Achtergrond: Gemeenten krijgen regie bij veiligheid

Rapport | 11-09-2008

• Gemeenten krijgen regie bij veiligheid
• Rampenbestrijding en crisisbeheersing op orde
• Meer beleidsruimte voor gemeenten en provincies
• Handvest verantwoordelijk burgerschap
• Betere dienstverlening door overheid
• Meer vrouwen en allochtonen bij overheid
• Minder agressie tegen hulpverleners
• Rijksoverheid: kleiner en beter

Gemeenten krijgen regie bij veiligheid

Een voorbeeld daarvan is het wetsvoorstel Maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast. De wet Bestuurlijke boete zal in 2009 in werking treden. Dit geeft gemeenten de mogelijkheid veroorzakers van overlast direct te beboeten. Het kabinet onderzoekt de mogelijkheid om de burgemeester de bevoegdheid geven asociale gezinnen die ernstige overlast in hun eigen wijk veroorzaken uit huis te kunnen plaatsen.

In de loop van de komende jaren komen er bij de politie 500 wijkagenten bij. Zij bestrijden overlast en criminaliteit en zorgen voor sociale rust en een gevoel van veiligheid in wijken.

Ook komen er 500 forensisch assistenten bij, die technisch onderzoek kunnen doen na een misdrijf. Nu is daarvoor - na bijvoorbeeld een eenvoudige inbraak - vaak geen personeel beschikbaar.

Een deel van de overlast wordt veroorzaakt door jongeren die overmatig alcohol drinken. Jongeren drinken steeds meer en beginnen er ook jonger mee. Daarom is strenger toezicht nodig op het verkoopverbod van alcohol aan jongeren. Dit toezicht wordt in 2010 overgeheveld naar de gemeenten (nu doet de Voedsel- en Waren Autoriteit dat nog). De burgemeester krijgt de mogelijkheid om bij overtredingen in te grijpen.

Voor het bestuurlijk bestrijden van georganiseerde criminaliteit komt er in Nederland een aantal centra, waarin gemeenten, politie, justitie, de Belastingdienst, de FIOD-ECD en de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD) samenwerken. Ook het bedrijfsleven kan meedoen, bijvoorbeeld woningbouwcorporaties, makelaars, projectontwikkelaars, notarissen, advocaten, accountants en fiscaal juristen. Op deze manier kan voorkomen worden dat de onderwereld verder doordringt in de bovenwereld en dat de onderwereld gebruik maakt van legale structuren en methoden voor illegale activiteiten.

Ook bij de politie gaat speciale aandacht naar de aanpak van georganiseerde misdaad, fraude, cybercrime en mensenhandel. Omdat mensenhandel vaak samengaat met prostitutie komt er een verplicht vergunningstelsel voor prostitutie om illegale prostitutie tegen te gaan. In de vergunningen worden inrichtingseisen, werkomstandigheden en de handhaving geregeld.

Nog dit jaar zullen vijf proefprojecten in negen gemeenten starten met Burgernet. De politie benadert daarin bij een zoekactie mensen met de vraag uit te kijken naar een persoon of voertuig. Afhankelijk van de resultaten van de proeven volgt in 2009 een besluit over landelijke invoering.

De aanpak van polarisatie en radicalisering gebeurt vooral op lokaal niveau. Daar zetten wijkagenten, jeugd- en welzijnswerkers, leraren en leerplichtambtenaren zich samen in om polarisatie en radicalisering te voorkomen, te signaleren en waar nodig te bestrijden. Op nationaal niveau wordt deze lokale aanpak ondersteund door zeven betrokken ministeries en de Vereniging Nederlandse Gemeenten. De Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst heeft op dit terrein de rol om tijdig dreigingen en risico’s voor de nationale veiligheid te onderkennen. Met adviezen en informatie van de AIVD worden op lokaal, nationaal en internationaal niveau beleid en maatregelen ontwikkeld.

