Verslag FATF-vergadering 20-23 juni 2006

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA ‘S-GRAVENHAGE

Ons kenmerk: FM 2006-01795 M

Geachte voorzitter,

Mede namens de Minister van Justitie deel ik u het volgende mee.

Van 20 tot en met 23 juni 2006 vond in Parijs de plenaire vergadering van de Financial Action Task Force on money laundering (FATF) plaats. De FATF is een intergouvernementeel samenwerkingsverband van landen met belangrijke financiële centra¹ dat zich bezig houdt met de bestrijding van witwassen en van de financiering van terrorisme. Hiervoor zijn in totaal 49 aanbevelingen geformuleerd (40 aanbevelingen tegen witwassen en 9 speciale aanbevelingen tegen de financiering van terrorisme), waaraan Nederland en de andere leden zich gebonden hebben en aan de hand waarvan de FATF-landen en derde landen worden beoordeeld.

Tijdens de plenaire vergadering is een aantal verschillende onderwerpen aan de orde geweest, waarover ik u hierbij informeer.

Uitbreiding van de FATF

In eerdere brieven (FM 2006-485/fin0600264 en FM 2005-315/fin0500140) is de uitbreiding van de FATF al aan de orde gekomen. Op dit moment staan China, India en Zuid-Korea nog in de wachtkamer. China is al waarnemend lid en gezien geboekte voortgang bijna toe aan de toetredingsevaluatie, namelijk nadat een nieuwe Chinese ontwerpwet ter implementatie van belangrijke elementen van de FATF-aanbevelingen zal zijn aangenomen. De toetredingsevaluatie zal afhankelijk van voorgaande implementatie dit najaar plaatsvinden. Nederland ziet uit naar de toetreding van China, zij het dat een effectieve anti-witwaswetgeving een preliminaire voorwaarde blijft. India is tegelijkertijd met China verzocht om zich voor te bereiden op een lidmaatschap van de FATF (in 1998), maar is nog onvoldoende gevorderd met de ontwikkeling en implementatie van een anti-witwassysteem. De President van de FATF heeft ondertussen een bezoek gebracht aan India om het politiek commitment van India te toetsen. De hierop volgende brief van de President aan de Indiase autoriteiten wacht nog op beantwoording. Nederland is voorstander van Indiaas lidmaatschap op termijn, maar meent dat India nu eerst zal moeten tonen dat het niet alleen met woorden maar ook met daden de FATF-standaard steunt.

Tijdens de voorlaatste plenaire vergadering in Kaapstad is ook gesproken over eventuele andere nieuwe leden naast China en India. Het huidige mandaat van de FATF spreekt van een mogelijke beperkte uitbreiding met landen met een significant financieel centrum, zonder dat de geografische balans van de FATF verstoord wordt. Eerder werd al duidelijk dat Zuid-Korea op objectieve gronden verreweg de beste papieren heeft om spoedig lid te worden. Het land heeft een groot financieel centrum en het zou een welkome aanvulling zijn op het beperkte aantal Aziatische leden van de FATF. De inkomende President van de FATF heeft in juni een bezoek gebracht om zich zeker te stellen van de voortgang van Zuid-Korea op het gebied van de bestrijding van witwassen. Hij heeft vervolgens de FATF-leden gevraagd of zij akkoord gaan met een status als waarnemend lid voor Zuid-Korea bij de eerstvolgende plenaire vergadering. Nederland heeft hier positief op gereageerd.

Ad hoc groep inzake het lidmaatschap

In het licht van de voorgaande discussie over mogelijke uitbreiding van de FATF is nu besloten om een Ad hoc groep in te stellen. De groep heeft als mandaat meegekregen een visie (of mogelijke opties) te ontwikkelen op de toekomstige ontwikkelingen van het FATF lidmaatschap, zich te bezinnen op de mogelijke voor- en nadelen voor de FATF van verschillende scenario’s om effectieve implementatie van FATF standaarden te versterken, de impact te onderzoeken van het geassocieerd lidmaatschap van FATF-Style Regional Bodies (FSRB’s) op het lidmaatschapsbeleid van de FATF, het beoordelen van landen die al eerder hebben aangegeven lid te willen worden van de FATF en onderzoek te doen naar de institutionele consequenties voor de FATF van verdere uitbreiding van het lidmaatschap.

De Ad Hoc groep inzake het lidmaatschap bestaat uit vertegenwoordigers van Nederland (voorzitter), Japan, de Verenigde Staten, Australië, Italië, Zuid-Afrika, Oostenrijk en de Europese Commissie die allen op persoonlijke titel deelnemen. De groep zal juni 2007 een interimrapport, gevolgd door een eindrapport in 2008 uitbrengen.

