Van verondersteld naar verdiend vertrouwen

Toespraak | 01-10-2008

Geachte dames en heren,

We staan de komende jaren voor belangrijke uitdagingen die enorme gevolgen hebben voor de houdbaarheid en de kwaliteit van ons zorgstelsel. Vergrijzing, meer chronisch zieken, medische innovaties en de mondiger wordende patiënt doen de vraag naar zorg voortdurend toenemen. Bovendien zullen mensen steeds vaker getroffen worden door een combinatie van aandoeningen. Multimorbiditeit.

Ik vertel u daarmee niets nieuws. Ook niet als ik zeg dat met deze ontwikkelingen de kosten van ons zorgstelsel enorm stijgen. Mits wij bepaalde maatregelen nemen.
Ik denk dat voor iedereen hier aanwezig geldt, dat we patiënten nu en in de toekomst goede, veilige en betaalbare zorg willen bieden. Dat is een eis van de samenleving en veronderstelt vertrouwen in uw handelen. Maar zoals Els Borst eens zei: vertrouwen komt te voet en gaat te paard. We moeten zorgen dat het vertrouwen niet verdwijnt. De financiële sector laat zien hoe fragiel vertrouwen kan zijn.

Wat mij vaak opvalt als de politiek iets wil veranderen, de sector waar dat zijn weerslag op heeft er vaak niets voor voelt. In uw sector zie ik dat politiek en het veld op gelijke koers liggen. U wilt graag veranderen. Dat is de kracht van uw sector: innovatief en veranderingsgericht.

Wij werken allen hard aan de herziening van het zorgstelsel. Ook u, medisch specialisten, speelt in op de uitdagingen die ons te wachten staan, terwijl u de afgelopen jaren al heel wat veranderingen heeft meegemaakt. Met alle kinderziektes die daarbij hoorden. De introductie van dbc’s, het uurtarief, de komst van de Zorgverzekeringswet. Daarmee is de situatie in de ziekenhuizen en de rol en positie van de medisch specialist veranderd. In sommige gevallen ook het inkomen, soms positief, soms negatief. Dat laat onverlet dat wij moeten blijven beraden op antwoorden op de ontwikkelingen die zorgsector te wachten staan. Veiligheid en kwaliteit moeten we blijven nastreven. Daar liggen enorme uitdagingen voor Raden van Toezicht, Raden van Bestuur, verzekeraars en specialisten. Het is tijd om over te gaan van verondersteld vertrouwen naar verdiend vertrouwen.

Dames en heren, mijn voorganger, de heer Hoogervorst, heeft met de hervorming van het verzekeringsstelsel gereguleerde concurrentie voor verzekeraars mogelijk gemaakt. Zo is competitie op kwaliteit mogelijk zonder dat er plaats is voor risicoselectie op basis van bijvoorbeeld leeftijd en gezondheidstoestand. Maar wat hebben wij eraan als verzekeraars met elkaar wedijveren en de kwaliteit niet inzichtelijk is en de prijzen gefixeerd zijn? Geen verzekeraar die in termen van kosten en prijsstelling het verschil kan maken. En u al helemaal niet.

Daarom maak ik mij hard voor meer vrije prijzen in de zorg. Grotere vrijheidsgraden, mits beheerst doorgevoerd, kunnen marktwerking stimuleren en kwaliteit voor patiënten verbeteren. Daarmee maakt de aanbodgestuurde omgeving waarin u gewoon was te werken, plaats voor vraagsturing en een centrale rol voor de cliënt.

Ik krijg regelmatig brieven van mensen, u wellicht ook, die schrijven ‘het duurt zo lang voordat ik geholpen wordt. Als ik naar België ga ben ik meteen aan de beurt’. Aanbodsturing was dominant en we zitten nu in de transitie naar vraaggestuurd werken

U bent ondertussen aan de slag gegaan met uurtarieven. Die overgang hebben we op uitdrukkelijke wens van mijn ministerie, de NVZ en de Orde toegevoegd aan de model Toelatingsovereenkomst en het document Medische staf. Er ontstaat een context die uitnodigt om met ondernemerschap aan de slag te gaan.

Per 1 januari, wordt het B-segment uitgebreid tot maximaal 33 procent van de totale ziekenhuis omzet. Dan gelden dus vrije prijzen voor een derde deel van de productie. Een belangrijke stap die ziekenhuizen en medisch specialisten meer mogelijkheden biedt om te innoveren en te excelleren. Het vraagt van u om strategische keuzen, een visie: Waar zijn we goed in? Waar leggen we de accenten? Welke minimum kwaliteit kunnen we bieden?
Daarbij vertrouwt de maatschappij erop dat uw grotere vrijheid om naar eigen inzicht afspraken te maken over prijs en volume, dat variatie niet tot over- of onderbehandelen leidt.

