar belangrijke stappen gezet. Maar het is nog geen tijd om achterover te leunen. Er is nog veel en belangrijk werk te doen.
Gelijke rechten voor vrouwen en mannen zijn een basisvoorwaarde die in iedere samenleving moet gelden. Een samenleving die vrouwen en mannen niet dezelfde rechten geeft doet zichzelf en zijn individuele burgers ernstig tekort. Mijn stelling is dat een samenleving die niet durft te investeren in vrouwen en die hun talenten niet gebruikt, de helft van haar bevolking buiten spel zet. Zo’n samenleving mag van mij niet klagen over gebrek aan voorspoed en vooruitgang.
Vooruitgang en gelijke rechten voor vrouwen en mannen zijn nauw met elkaar verbonden. Dat hebben wij de afgelopen 25 jaar in Nederland geleerd. Zo’n vijftig jaar geleden waren vrouwen nog in de positie dat zij werden ontslagen als zij gingen trouwen. Tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw was de Nederlandse samenleving gebaseerd op het principe dat mannen het hoofd van het gezin waren. Vrouwen zorgden voor de kinderen en het huishouden. Mannen hadden goede regelingen op het gebied van de sociale zekerheid. Voor gehuwde vrouwen vond men bijvoorbeeld het opbouwen van een goed pensioen minder belangrijk. Ze hadden toch een man ie voor hen zorgde? Voor mannen was er volop werk, perioden van economische tegenspoed daargelaten. Er werden zelfs werknemers uit andere landen naar Nederland gehaald. Tegelijkertijd was het voor vrouwen niet eenvoudig om een baan te vinden.
Eind jaren zeventig kwam de kentering. Mede onder invloed van richtlijnen van de Europese Unie werd onderscheid tussen vrouwen en mannen op de arbeidsmarkt verboden. Ook in de sociale zekerheid kregen mannen en vrouwen dezelfde rechten. De overheid voerde in die jaren tal van voorlichtingscampagnes op radio, televisie en in kranten. Zo werden mensen zich bewust van het recht op en de noodzaak van gelijke behandeling. Een spannende tijd die wel enige overeenkomsten vertoont met wat nu in Turkije gebeurt.
Minister, ambassadeur, dames en heren,
De kentering in het denken over gelijke behandeling van vrouwen en mannen heeft Nederland veel goeds opgeleverd. De arbeidsdeelname van vrouwen is meer dan verdubbeld. Werkte 25 jaar geleden zo’n 30 procent van de vrouwen, nu zijn we hard op weg naar de 70 procent. De grootste groei deed zich voor onder moeders met jonge kinderen. Veel vrouwen werken in deeltijd. De gemiddelde werkweek van vrouwen bedraagt 26 uur. Maar dat is dan ook de groep van wie wordt verwacht dat zij iedere woensdagmiddag hun kinderen thuis opwachten met koekjes en thee. Dan zijn de scholen in Nederland namelijk gesloten. Dat was altijd al zo en dat zal ook nog wel heel lang zo blijven. Sommige vastgeroeste patronen in een samenleving veranderen maar heel langzaam. Overigens respecteert de overheid de individuele keuze van mensen om wel of niet, veel of weinig te werken. Maar we doen ons best werken zo aantrekkelijk mogelijk te maken, bijvoorbeeld met goede kinderopvang en fiscale maatregelen. Dat is nodig om te arbeidsdeelname te vergroten om ons hoge niveau van sociale voorzieningen betaalbaar te houden.
Door de verdubbeling van het aantal werkende vrouwen is in de eerste plaats de welvaart in hun gezinnen toegenomen. Extra welvaart die ook een positieve invloed heeft op de toekomst van de kinderen in die gezinnen. Er is immers meer geld voor een goede opleiding. Ook is het makkelijker om mee te doen aan bijvoorbeeld de sportclub of aan andere activiteiten. Als samenleving in z’n geheel hadden we er ook baat bij toen we de talenten van vrouwen beter leerden benutten.
Allereerst is de komst van vrouwen naar de arbeidsmarkt enorm belangrijk voor sectoren waar het steeds moeilijker wordt aan personeel te komen, zoals bijvoorbeeld de zorg, het onderwijs. Dat zijn in Nederland op dit moment echte knelpunten. Maar er zijn nog andere voordelen. Doordat nu veel meer mensen werken, is het financiële draagvlak onder onze welvaart en onder belangrijke voorzieningen zoals het onderwijs, de gezondheidszorg en de sociale zekerheid groter geworden. Er zijn nu veel meer mensen die daar via belasting en premies aan bijdragen dan 25 jaar terug. Nederland heeft geleerd zijn voordeel te doen met de talenten van vrouwen.