Rampenbestrijding en crisisbeheersing op orde

Een andere prioriteit van het kabinet is dat de rampenbestrijding en crisisbeheersing vóór eind 2009 op orde is en dat er in 2010 professioneel georganiseerde veiligheidsregio’s zijn.

Deze kwaliteitsverbetering wordt mogelijk door het wetsvoorstel Veiligheidsregio’s, dat naar verwachting in 2009 in werking zal treden. Het wetsvoorstel regelt de organisatie van de brandweerzorg, de rampenbestrijding en crisisbeheersing op regionaal niveau en stelt kwaliteitseisen. Vooruitlopend op de wet heeft minister Ter Horst in 2008 met het merendeel van de vijfentwintig veiligheidsregio’s afspraken gemaakt om deze kwaliteitsverbetering al in gang te zetten. De Inspectie Openbare Orde en Veiligheid toetst regelmatig op welk kwaliteitsniveau de veiligheidsregio’s zitten.

Meer beleidsruimte voor gemeenten en provincies

Het Bestuursakkoord, dat in juni 2007 met de gemeenten is gesloten, legt de basis voor verdere decentralisatie naar gemeenten, zodat zij meer beleidsruimte krijgen. De Financiële Verhoudingswet wordt in 2009 aangepast. Daarmee wordt de wijze waarop gemeenten aan het Rijk verantwoording moeten afleggen over hun financiële beleid vereenvoudigd. Het aantal specifieke uitkeringen wordt verlaagd van 134 in 2007 naar maximaal 45 in 2011. In 2009 moet dit aantal op 65 liggen.

Decentralisatie vraagt om bestuurskracht bij gemeenten, zodat zij hun taken goed kunnen uitvoeren. Met het programma Krachtig Bestuur wordt de bestuurskracht van gemeenten en provincies gestimuleerd, bijvoorbeeld door goede voorbeelden te verspreiden. Voor gemeenten met een te kleine schaal wordt – als daarvoor voldoende draagvlak bestaat – herindeling gestimuleerd.

Met de provincies is overeenstemming bereikt over hun bijdrage van in totaal euro 800 miljoen aan de realisatie van belangrijke maatschappelijke projecten die het kabinet wil realiseren. Tegelijkertijd is met de provincies afgesproken dat zij een aantal taken van het rijk overnemen. Zo gaat het Faunafonds uiterlijk in 2010 over naar de provincies. Het onderzoek naar een nieuwe provinciale belasting (in plaats van de motorrijtuigenbelasting) moet in 2010 zijn afgerond.

Handvest verantwoordelijk burgerschap

Veel Nederlanders vullen hun burgerschap op een eigentijdse manier in. Via allerlei organisaties leveren ze een bijdrage aan onze samenleving. Tegelijk maken ze zich soms zorgen over een gebrek aan respect voor elkaar en elkaars mening. Een handvest voor verantwoordelijk burgerschap kan helpen bij het beantwoorden van vragen over hoe we met elkaar om moeten gaan. De komende jaren wil het kabinet in dialoog met de samenleving zo’n handvest verantwoordelijk burgerschap opstellen.

Er komt een Huis voor democratie en rechtsstaat. In het schooljaar 2008/2009 start het Huis in een voorlopige opzet met een programma voor scholieren. Zij maken op een aansprekende en actieve manier kennis met de werking van het politieke stelsel en de rechtsstaat in Nederland. De komende jaren zal het Huis, dat in Den Haag wordt gevestigd, zijn definitieve vorm krijgen.

In 2008 wordt de staatscommissie Herziening Grondwet ingesteld. Deze commissie gaat onder meer na in hoeverre de Grondwet het democratisch bestel beter kan waarborgen. In 2009 komt het advies van de staatscommissie. Rond de Grondwet zal ook een aantal publieksactiviteiten worden georganiseerd om de bekendheid met de Grondwet te vergroten.

