Pioniers in control
Toespraak gehouden door staatssecretaris Jan Kees de Jager op 8 oktober 2008 te Egmond aan Zee
In 1958 zetten de Amerikanen hun eerste stappen in een ruimteprogramma dat als aanvankelijk doel had om de Maan te verkennen. Op 17 augustus van dat jaar werd de Pioneer 0 gelanceerd, de eerste raket gelanceerd van het Pioneer-programma. Na iets meer dan een minuut ontplofte het gevaarte. Het succes kwam met volgende lanceringen. In 1973 werd de laatste Pioneer gelanceerd, nummer 11. De laatste twee, Pioneer 10 en 11, werden beroemd omdat er een gouden plaquette aan boord is met plaatjes van onder andere hoe de mens eruit ziet en waar we wonen in het zonnestelsel. Deze twee sondes reizen nog altijd, steeds verder van ons vandaan, voorbij Jupiter en Saturnus, de ruimte in. In de heel kleine kans dat een buitenaardse beschaving de sondes ooit vindt, zullen ze iets van ons weten. Die Pioneers doen hun naam eer aan. De plaquettes met onze afbeelding erop zeggen in feite: wij zijn pioniers. We zijn aan een reis begonnen waarvan we niet precies weten waarheen die ons brengt. Maar we gaan op reis omdat we willen leren. Omdat we niet bang zijn en vertrouwen hebben in eigen kunnen. Dat is, zou je kunnen zeggen, zo ongeveer de definitie van pioniersmentaliteit.
Pioniersmentaliteit is een menselijke kwaliteit waarvoor ik enorm veel waardering heb. Want ook als je met beide benen op de grond blijft staan, kun je met die mentaliteit het verschil maken.
Problemen los je op met nieuwe ideeën. Met innovatie. Maar innovatie is niets zonder lef. Zonder pioniers met durf.
Daarom vind ik het zo leuk om hier vandaag te zijn. Ik zie u, hier bijeen, als pioniers. EDP-auditing is de pionierstak van auditing. De enorme vlucht die IT heeft genomen in informatiesystemen, door de jaren heen, maakte het nodig om de betrouwbaarheid en kwaliteit daarvan ook te beoordelen. Dat was noodzaak, omdat de administratieve organisatie en interne beheersing steeds meer is terug te vinden in die IT. Ze zeggen wel eens: 'Een EDP-auditor is een accountant die zijn vak heeft bijgehouden'. Daar zit wat in: auditors met pioniersmentaliteit waren en zijn nog steeds nodig om die snelle ontwikkelingen bij te houden.
Een tweede reden waarom ik het leuk vind, is omdat u - daar ga ik tenminste wel een beetje van uit - mijn passie voor ICT in brede zin deelt. U weet, ik ben van huis uit een ICT-er.
Kortom, het was eigenlijk tijd dat ik eens een keertje langskwam. Nu de EDP-audit groep bijna 25 jaar 'in control' is, is dit een mooie gelegenheid om met u kennis te maken.
Zo kom ik aan het thema van vandaag: In Control.
De Belastingdienst is op een veelheid van fronten in ontwikkeling.
Wat is onze ambitie? Kort samengevat: we werken toe naar een organisatie die haar massale processen foutloos kan verwerken. Een organisatie die echt in de actualiteit werkt. En die de administratieve lasten tot een minimum weet te beperken. Maar lastenverlichting is maar één kant van het verhaal.
Het gaat er ook om dat burgers de ruimte krijgen hun verantwoordelijkheid te nemen. De relatie tussen Belastingdienst en burgers moet platter worden. Veel meer worden vormgegeven vanuit een gezamenlijke verantwoordelijkheid. We begeven ons op onbekend terrein. We gaan pionieren.
Op het terrein van het toezicht zijn we al volop bezig het proces minder aangiftegericht en reactief te maken. Het richt zich steeds meer op waarborgen die ervoor moeten zorgen dat de aangeleverde gegevens juist zijn.
Het uitgangspunt van horizontaal toezicht is dat de Belastingdienst minder aan de achterkant wil doen en meer aan de voorkant. Minder energie steken in tijdrovende controles achteraf. Meer vooraf problemen oplossen met belastingplichtigen en hun adviseurs. Minder de juridische confrontatie opzoeken.