Bij de introductie van prestatiebekostiging vrezen sommigen voor verzakelijking in plaats van betere dienstverlening. De NZA laat zien dat kwaliteit en bejegening weldegelijk is verbeterd. Een mooie ontwikkeling zie ik bijvoorbeeld in Dordrecht waar medisch specialisten naar de eerste lijn toe gaan. Met name ouderen hebben daar baat bij. In Den Haag zien we dat de patiënt de mogelijkheid heeft de avondpoli te bezoeken. Dat was enkele jaren geleden nog ondenkbaar.

Ook werken we gezamenlijk aan de kwaliteit van de indicatoren. Voor 80 procent van het zorgaanbod komen kwaliteitsindicatoren. Die zullen straks zichtbaar zijn op KiesBeter.nl. Dat is belangrijke informatie voor verzekeraars en zeker ook voor de patiënt. En voor u biedt transparantie in kwaliteit de kans zich te spiegelen aan elkaar en keuzen te maken. Transparantie kan de omslag maken van vertrouwen naar verdiend vertrouwen. U moet samen werken om dat vertrouwen te verdienen. En daar doe ik vandaag ook een appel op u. U moet als sector aan zet blijven. Indicatoren ontwikkelen, veranderen, en vertrouwen omzetten in verdiend vertrouwen. Overheidsoptreden, bijvoorbeeld als zaken mis lopen, leidt alleen maar tot wantrouwen.

Zowel de ziekenhuizen, zorgverzekeraars en de medisch specialisten werken aan de verbetering van het dbc-systeem. We willen van 30.000 dbc’s naar ongeveer 3000 en dat systeem moet in 2010 worden ingevoerd. Om alvast praktische ervaring op te doen, zal een aantal ziekenhuizen komend jaar ‘schaduwdraaien’. Van de medisch specialisten en de wetenschappelijke verenigingen hoop ik op commitment. Wij hebben dit systeem samen gecreëerd, laten we het nu ook samen verbeteren. En goed dat we daarover afspraken kunnen maken.

Dat alles zal zijn weerslag hebben op de toekomst van het ziekenhuis, de maatschap en de afzonderlijke medisch specialist. We zullen steeds meer nieuwe samenwerkingsverbanden zien tussen ziekenhuizen en maatschappen. Daarbij staat voorop dat de keuze voor een ondernemingsvorm steeds uitdrukkelijk ten doel heeft zichtbaar betere kwaliteit voor de patiënt te leveren. Good governance. Daarbij hoort ook dat Raden van Bestuur van ziekenhuizen duidelijk stellen wie verantwoordelijk is voor kwaliteitsbewaking. Dat ontslaat artsen echter niet van de verantwoordelijkheid zelf stappen te ondernemen als blijkt dat u in de openlucht staat te opereren. Als de tuchtzuivering niet deugt.

Dames en heren,
Ook is het van belang dat de beroepsgroepen in samenspel met de Inspectie normen opstellen rond bijvoorbeeld veiligheid in de voorbereiding op operaties. En die normen ook als bindend accepteren. Ook wil ik beroepsgroepen beter in de gelegenheid stellen om tijdig richtlijnen te maken, die te actualiseren en vooral de naleving daarvan te bevorderen. Zo ontstaat inzicht in hoe behandelingen beter en veiliger kunnen. Ook hier geldt: van verondersteld naar verdiend vertrouwen. Zelf doen dus!

Zoals ik aan het begin van mijn betoog zei, het aantal chronisch zieken neemt toe. Mensen hebben vrij permanent en intensief zorg nodig in de eerste lijn, die via een netwerk met de tweede lijn in verbinding staat. Bekostiging in de eerste lijn moet je dan onder de loep nemen en via verzekeraars laten aanbieden. Wij moeten toe naar zorg die veel meer rondom de patiënt is georganiseerd. De centrale positie van de patiënt stelt dan ook andere eisen aan uw rol.

Dames en heren, ik zeg het nog maar eens: in de zorg moeten we van verondersteld naar verdiend vertrouwen. Met meer ruimte en vrijheid voor ondernemen in de zorg, ligt het voor de hand om de rechtspositie van patiënten en cliënten, als individuen en als collectief, aanzienlijk te versterken. We werk aan een wetsvoorstel, Wet cliëntenrechten zorg, dat binnen afzienbare tijd naar de Tweede Kamer zal gaan.

Ook dit draagt bij aan een centrale positie voor de patiënt. En we willen bereiken dat de patiënt dat ook zo ervaart. Het recht op informatie en het recht op afstemming binnen de keten dragen bij aan een steviger positie in de driehoek van patiënten, zorgaanbieders en verzekeraars.

Dames en heren, om de patiënt draait het. En met het oog op de kwaliteit en de veiligheid van de zorg moet je wel kunnen terugvallen op verbeteringen, op inzet, op een agenda van productie in de hand houden en niet overbehandelen. U moet veiligheid serieus nemen en uw indicatoren en richtlijnen naleven.
Met uw sector heeft u laten zien dat u de afgelopen 8 jaar voorop heeft willen lopen, en die innovatieve kracht hebben we hard nodig. Hopelijk kunnen we samen werken aan meer transparantie en van verondersteld naar verdiend vertrouwen.
Hartelijk dank voor uw aandacht.