Toch zijn we er ook in Nederland nog niet. Op dit moment ontvangen tienduizenden vrouwen die geen werk hebben een bijstandsuitkering. Het gaat vaak om gescheiden vrouwen met kinderen. Zij hebben bovendien nauwelijks of geen opleiding. Scholing biedt deze vrouwen de beste kans om terug te kunnen keren op de arbeidsmarkt. Daarom wordt het recht op hun bijstandsuitkering gekoppeld aan het volgen van opleiding, bijvoorbeeld een beroepsopleiding.
U ziet, ook in Nederland moeten we steeds actie blijven ondernemen om zoveel mogelijk vrouwen actief bij de samenleving te betrekken. Om alle vrouwen kansen te geven om hun talenten te ontplooien. We verwachten veel van vrouwen, als moeder, als degene die de familiebanden onderhoudt, als werknemer, als waardevolle burger. Dan mogen we ook nooit rusten als het om gelijke rechten voor vrouwen gaat. Naar mijn mening ben je op dit terrein nooit helemaal klaar. Dat is misschien ook wel de uitdaging die in dit onderwerp zit.
Minister, ambassadeur, dames en heren,
Turkije heeft op het gebied van wetgeving voor gelijke rechten voor vrouwen al heel veel gedaan. Waar het nu vooral om gaat is dit in de praktijk te brengen op alle beleidsterreinen en op alle niveaus. Ook bij de uitvoering van project ‘Promoting Gender Equality’ zijn belangrijke stappen gezet op weg naar gelijke rechten, gelijke kansen en gelijke behandeling van vrouwen en mannen. Er is een Nationaal Actieplan geschreven voor de jaren 2008-2013. Daarin worden acties aangekondigd om de positie van vrouwen te verbeteren op het gebied van onderwijs, arbeidsmarkt, armoede en gezondheid. Ook is voorlichting gegeven over het belang van gelijke rechten en gelijke kansen voor vrouwen en mannen. En bijna achthonderd beleidsmakers en anderen die actief zijn op het gebied van gelijke rechten hebben hierover cursussen gevolgd. Zij hebben zich verdiept in de kunst van het balanceren tussen speciale activiteiten voor vrouwen enerzijds en gendermainstreaming anderzijds. Ik begrijp dat die cursussen na de beëindiging van ons samenwerkingsproject door Turkije worden voortgezet. Dat is goed nieuws!
Deze stappen zijn alvast gezet. Een belangrijke andere moet nog worden gezet. Ik heb het dan over de instelling van een Gender Equality Body. Er is een discussiestuk geschreven over hoe zo’n ‘GEB’ er uit zou kunnen zien. Wij – als partner in het samenwerkingsproject – hopen dat de Turkse partners zo snel mogelijk een besluit zullen nemen op basis van dit document. Natuurlijk hopen we op een goede beslissing en dat een ‘GEB’ een vruchtbare rol zal spelen in de Turkse samenleving en op die manier ook een stap voorwaarts zal zijn richting de toetreding van Turkije tot de Europese Unie. Maar de belangrijkste boodschap is natuurlijk dat zo’n ‘GEB’ een belangrijke nieuwe stap zou zijn om volledige gelijke rechten voor vrouwen en mannen te creëren. Zo’n ‘GEB’ houdt de samenleving scherp op dat punt.
In Nederland hebben we goede ervaringen met een ‘GEB’, de Commissie Gelijke Behandeling. Discriminatie is verboden maar het komt nog steeds voor in de praktijk. Jaarlijks behandelt de commissie honderden klachten van mensen die zich gediscrimineerd voelen. Het gaat dan bijvoorbeeld om vrouwen die menen op grond van hun zwangerschap ten onrechte te zijn gepasseerd bij een promotie.Uitspraken van de commissie in dergelijke zaken leiden vaak tot publiciteit. Het voordeel daarvan is dat we als samenleving alert blijven op dit onderwerp. Eén zo’n voorval in de krant voorkomt wellicht een aantal andere gevallen waarin mensen en onrechte worden achtergesteld. Goed dat er zo’n commissie is. De voorzitter van de Nederlandse commissie is vandaag aanwezig. Zij kan de Nederlandse praktijk verder toelichten.
Ik wens u daarbij veel succes op uw weg naar gelijke rechten voor vrouwen en mannen. Een recht dat zich op alle mogelijke manieren terugbetaalt. Voor individuele buregers, ook voor uw samenleving als geheel.