Verslag FATF-vergadering 21–23 februari 2007 Straatsburg

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Plein 2
2511 CR DEN HAAG

Ons kenmerk: FM 2007-00514 M

Geachte voorzitter,

Mede namens de Minister van Justitie deel ik u het volgende mee.

Van 21 tot en met 23 februari 2007 vond in Straatsburg de plenaire vergadering van de Financial Action Task Force on money laundering (FATF) plaats. De FATF is een intergouvernementeel samenwerkingsverband van landen met belangrijke financiële centra¹ dat zich bezig houdt met de bestrijding van witwassen en van de financiering van terrorisme. Hiervoor zijn in totaal 49 aanbevelingen geformuleerd (40 aanbevelingen tegen witwassen en 9 speciale aanbevelingen tegen de financiering van terrorisme), waaraan Nederland en de andere leden zich gebonden hebben en aan de hand waarvan de FATF-landen en derde landen worden beoordeeld.

De FATF houdt drie plenaire vergaderingen per jaar. In het algemeen wordt éé n van die drie vergaderingen gezamenlijk georganiseerd met een regionale FATF stijl organisatie (FSRB). Deze keer is de plenaire vergadering georganiseerd in samenwerking met Moneyval, de FSRB van de Raad van Europa¹.
Moneyval kent een roulerend lidmaatschap voor FATF leden. Momenteel zijn Nederland en Frankrijk als FATF- leden tevens lid van Moneyval. Voor Nederland brengt dit lidmaatschap nog een extra meerwaarde met zich mee, aangezien de kiesgroeplanden van Nederland voor het Internationaal Monetair Fonds ook lid zijn van Moneyval.
Binnen de FATF zijn vier werkgroepen actief. De werkgroepvergaderingen vinden altijd voorafgaand aan de plenaire vergadering plaats. Daarnaast kan het voorkomen dat de werkgroepen een intersessionele bijeenkomst organiseren.

Tijdens de plenaire vergadering is een aantal verschillende onderwerpen aan de orde geweest, waarover ik u hierbij informeer.

Uitbreiding van de FATF
China en Zuid-Korea zijn inmiddels toegetreden tot de FATF als waarnemend leden, een voorportaal voor een volwaardig lidmaatschap. Beide landen waren als zodanig ook bij de plenaire vergadering aanwezig.
Al enige tijd hebben er gesprekken plaatsgevonden tussen India en de president van de FATF over de mogelijkheid om India te laten toetreden als waarnemend lid. In de voorbereiding daartoe heeft de President van de FATF een jaar geleden een bezoek gebracht aan India waarin het politieke commitment van India aan de orde is gekomen. Nadat India de nog openstaande vragen heeft beantwoord en stemming over het verlenen van de status van waarnemend lid binnen de FATF leden is gehouden, is India als waarnemend lid bij de plenaire vergadering verwelkomd. Nederland is voorstander van Indiaas volwaardig lidmaatschap op termijn, zeker nu India in de beantwoording van de openstaande kwesties heeft aangetoond daadwerkelijk stappen in de goede richting te zetten en de FATF-standaarden steunt.

FATF-evaluaties
Alle FATF - landen worden regelmatig geëvalueerd aan de hand van de 49 aanbevelingen tegen witwassen en terrorismefinanciering. De derde ronde wederzijdse evaluaties is inmiddels volop gaande. Tijdens de afgelopen plenaire vergadering is het rapport van Turkije besproken. Daarnaast is het ev aluatierapport van het Moneyvallid Georgië besproken. Beide rapporten zijn door de plenaire vergadering aangenomen. Een samenvatting van het evaluatierapport van Turkije is reeds te vinden op de website van de FATF (www.fatf-gafi.org). Het volledige rapport zal eveneens binnen enkele weken op de website worden gepubliceerd. Ditzelfde geldt voor de samenvatting en het rapport van het Moneyvallid Georgië. Uiteraard zullen deze verschijnen op de website van Moneyval (www.coe.int/moneyval).
Wederom is gebleken dat vrijwel alle tot nog toe geëvalueerde landen² nog aanzienlijke verbeteringen in hun wetgeving moeten doorvoeren en ook de effectiviteit van de uitvoering moeten verbeteren.

Overigens is Georgië onder andere door een Nederlandse evaluator beoordeeld, waardoor Nederland binnen de FATF en binnen Moneyval zijn inzet heeft kunnen tonen en daarvoor ook wordt gewaardeerd.