Horizontaal toezicht betekent een fundamentele wijziging in de relatie tussen belastingplichtigen en Belastingdienst. Veel toezichtsmedewerkers zijn opgevoed met het idee dat belastingplichtigen gemakkelijk ontsporen als je er niet bovenop zit. Die mentaliteit proberen we om te buigen. Het gaat er om veel meer vanuit vertrouwen te werken. Burgers te zien als betrouwbare partners in het fiscale proces die verantwoordelijkheid kunnen en willen dragen. Elkaar aan te vullen en te versterken in plaats van elkaar te bestrijden.
Als het lukt om vanuit die overtuiging te werken zijn er grote voordelen te behalen. Het stelt ons in staat onze capaciteit efficiënter in te zetten. We geven meer verantwoordelijkheid aan degenen die laten zien dat ze dat aankunnen. Daardoor spelen we capaciteit vrij om degenen die het niet nauw nemen met de regels hard aan te pakken. Want die groep blijft natuurlijk ook bestaan. Horizontaal toezicht is zeker geen naïef concept. Het is een realistisch concept. Onze aanpak stemmen we af op het gedrag dat belastingplichtigen tonen. Zacht waar het kan, hard waar het moet.
Het is duidelijk wat de voordelen voor de Belastingdienst zijn. Maar zitten de belastingplichtigen er op te wachten? Willen ze die verantwoordelijkheid wel dragen? Hebben ze last van Hypegiaphobia? (Een heel mooi scrabblewoord dat ik in uw programmaboekje zag staan: angst voor het nemen van eigen verantwoordelijkheid.)
Het vraagt veel van hen. Ze moeten open kaart spelen met de fiscus. Ze moeten zelf fiscale relevante zaken aankaarten en niet wachten tot de fiscus die tijdens controles vindt. In ruil daarvoor krijgen ze sneller zekerheid en veel minder gedoe.
Hoe ver we met het horizontale toezicht zullen komen, valt nog niet te zeggen. Maar de animo om op een andere manier samen te werken blijkt groot. We zijn drie jaar geleden begonnen om in pilotvorm convenanten af te sluiten met multinationals. Inmiddels zijn er ook binnen het MKB meer dan tien convenanten met branche-organisaties afgesloten. Daarmee gaan we verder. Dit jaar zullen we ons vooral op de fiscale adviseurs en accountants richten. En ons vooral richten op de loonheffing. Samen met de grote salarisbureaus gaat de Belastingdienst kijken of er afspraken gemaakt kunnen worden over de kwaliteit van de loongegevens. Op die manier kunnen we er gezamenlijk voor zorgen dat we de beschikking krijgen over een stabiel loongegeven. Daarvan kunnen ook alle afgeleide processen profiteren waarin het loongegeven een rol speelt.
Nog lang niet alles rond deze werkwijze is uitgekristalliseerd. Hoe gaan we bedrijven die met ons een convenant sluiten precies belonen? Daar zijn we nog niet uit. Dat onderscheid zullen we vooral zoeken in de mate van rechtszekerheid die we vooraf kunnen bieden. En ook in een beter serviceniveau. Maar hoe ver kunnen we daarin gaan? Differentiatie van belastingplichtigen en intermediairs staat nu eenmaal op gespannen voet met het gelijkheidsprincipe. En in hoeverre kunnen we een hoger serviceniveau technisch waarmaken? Ook hier weer dat dilemma. Horizontaal toezicht is voorwaarde om tot vereenvoudiging van de uitvoering te komen. Maar het is als proces complexiteitsverhogend.
Dit alles betekent dat uw werk als EDP-specialist meeverandert. Werk is en blijft er volop. Horizontaal toezicht bestaat bij de gratie van een hoge mate van geavanceerde automatisering. Zijn we in control? Die vraag blijft altijd bestaan, en de beantwoording van die vraag vereist een grote expertise.
Uw werk wordt door horizontaal toezicht, daarvan ben ik overtuigd, steeds interessanter.
We zijn aan het veranderen. Een nieuwe weg ingeslagen. We weten waar we heen willen. Maar we weten nog niet precies wat we onderweg zullen tegen komen. Interessante tijden voor de Belastingdienst, nieuwe ontwikkelingen op ICT gebied, werk genoeg: werk dat bovendien maatschappelijk zeer relevant is.
We hebben voor die reis pioniers nodig, die weten wat ze doen, die durf hebben en enthousiasme.
Daarom ben ik er zeker van dat ik op u kan blijven rekenen.