LOF Congres

Toespraak | 01-10-2008

De Successiewet is niet populair. Successiebelasting is voor veel mensen de meest onrechtvaardige belasting. Zo wordt het gevoeld. De overledene heeft zijn leven lang gewerkt om iets na te laten aan zijn kinderen, en dan komt de fiscus nog even langs.

Toch valt er voor het principe van een successiebelasting echt iets te zeggen.

Warren Buffet, dat is de rijkste man op aarde, is - wat velen misschien niet zouden verwachten - een fervent tegenstander van het afschaffen van de estate tax, zoals de successiebelasting in de VS heet.

Tegenstander van de estate tax spreken vaak van 'death tax'. In Nederland horen we de naam sterftax ook wel eens vallen. "Maar", zegt Warren Buffet, "die tegenstanders zijn 'dead wrong'. We zouden moeten spreken van een 'death present'."

Daar zit inderdaad de crux. Buffet gaat uit van de verkrijger, niet van de erflater. Dat is terecht.

Je hoort vaak zeggen: het is geld (vermogen?) waarover al eens belasting is betaald. Maar de verkrijger krijgt geld waarvoor hij niets heeft hoeven doen, en hij heeft daarover nog geen belasting betaald.

Dat gebrek aan draagvlak leidt ertoe dat belastingplichtigen steeds vaker proberen om onder het successierecht uit te komen. Dat wil zeggen, degenen die zich een financieel adviseur kunnen veroorloven, want eenvoudig zijn die constructies niet. De doorsnee burger heeft niet de mogelijkheden om de route langs de Cayman eilanden te bewandelen. Maar ook in testamenten gebeuren vaak merkwaardige dingen.

Misschien is de frustratie daardoor bij doorsnee burgers nog wel groter: zij betalen de volle mep, zoals de wet voorschrijft, terwijl de rijken de gelegenheid hebben om de gehele fiscale trukendoos open te trekken.

Ik zie dus twee problemen: op de eerste plaats dat die volle mep inderdaad wel erg vol is - de tarieven liegen er niet om.
Op de tweede plaats dat het gevoel van oneerlijkheid wordt versterkt doordat belastingontwijking mogelijk is.

Afschaffen, ik zeg het maar even expliciet, kan momenteel niet. De Successiewet levert jaarlijks 2 miljard euro op. Dat geld kunnen we niet zomaar missen als we gezonde overheidsfinanciën willen.

Ik heb in april in Tilburg een gastcollege gegeven over de Successiewet. Ik heb toen een heel uitgebreid vergezicht geschetst van hoe de Successiewet eruit zou kunnen zien.

Ik heb toen iedereen, wetenschappers, professionals en gewone burgers, gevraagd om met me mee te denken.

Dat is ook gebeurd. Via onze website zijn meer dan honderdvijftig reacties binnengekomen. Een heel nuttige exercitie, omdat daarmee ook aan het licht kwam voor welke elementen wel en welke geen draagvlak bestond.

Op basis van die reacties vanuit de wetenschap en burgers gaan we prioriteit geven aan bepaalde elementen waarvoor veel draagvlak was. Andere gaan we nu nog niet aanpakken omdat er minder draagvlak voor is. Daar moeten we eerst verder op gaan studeren. Het is van belang dat we geen maatregelen nemen die ongewenste bij-effecten geven. Juist degenen die op een normale manier hun successiebelasting betalen mogen niet de dupe zijn van wetsherzieningen.

Voor het zomerreces heb ik aan de Kamer gemeld dat ik daarom meer tijd neem voor de herziening.

Maar - en dat is mij heel duidelijk geworden uit de reacties - er ligt een prioriteit bij de hoogte van de tarieven. Die moeten omlaag. Onze hoogste tarieven zijn veel te hoog. Ook zal er iets gedaan moeten worden aan de tariefgroepen.

Dat wil ik snel verbeteren. Verder wil ik een aantal specifieke constructies bestrijden.

Als we erin slagen om iedereen zijn deel te laten betalen en het weglekken van opbrengst te bestrijden, maken vele schouders de last licht.
Daarmee zal het draagvlak ook verbeteren.

Afgelopen dinsdag, op Prinsjesdag, is het Belastingplan 2009 gepresenteerd. Het is u waarschijnlijk niet ontgaan. In het Belastingplan heb ik in ieder geval ook nog een voornemen op het gebied van de successiebelasting aangekondigd.
Namelijk dat sportclubs geen belasting meer hoeven te betalen over geld uit schenkingen en erfenissen. Zij worden geheel vrijgesteld van de Successiewet.