Versterkte rol voor FSRB’s

Als onderdeel van de inspanningen om als FATF bij te dragen aan de ontwikkeling van FSRB’s, heeft de FATF aanvragen voor geassocieerd lidmaatschap van enkele regionale organen beoordeeld en besloten om deze vorm van lidmaatschap aan te bieden aan de FSRB’s voor de Grote Oceaan (APG), Zuid-Amerika (GAFISUD) en Oost-Europa (Moneyval). Deze nieuwe status betekent dat deze organen dezelfde procedures hebben als de FATF en meer specifiek voldoende maatregelen hebben genomen die actuele en effectieve implementatie van de FATF standaarden waarborgen onder hun leden. Deze nieuwe status geeft hen gelijke toegang tot de vergaderingen en de documenten van de FATF. De FSRB voor Eurazië (EAG) en het Midden-Oosten (MENAFATF) zullen tijdens de volgende plenaire worden beoordeeld op voortgang.

Verder is een nieuw regionaal orgaan voor West Afrika (GIABA) erkend als FSRB voor die regio.

Lijst van non-cooperatieve landen

Indien derde landen ondanks herhaaldelijke aanmaning door de FATF hun tekortschietende anti-witwaswetgeving niet verbeteren, worden deze landen op op de zogeheten NCCT-lijst (Non Cooperative Countries or Territories) geplaatst. De FATF heeft besloten Nigeria van deze lijst te halen. Nigeria heeft nu een operationeel meldpunt. De situatie zal zoals gebruikelijk in het komende jaar gemonitord worden door de FATF. Alleen Myanmar staat nu nog steeds op de lijst.

De FATF waarschuwt in aanbeveling nummer 21 van de 40 aanbevelingen landen om extra voorzichtigheid te betrachten bij het zakelijke verkeer met NCCT-landen, transacties met deze landen goed te onderzoeken en bij twijfel te melden aan de autoriteiten (in Nederland het Meldpunt Ongebruikelijke Transacties)². Landen die ondanks de plaatsing op de NCCT-lijst onvoldoende voortgang maken bij de herziening van de wetgeving, kunnen na een besluit van de FATF door de leden gezamenlijk aan vijf tegenmaatregelen³ onderworpen worden. Doel van deze vijf tegenmaatregelen is het beschermen van de integriteit van het financi ële stelsel van de FATF-landen. Echter, gezien het belang van dit doel treft Nederland de tegenmaatregelen 1 tot en met 4 al in een eerdere fase, dat wil zeggen wanneer een land op de NCCT-lijst geplaatst wordt.

Voor het resterende NCCT-land geldt dus gelijkelijk aanbeveling 21 en de tegenmaatregelen 1 tot en met 4. Ik ben voornemens een kopie van deze brief aan de toezichthouders op de Wet Melding Ongebruikelijke Transacties (Wet MOT) en de Wet identificatie bij dienstverlening (Wid), evenals aan alle andere leden van de Begeleidingscommissie Meldpunt Ongebruikelijke Transacties te zenden.

FATF evaluaties

Alle FATF-landen worden regelmatig geëvalueerd aan de hand van de 49 aanbevelingen tegen witwassen en terrorismefinanciering. De derde ronde wederzijdse evaluaties is inmiddels volop gaande. Tijdens de afgelopen plenaire vergadering zijn de rapporten van Denemarken, Spanje en de Verenigde Staten besproken. Net zoals bij Noorwegen, België, Italië, Australië, Zwitserland, Ierland en Zweden eerder, bleek dat met de FATF-aanbevelingen na de herziening in 2003 de lat een stuk hoger ligt dan het geval was met de oude aanbevelingen. Uit de evaluaties blijkt dan ook dat vrijwel alle betrokken landen nog aanzienlijke verbeteringen in hun wetgeving moeten doorvoeren en ook de ef fectiviteit van de uitvoering moeten verbeteren, met uitzondering van België dat geen grote tekortkomingen had op kernaanbevelingen. De samenvatting van de drie evaluaties is te vinden op de FATF-website (www.fatf-gafi.org); deze zijn vanwege de omvang niet bijgevoegd.

Het is thans nog onduidelijk wanneer Nederland geëvalueerd zal worden door de FATF, dit zou op z’n vroegst in 2008 kunnen plaatsvinden. De voorbereidingen voor die evaluatie zijn daarom gestart. Op dit moment wordt een zelfevaluatie uitgevoerd om te bezien of, en zo ja, waar er nog tekortkomingen zijn in het Nederlandse witwassysteem. Uiteraard is het van belang dat ook de andere Koninkrijksdelen tijdig beginnen met een dergelijk proces van zelfevaluatie en aanpak van eventuele tekortkomingen⁴.

Werkgroep inzake Typologieën

Typologieën zijn de methoden en technieken van witwassen en terreurfinanciering. Het onderwerp wordt in de FATF behandeld in een aparte werkgroep, waarvan Nederland samen met België voorzitter is. In de plenaire vergadering is nu het rapport met betrekking tot het handelsgerelateerde witwasmethoden vastgesteld. Het rapport beschrijft de verschillende aspecten van internationale handelsactiviteiten die gebruikt kunnen worden als dekmantel of mechanisme voor witwassen van criminele gelden. Het rapport is tot stand gekomen op basis van door 30 landen aangeleverde casuïstiek en overige informatie. Het rapport is ondertussen ook benaderbaar via de website.

Daarnaast lopen er nog onderzoeken naar nieuwe betalingstechnologieën, misbruik van rechtspersonen en algemene trends en indicatoren die binnenkort zullen worden afgerond.