Bij de verkiezingen voor het Europees parlement in juni 2009 worden geen stemmachines maar papieren stembiljetten en het rode potlood gebruikt. Daartoe is besloten nadat de commissie-Korthals Altes het verkiezingsproces tegen het licht had gehouden.

Betere dienstverlening door overheid

De overheidsdienstverlening moet minimaal het rapportcijfer 7 krijgen. De gerichte inzet van de elektronische overheid is onmisbaar om dit te bereiken. Samen met andere overheden maakt het Rijk dit in zes voorbeeldprojecten zichtbaar. Dit zijn de omgevingsvergunning, het digitale klantdossier, het landelijk digitaal loket schoolverlaten, de regelhulp WMO, de verwijsindex risicojongeren en het centraal elektronisch loket voor grensoverschrijdend dienstenverkeer. In 2007 gaven burgers, gemeten volgens de burgerservicecode, een ruime 6 voor publieke dienstverlening. In 2009 wordt een nieuwe meting gedaan naar de waardering voor publieke dienstverlening. In het komende jaar zullen we gericht een offensief inzetten met betrokken organisaties om die ketens waar de overheid nog geen zeven scoort te verbeteren.

Het kabinet wil de tien meest gevoelde knelpunten in de administratieve lasten voor burgers oplossen. (zie kader). In 2009 moeten de administratieve lasten bij gemeenten merkbaar worden verminderd. Bijvoorbeeld door de openingstijden voor het verkrijgen van reisdocumenten te verruimen of het aanvragen van reisdocumenten op meer locaties mogelijk te maken. Informatieverplichtingen en vergunningen worden merkbaar teruggedrongen.

De burgers geven de volgende top tien van knelpunten:

1. snel en zeker inzicht in wacht- en doorlooptijden en kortere
   wachttijden door afhandeling via internet;
2. eenvoudige aanvraag en verantwoording van bijstand eenvoudige (elektronische) aanvraag en efficiëntere verantwoording van de bijstand;
3. één keer je gegevens verstrekken alle inkomensafhankelijke regelingen in een persoonlijke internetpagina;
4. plaatsonafhankelijk aanvragen van een reisdocument aanvragen bij gemeentehuis naar eigen keuze en foto en vingerafdruk maken aan de balie bij paspoorten en identiteitskaart;
5. minder vergunningen direct aan de slag door verschuiving van vergunning naar algemene regels, bijvoorbeeld voor het kappen van een boom;
6. begrijpelijke taal eenvoudige formulieren voor het doorgeven van een verhuizing, aanvraag zorgvoorzieningen
   (bijvoorbeeld rollator) en aanvraag uittreksel GBA;
7. meer vertrouwen meer verantwoordingsvrije bedragen in de zorg en sociale zekerheid;
8. een luisterend oor voor klachten problemen met de overheid oplossen door mediation in plaats van ‘juridisering’ door bezwaaren klacht procedures;
9. ruimte geven aan vrijwilligers vrijwilligersorganisaties als groepen burgers behandelen in plaats van als bedrijven; maakt het organiseren evenementen makkelijker;
10. kwaliteit voorop minimaal een 7 voor overheidsdienstverlening.

Vanaf 1 januari 2009 moeten de 25 meest gebruikte formulieren van de overheid begrijpelijk zijn. Voorbeelden zijn de aanvraagformulieren voor zorg en de aanvraag van een bouwvergunning. Ook alle nieuwe formulieren moeten aan de eis van begrijpelijkheid voldoen.

In mei 2008 zijn meldpunten geopend voor knelpunten in de administratieve lasten die worden ervaren door mede-overheden en professionals zoals agenten, onderwijzend en verplegend personeel.

Voor agenten en rechercheurs is een top 5-van knelpunten vastgesteld . Daarin staan onder meer een gebruikersvriendelijker automatiseringssysteem en minder ingewikkelde formulieren. Ook voor professionals in de zorg, onderwijs en sociale zekerheid worden knelpunten benoemd. Eind 2008 gaat er een actieplan naar de Tweede Kamer waarin staat hoe de knelpunten in administratieve lasten voor professionals zijn aan te pakken.

