Nivra Young professional dag

Toespraak | 01-10-2008

1. Inleiding

Op 7 december vorig jaar plantte ik de eerste boom van het Belastingbos. Wist u dat er een Belastingbos bestaat? Je kunt het in Oisterwijk bezoeken. Het Belastingbos staat symbool voor de milieuplannen van de Belastingdienst. Een boom voor elke medewerker van de Belastingdienst. Dat worden er dus zo'n 35.000.

Binnen de Nederlandse overheid loopt de Belastingdienst voorop op het gebied van duurzaamheid. In 2006 is het actieprogramma Duurzame Belastingdienst gepresenteerd. Dat actieplan draait om het voorkomen van schadelijke CO2-belasting. In 2010 wil de Belastingdienst klimaatneutraal zijn.

Over wat voor maatregelen heb je het dan? Heel praktisch: printers staan standaard ingesteld op dubbelzijdig printen, gescheiden afvalinzameling, schoonmaak van kantoren zoveel mogelijk overdag (dan kan 's-avonds het licht uit). Na 8 uur 's-avonds gaat het licht sowieso uit. TFT-beeldschermen gaan na 20 minuten automatisch op stand-by. Gebruik maken van 100% duurzame elektriciteit.

Je merkt aan die voorbeelden dat ze voor een heel groot deel te maken hebben met het gebruik van ICT. Je zou dat opmerkelijk kunnen noemen. Vroeger, toen de computer aan zijn opmars begon, dachten we dat we ooit van alle stapels papier in onze kantoren verlost zouden zijn. De computer zou daarvoor zorgen. ICT en milieu leken automatisch hand in hand te gaan.
De werkelijkheid is genuanceerder. Papier gebruiken we in ieder geval nog in overvloed. ICT kan ons helpen duurzamer te leven. Maar dat gaat niet vanzelf. Want het gebruik van ICT zelf is lang niet altijd duurzaam.

2. Persoonlijke achtergrond

Voor mij persoonlijk is duurzaamheid een onderwerp wat me aan het hart gaat. Het klimaat is misschien wel de belangrijkste uitdaging waar we wereldwijd voor staan. We zijn verplicht te zoeken naar manieren om duurzamer te leven. Dat vereist innovatief denken.

Van huis uit ben ik ICT-er zoals u weet. Als student ben ik mijn onderneming gestart. Ik weet uit ervaring hoe belangrijk innovatief denken is als je een oplossing zoekt voor een probleem. Ik weet wat ICT betekent in zowel het oplossen van problemen als het bijdragen aan problemen.

Nu draai ik aan de knoppen van de fiscaliteit. Tegen fiscale wetgeving kun je op verschillende manieren aankijken. Gaat het alleen om een optimale opbrengst in geld, of gaat het ook om het aanmoedigen van gewenst gedrag bij de burger, en het ontmoedigen van ongewenst gedrag? Naar mijn overtuiging is het dat laatste: je kunt fiscaliteit heel goed gebruiken om een maatschappelijke doelstelling te bereiken.

Zo heb ik twee stuks gereedschap in handen: ICT en fiscaliteit. Omdat vandaag in het teken staat van duurzaamheid, wil ik stilstaan bij de manier waarop ik die stukken gereedschap kan gebruiken om bij te dragen aan duurzaamheid.

3. Scope ICT-duurzaamheid

De rol van ICT ten aanzien van duurzaamheid is complex. De effecten zijn zowel positief als negatief. Duurzaamheid kan worden bevorderd door ICT, maar het gebruik van ICT is op zichzelf niet milieuvriendelijk. Je kunt ook aan duurzaamheid bijdragen door een meer bewust gebruik van ICT. Het ICT-Innovatieplatform heeft dat in mei van dit jaar in een rapport heel overzichtelijk in kaart gebracht aan de hand van een drietal thema's: energie, materialen en gebruik.

Als je kijkt naar energie, zie je dat dankzij ICT alternatieve energiebronnen zoals zonne-energie en windenergie op een effectieve manier kunnen worden toegepast. Maar ICT verbruikt zelf veel energie. Door maatregelen om het energieverbruik te verminderen kunnen die nadelen worden verminderd.

Ook voor materialen geldt dat tweesnijdende zwaard: door de mogelijkheden van telewerken, slimme routeplanning en dergelijke draagt ICT bij aan verminderde CO2 uitstoot. Maar je moet ook binnen ICT kijken naar de mogelijkheden van meer recycling van materialen en milieuvriendelijke productie van computers.

Tenslotte in verband met het gebruik van ICT: denk aan embedded ICT systemen die de mensen helpen om duurzamer te leven, bijvoorbeeld door 's-nachts automatisch lichten te doven. Maar we moeten er zelf ook op letten dat we dan onze pc's uitzetten als we ze niet gebruiken.

ICT biedt dus vele kansen voor een duurzamere manier van leven, maar we moeten met ICT zelf ook bewust omgaan. Ik vertelde u aan het begin van mijn verhaal over hoe we daar bij de Belastingdienst mee omgaan. Die in het oog springende maatregelen passen helemaal in de gedachtegang van het bewust omgaan met ICT.

4. Scope fiscaliteit-duurzaamheid

De knoppen waaraan ik draai vanuit de fiscaliteit zijn van een heel andere orde. Toen ik benoemd werd als staatssecretaris heb ik vergroening van ons fiscale stelsel als een van mijn speerpunten benoemd.

Het milieu is tegenwoordig natuurlijk een van de belangrijkste onderwerpen. Het is enorm belangrijk dat we onze verantwoordelijkheid nemen om goed voor het milieu te zorgen. Belastingen zijn wat mij betreft een goede manier om daaraan bij te dragen.