Besloten is om dit najaar projecten op te starten naar witwasrisico’s binnen vastgoedactiviteiten, methoden van financiering van terrorisme en witwasrisico’ s gerelateerd aan BTW-fraude.

Corruptie

Het bestaan van corruptie is in de praktijk een groot probleem voor een effectief functionerend anti-witwassysteem, hoe goed wetten ook zijn. Op dit terrein is daarom door de FATF samen met de FSRB voor de Pacific (APG) onderzoek gedaan naar de onderlinge relatie tussen anti-corruptie maatregelen en anti-witwasmaatregelen. Naar aanleiding hiervan heeft de FATF besloten anti-corruptie elementen toe te voegen aan de methodologie die gebruikt wordt bij de beoordeling van de implementatie van FATF standaarden in landen.

Voorzitterschap

Op 1 juli is het voorzitterschap van de FATF gewijzigd. Na het Zuid-Afrikaanse voorzitterschap, zal Canada voor een jaar het voorzitterschap overnemen, in de persoon van Frank Swedlove. Voorts is bevestigd dat vervolgens het Verenigd Koninkrijk het voorzitterschap zal overnemen in oktober 2007.

Op de website van de FATF is meer informatie te vinden. Op deze website kunnen de laatste FATF-ontwikkelingen worden gevolgd, kan de ontstaansgeschiedenis van de FATF worden nagelezen en treft men achtergrondinformatie over witwassen aan, verschillende (evaluatie)rapporten en jaarverslagen, persberichten, links naar andere relevante sites en vanzelfsprekend een overzicht van de 40 aanbevelingen tegen witwassen en de negen aanbevelingen tegen de financiering van terrorisme. Ook de Nederlandse vertaling van de 40 aanbevelingen is op de website te vinden. Het adres van de FATF-website is: http://www.fatf-gafi.org.

De minister van Financiën,

G. Zalm

1: Annex Lid van de FATF zijn: Argentinië, Australië, België, Brazilië, Canada, Denmarken, Duitsland, de Europese Commissie, Finland, Frankrijk, Griekenland, de Gulf Co-operation Council, Hong Kong-China, Ierland, Italië, IJsland, Japan, Luxemburg, Mexico, het Koninkrijk der Nederlanden (Nederland, Nederlandse Antillen en Aruba), Nieuw Zeeland, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal, de Russische Federatie, Singapore, Spanje, Turkije, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Zuid-Afrika, Zweden en Zwitserland. De Volkrepubliek China is waarnemend lid.
2: Aanbeveling 21 luidt: “Financiële instellingen dienen bijzondere aandacht te schenken aan zakenrelaties en transacties met personen, met inbegrip van ondernemingen en financiële instellingen, afkomstig uit landen die de FATF-aanbevelingen niet, of onvoldoende, naleven. Wanneer dergelijke transacties geen klaarblijkelijk economisch of duidelijk rechtmatig doel hebben, dienen hun achtergrond en doel voor zover mogelijk te worden onderzocht; de bevindingen dienen schriftelijk te worden vastgelegd en beschikbaar te zijn ter ondersteuning van de bevoegde autoriteiten. Indien een dergelijk land blijft weigeren de FATF-aanbevelingen toe te passen of deze onvoldoende toepast, dienen de landen in staat te zijn passende tegenmaatregelen te treffen.”
3: De FATF heeft de volgende vijf tegenmaatregelen geï dentificeerd die door de leden getroffen kunnen worden:Identificatieverplichtingen bij transacties en financiële diensten met instellingen uit NCCT-landen en hun onderdanen (in Nederland via de Wet Identificatie bij Dienstverlening, WID).Verhoogde aandacht voor rapportering van transacties met NCCT-landen en instellingen of onderdanen uit NCCT landen (op grond van een subjectieve indicator onder de Wet Melding Ongebruikelijke Transacties, Wet MOT).Bij de vestiging van dochterondernemingen van financiële instellingen uit NCCT-landen in Nederland dient de toezichthouder het feit dat deze financiële instelling haar hoofdzetel heeft in een NCCT-land te betrekken bij haar vergunningsbeslissing (in Nederland door DNB en AFM).Niet financiële sectoren waarschuwen dat bij het zaken doen met bedrijven uit NCCT landen het gevaar van witwassen aanwezig is (in Nederland door middel van brieven aan het parlement, de toezichthouders en persberichten).Beperken van zakelijke relaties en financiële transacties met het NCCT-land of met personen uit het NCCT-land.Tegenmaatregelen 1 tot en met 4 gelden in Nederland tegen alle landen op de NCCT lijst. Tegenmaatregel 5 geldt alleen tegen landen waartegen de FATF landen gezamenlijk tot tegenmaatregelen besloten hebben.
4: Het Koninkrijk der Nederlanden is lid van de FATF. De afzonderlijke landen (Nederland, Nederlandse Antillen en Aruba) zullen afzonderlijk worden geevalueerd, maar de eventuele tekortkomingen zullen waarschijnlijk worden opgeteld tot één Koninkrijksscore.