De overheid neemt vaker persoonlijk contact met mensen op over een besluit dat gevolgen voor hen heeft (mediation). Daardoor kunnen formele bezwaar- en klachtenprocedures worden voorkomen. Zo kan bijvoorbeeld gezamenlijk worden nagegaan wat nog wél mogelijk is, als een aanvraag is afgewezen.

www.MijnOverheid.nl wordt vanaf eind 2008 hét digitale loket waarbij Nederlandse burgers hun overheidszaken op een gemakkelijke én veilige manier kunnen regelen. Mijnoverheid.nl begint met instanties als de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens, de Rijksdienst voor het Wegverkeer en de UWV. In 2009 volgen de Belastingdienst en andere diensten.

Meer vrouwen en allochtonen bij overheid

De overheid wil een divers samengesteld personeelsbestand. Vrouwen en allochtonen zijn met name in de hogere functies ondervertegenwoordigd. Daarom wordt ook het komend jaar een extra inspanning geleverd om vrouwen en allochtonen aan te trekken.

Het aandeel vrouwen in topfuncties bij de rijksoverheid moet worden vergroot. In 2011 moet het aandeel vrouwen in de Algemene Bestuursdienst (salarisschalen 15-19) minimaal 25 procent zijn. Ook moeten er in 2011 minimaal 50 personen met een biculturele achtergrond in managementposities zijn ingestroomd. Bij de politie moet 50 procent van de kroonbenoemingen tussen 2008 en 2011 bestaan uit vrouwen en/of allochtonen. In 2010 moet het aandeel allochtonen bij de politie zijn gestegen tot 8,5 procent.

Minder agressie tegen hulpverleners

Werknemers met een publieke taak (zoals hulpverleners en personeel in het openbaar vervoer) moeten veilig hun werk kunnen doen en verdienen respect. Het kabinet wil in 2011 vijftien procent minder voorvallen van agressie en geweld ten opzichte van 2007. Het voorkomen van deze voorvallen, een dadergerichte aanpak en het ondersteunen van werkgevers bij het ontwikkelen en uitvoeren van hun veiligheidsbeleid kenmerken de aanpak. Landelijke afspraken tussen politie en Openbaar Ministerie zijn nodig om te komen tot een effectieve, eenduidige en snelle afhandeling van aangiften. In 2008 en 2009 is er voorlichting gericht op het vergroten van respect en het tegengaan van geweld, waarbij het motto is: 'Handen af van onze helpers' .

Klokkenluiders moeten beter worden beschermd. Bij het Rijk en de politie worden de regels aangepast, zodat vertrouwelijk melden beter gewaarborgd is. Ook komt er een externe instantie waar klokkenluiders terecht kunnen.

Rijksoverheid: kleiner en beter

In de Nota Vernieuwing Rijksdienst die in 2007 naar het parlement is gestuurd, zijn de plannen bekendgemaakt voor verkleining en vernieuwing van de rijksdienst. Het aantal ambtenaren wordt verminderd met 12.800 fte. De taakstelling op het apparaat van de rijksdienst bedraagt euro 630 miljoen, verdeeld over de departementen en de zelfstandige bestuursorganen.

De komende jaren worden projecten uitgevoerd gericht op verbetering van het beleid en de bedrijfsvoering en vermindering van de administratieve lasten. Zo wordt de inkoop verder geprofessionaliseerd en wordt de samenwerking verbeterd. De uitgaven voor externe inhuur moeten gelijkblijven of dalen ten opzichte van het niveau van 2007. Op het terrein van ICT komt er een digitale werkomgeving die het voor rijksambtenaren mogelijk moet maken om op iedere gewenste tijd en plaats te kunnen werken. Het ministerie van BZK organiseert de rijksbrede samenwerking op het gebied van de bedrijfsvoering van het Rijk en levert diensten aan de andere departementen, zodat ze deze niet meer zelf hoeven uit te voeren.