Over welke maatregelen hebben we het concreet? Ik heb de belastingen op arbeid fors kunnen verlagen door twee nieuwe belastingen te introduceren: de Vliegbelasting en de Verpakkingenbelasting.

Vliegen was tot nu toe fiscaal enorm voordelig. Maar de schade aan het milieu door vliegverkeer is heel groot. Door de vliegbelasting komen milieueffecten tot uitdrukking in de prijzen van de tickets. Met de Verpakkingenbelasting bereiken we datzelfde effect: het beprijzen van de milieueffecten.

Verder zijn er de nodige maatregelen geweest op het gebied van de automobiliteit en brandstofaccijnzen. De milieuprestaties van de auto bepalen de hoogte van de aanschafbelasting en de motorrijtuigenbelasting. We maken zuinige auto's goedkoper en met de slurptax maken we de vervuilers duurder.

De gemene deler van deze maatregelen is dat de vervuiler betaalt. En het mooie is dat je deze belastingen kunt vermijden: gewoon door milieuvriendelijker te werken. Maar niet iedereen doet dat - en daardoor kunnen we met de opbrengst andere belastingen verlagen.

Er zijn wel mensen geweest die tegen me hebben gezegd: "die milieubelastingen komen helemaal niet ten goede aan het milieu. Het is gewoon weer een lastenverzwaring." Andere mensen vinden het niet zuiver om belastingen te gebuiken als manier om het gedrag van mensen te beïnvloeden.

Daar ben ik het niet mee eens. Om te beginnen met het eerste punt: de opbrengst komt niet ten goede aan het milieu. Dat is juist, maar dat is ook normaal.

De kansspelbelasting komt niet ten goede komt aan de gokverslaafden, de alcoholaccijnzen gaan niet naar het oplossen van alcoholproblemen en de sigarettenaccijnzen gaan niet naar de bestrijding van longkanker. Zo gaan de milieubelastingen dus ook niet rechtstreeks naar het milieu.

De milieubelastingen zijn, ik kan het niet vaak genoeg zeggen, géén lastenverzwaring. De opbrengst komt terug bij de burgers, onder andere doordat je minder belasting betaalt op werken en ondernemen.

Mijn taak is simpel: ik moet belasting ophalen zodat de Nederlandse staat geld heeft om de overheidsfinanciën gezond te houden.

Bij het heffen van belasting heb je de keus: het kan op een goede manier en een slechte manier. Ik kies dan voor de goede manier. Dat wil zeggen een manier die zo weinig mogelijk negatieve en zoveel mogelijk positieve gevolgen heeft.

Om het nog iets duidelijker te maken:
Werken en ondernemen vinden we goed; het milieu vervuilen vinden we slecht. Waar kies ik dus voor: werken en ondernemen lager belasten en milieuvervuiling hoger belasten.

Bij het maken van producten ontstaan kosten. De kosten die de ondernemer maakt, zie je in de prijs terug. Maar er ontstaan ook maatschappelijke kosten, zoals bijvoorbeeld vervuiling. Die zie je niet in de prijs terug. Door deze kosten nu door te belasten krijg je een eerlijker prijs.
De andere kant van de medaille is dat we - zoals ik net zei - ondernemen en werken juist lager belasten. Daardoor is er dus geen sprake van lastenverzwarende maatregelen.

Ik haal het geld liever op bij mensen die het milieu vervuilen dan bij mensen die werken en ondernemen. Dus we verschuiven de lasten van belasting op arbeid en winst naar belasting op consumptie en vervuiling.

Dat past trouwens in het algemeen ook in de trend van de verschuiving van directe naar indirecte belastingen.

5. Werken bij…

Het onderwerp duurzaamheid en Financiën geeft heel mooi aan hoe breed het beleidsterrein van het ministerie van Financiën eigenlijk is. Want het aardige is, door middel van allerlei andere thema's zou je dat ook kunnen laten zien. Alles heeft tenslotte op een of andere wijze ook altijd met geld te maken. Daarom aarzel ik niet om te stellen dat Financiën verreweg het leukste ministerie is. Dat ik hier staatssecretaris mocht worden zie ik toch wel als een hoofdprijs.

Ik wil u als aankomend of net gestarte accountant wel een insiders tip geven: het is namelijk mogelijk om op mijn ministerie te komen werken. Jullie kennen de regels van goede financiën perfect. Jullie staan sowieso aan de start van een interessante loopbaan. Maar het kan nog beter: bij de enige werkgever waar niet alleen van je wordt verwacht dat je de regels kent, maar ook dat je ze bedenkt.

Als u nog studeert, kan ik je aanbevelen om je aan te melden voor de jaarlijkse studentendag op 6 november. Dat is een perfecte kans om eens achter de schermen te komen kijken. Je kunt je tot 26 oktober aanmelden via de website van het ministerie.

Er is ook de mogelijkheid om stage te lopen. Een telefoontje naar onze recruitmentafdeling is de moeite waard.

Als je de smaak te pakken krijgt, kom ik je misschien nog wel eens tegen op mijn ministerie.

Aanstaande dinsdag is het Prinsjesdag. Dat is voor mijn ministerie het jaarlijkse hoogtepunt: de miljoenennota en het belastingplan worden immers bij ons geschreven. Ik ga nu niet over het belastingplan uit de school klappen, dat zult u begrijpen. Ik raad u aan dinsdag de actualiteit te volgen. Als je dinsdag voor de tv zit, en je ziet het hele schouwspel, bedenk dan nog maar eens dat je zelf bij zou kunnen dragen aan dit mooie werk.