Het is denk ik, met het oog op de actualiteit, wel interessant als ik u zodadelijk nog een beknopt overzicht geven van de inhoud daarvan.

[FILMPJE]

[toelichting Miljoenennota - Belastingplan]

• In 2009 voert het kabinet het coalitieakkoord onverkort uit. De bestrijding van inflatie en de ondersteuning van de koopkracht blijven dus van belang. We stimuleren de arbeidsparticipatie. En we stimuleren de innovatie en winstgevendheid van het bedrijfsleven.

• Financiële stabiliteit is en blijft het centrale uitgangspunt. Deze miljoenennota is in verschillende opzichten een mijlpaal in dat streven.

• Het is voor het eerst sinds het ontstaan van het Koninkrijk in 1814 dat de staatsschuld als percentage van het BBP zo laag is als in deze miljoenennota. Het vorige 'record' was in 1977 met 38%. Dit jaar komen we op minder dan 37% en we zijn op weg naar 36% in 2011.

• Dit kabinet is ook het eerste kabinet sinds de tweede wereldoorlog dat voor de gehele kabinetsperiode vier jaar lang een begrotingsoverschot realiseert.

• In deze kabinetsperiode worden de aardgasbaten direct benut voor aflossing van de staatsschuld. Voorheen gingen de baten naar het FES, waar ze alsnog besteed konden worden.

• Ook rentemeevallers zetten we niet meer in voor nieuwe uitgaven. De rentemeevallers lopen rechtstreeks het saldo in en dragen zo bij aan verdere rentemeevallers in latere jaren.

• [Lastenverlichting]

• We zien in 2009 een forse lastenverlichting voor burgers en ondernemers. Tegenover 1,1 miljard lastenverzwaring vanuit het coalitieakkoord zet deze miljoenennota 1,2 miljard lastenverlichting.

• Dat uit zich door lagere zorgpremies en verlaging van WW-premies voor burgers en bedrijven. Ten opzichte van het coalitieakkoord zien we een extra lastenverlichting over deze kabinetsperiode.

• Kortom, voor wat de miljoenennota betreft, houden we als kabinet vast aan onze koers. We versterken de economie door de arbeidsparticipatie en innovatie te bevorderen en een loon-prijsspiraal te voorkomen. De koopkracht wordt zo goed mogelijk beschermd. Door het overschot dat de begroting in 2009 laat zien, lossen we de staatsschuld versneld af. Nederland kan een stootje hebben, ook in economisch zwaardere tijden.

• Een van de stukken die op Prinsjesdag zijn gepresenteerd is het belastingplan. Daar ben ik zelf inhoudelijk bij betrokken omdat fiscaliteit uiteraard het mijn directe portefeuille is.

[Drie speerpunten]

• De maatregelen in dit belastingplan kun je groeperen rond drie thema's: Vereenvoudiging; Bevordering van ondernemerschap; Vergroening.
• Dat zijn geen toevallige thema's. Het zijn naar mijn overtuiging de drie manieren waarop we de uitdagingen waar we voor staan, kunnen aangaan - voorzover het de fiscaliteit betreft.

• Vorig jaar was het meest in het oog springende thema de vergroening van ons fiscale stelsel. Dat zit er dit jaar ook nog in.
• In het Belastingplan van dit jaar zijn ook Vereenvoudiging, en met name om de bevordering van ondernemerschap belangrijke onderwerpen. Een van de manieren om ondernemerschap te bevorderen is vereenvoudiging. Met eenvoudigere regels wordt ondernemen ook makkelijker.

[Vergroening]

• Waarom vinden we vergroening belangrijk? Kort geformuleerd: belast de slechte dingen, niet de goede dingen. Dat betekent concreet: verschuif de belastingheffing van arbeid en winst (wat we goed vinden) naar vervuiling (wat we slecht vinden).
• U zult zich herinneren dat we vorig jaar een flinke stap hebben gezet op het punt van de vergroening. We hebben veel bereikt. Dit jaar nemen we maatregelen die ervoor zorgen dat de extra belastingdruk op vervuiling verder gedifferentieerd wordt.

• In stappen wordt de grondslag van de aanschafbelasting omgebouwd van catalogusprijs naar CO2 uitstoot;
• het tarief van de motorrijtuigenbelasting voor zeer zuinige auto's wordt gehalveerd;
• er wordt een tweede verlaagd tarief bijtelling leaseauto geïntroduceerd van 20%.

[Vereenvoudiging]

• Dat brengt me op het punt van vereenvoudiging.
• Waarom is vereenvoudiging nodig?
• Regelgeving is enorm ingewikkeld geworden. Er zijn ook heel veel regels. Het is nodig om regels te hebben, maar vaak werken ze knellend, belemmerend en leidt het bestaan van de regel niet tot aantoonbare positieve effecten.
• Daarvan hebben zowel burgers, ondernemers als uitvoeringsinstanties last.
• Voor gewone burgers is door de vele regels moeilijk meer te overzien waaraan ze zich moeten houden.
• En uitvoeringsinstanties, zoals de Belastingdienst, lopen tegen de grenzen van hun mogelijkheden aan door de complexiteit van de regelgeving die zij moeten uitvoeren.

• Daar ligt een niet geringe opdracht. In dit fiscaal pakket besteden we daar ruimschoots aandacht aan. Enkele maatregelen die we nemen:

• Ondernemers en dga's hoeven geen Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) meer aan te vragen als zich gedurende drie jaar geen wijziging heeft voorgedaan.
• De grens voor de kwartaalaangifte omzetbelasting gaat omhoog. 50.000 ondernemers en dga's gaan daardoor minder vaak aangifte omzetbelasting doen.
• Ook voor werknemers maken we het makkelijker: werknemers hoeven vanaf 1 januari 2009 geen WW-premie meer te betalen, mits de sociale partners de looneisen verantwoord houden. Werknemers kunnen de gevolgen daarvan op hun loonstrook aflezen bij het bedrag dat hij of zij nu aan WW-premie betaalt. Bij een modaal inkomen gaat het om circa 335 € netto per jaar en bij een inkomen van 2x modaal om circa 580 € per jaar. Dus een tweeverdienersgezin van elk 1x modaal gaat er 750 € op vooruit, 2x modaal nog veel meer.
• Ook uitkeringsgerechtigden en 65-plussers hebben een voordeel van deze maatregel, omdat de uitkeringen en de AOW gekoppeld zijn aan het netto minimumloon.
• Maar het betekent ook een vereenvoudiging van de loonadministratie en de loonaangifte voor werkgevers.

[Ondernemerschap]

• Het derde speerpunt van dit Belastingplan: de bevordering van ondernemerschap.
• Werkgelegenheid en innovatiekracht zijn van groot belang voor de Nederlandse economie. Ondernemingen zorgen voor die banen en innovatie. Innovatie leidt tot vooruitgang. Het stimuleert creativiteit en vernieuwing. Daarmee is innovatie de enige manier om de problemen van vandaag en de toekomst op te lossen. Dat is het belang van het stimuleren van ondernemerschap. Fiscale regelgeving is daarbij een belangrijk instrument.
• De nadruk komt meer te liggen op ondernemers die winst maken. Meer richten op faciliteiten die bijdragen aan het starten en doorgroeien van ondernemingen: verhoging van de MKB winstvrijstelling en startersaftrek.

• Voor het jaar daarop ben ik van plan om het urencriterium voor de MKB-winstvrijstelling af te schaffen. Ondernemingen worden namelijk vaak gestart in deeltijd of naast een dienstbetrekking. Met deze maatregel zouden ook deeltijd- en hybride ondernemers toegang krijgen tot een deel van de ondernemersfaciliteiten. Zo denk ik ook na over het verder verhogen van de MKB-winstvrijstelling na 2009.

• Het MKB tarief in de vennootschapsbelasting in 2008 gaat omlaag naar 20% voor winsten tot een bedrag van € 250.000.
• Deze maatregel betekent een lastenverlichting voor alle belastingplichtigen in de vennootschapsbelasting; en een groot deel van het voordeel slaat juist ook neer bij MKB-bedrijven.

• Per 1 januari 2009 wordt de definitie van speur- en ontwikkelingswerk binnen de WBSO verruimd, waarmee innoverende bedrijven zijn gebaat. Ook ICT-innovatie gaat nu onder de WBSO vallen.

[Slot]

Dit Belastingplan staat in het teken van de bevordering van ondernemerschap en vereenvoudiging, een tweesnijdend zwaard. Samen met de vergroeningsmaatregelen die we ook vorig jaar in hebben gevoerd, zijn we goed op weg naar een toekomstbestendig belastingstelsel.

De Successiewet aanpassen, ieder jaar een Belastingplan: het zijn niet zomaar onderwerpen. Het zijn onderwerpen die iedere Nederlander raken. Het is ook voor mij heel motiverend om met zulke invloedrijke onderwerpen bezig te zijn. Dat geldt ook voor de mensen die op Financiën werken. Ik aarzel niet om te zeggen dat het een prachtig ministerie is. Misschien is het ook iets voor jullie. Zeg nu zelf, wat is er leuker dan de wetten en regels kennen? Dat is natuurlijk de wetten en regels zelf kunnen bedenken!