Voortgangsrapportages FATF en Moneyval

De voortgangsrapportages van Argentinië en Mexico zijn besproken. Mexico heeft belangrijke wijzigingen in hun witwaswetgeving doorgevoerd. De wijzigingswet van Argentinië wordt momenteel besproken in het Argentijnse parlement. Aanname van deze wetgeving is cruciaal. Mocht de wetgeving niet op orde zijn, dan kan in de volgende plenaire vergadering van de FATF besloten worden tot maatregelen, waarvan uitsluiting van lidmaatschap de meest vergaande is.
Voorts is de voortgangsrapportage van Cyprus besproken en aangenomen. Dit rapport zal worden gepubliceerd op de website van Moneyval. De uitgebreide voortgangsprocedure is opgeheven ten aanzien van Armenië. Daarentegen zal de voortgang van Azerbeidzjan voorlopig nog gemonitord blijven.

Werkgroep Internationale Samenwerking

Vorige plenaire vergadering is ingestemd met het opzetten van een nieuwe werkgroep met betrekking tot internationale samenwerking. Het doel is om de internationale samenwerking tussen FATF - landen onderling en de samenwerking van landen die niet bij de FATF zijn aangesloten te verbeteren.
Deelname aan deze werkgroep staat open voor alle FATF-leden en waarnemend leden. Tijdens de werkgroepvergadering is aan de hand van objectieve criteria, zoals ernstige tekortkomingen in de implementatie van AML/CFT standaarden (zoals gebrek aan strafbaarstelling witwassen en terrorismefinanciering, gebrek aan preventieve maatregelen, geen FIU), concrete casus van niet of geen adequate afhandeling van verzoeken tot internationale samenwerking, de omvang en karakteristieken van de financiële sector alsmede de integratie ervan in de wereldwijde financiële markt en de actuele AML/CFT risico’s in bepaalde landen, een aantal landen en regio’s besproken. Er wordt momenteel meer informatie ingewonnen over 5 landen en een regio, zodat bij een van de volgende plenaire vergaderingen besloten kan worden over mogelijke vervolgacties.

Voorts is de voortgang van Nigeria en Myanmar besproken. Beide landen behoorden tot de laatste landen die op de zogeheten NCCT-lijst (Non Co-operative Countries or Territories) stonden vermeld. Afgelopen plenaire vergadering is besloten dat Myanmar voldoende vooruitgang heeft geboekt bij de implementatie van haar anti witwaswetgeving. Dat maakte dat daarmee het laatste land van de NCCT-lijst is verwijderd. De situatie in Myanmar zal zoals gebruikelijk in het komende jaar gemonitord worden door de FATF. Nigeria zal in september 2007 worden geëvalueerd door GIABA, de regionale FATF-stijl- organisatie voor West-Afrika.

Werkgroep inzake Typologieën

De werkgroep onder voorzitterschap van Nederland en België onderzoekt trends in de methoden en technieken die gebruikt worden bij witwassen en terrorismefinanciering. Door praktijkgevallen te analyseren, probeert men methoden en technieken te deduceren, die gebruikt worden bij het witwassen. De ze typologieën worden beschreven in een rapport dat gepubliceerd wordt op de website van de FATF. In Nederland worden dergelijke rapporten niet alleen onder de aandacht gebracht van de financiële sector, maar ook aan politie en het Openbaar Ministerie, zodat men op de hoogte is van mogelijkerwijs nieuwe technieken en deze tijdig kan onderkennen.

De werkgroep heeft twee rapporten afgerond, die door de plenaire vergadering zijn aangenomen. Het betreft een rapport over het witwassen van de opbrengst van BTW-carrouselfraude (Laundering the Proceeds of VAT Carousel Fraud) en een rapport over Witwas – en Terrorisme Financiering Constructies in Zuid-Amerika (Money Laundering and Terrorist Financing Schemes in South America). Dit rapport bouwt voort op onderzoek dat is uitgevoerd door Gafisud, de regionale FATF-stijl-organisatie van Zuid-Amerika. In het rapport worden 5 veelgebruikte methoden onderscheiden. Het betreft:

1. illicit foreign currency arbitrage transactions;
2. structured international remittances;
3. black market peso exchange;
4. international loan stimulation and capitalisation of legitimate companies with illegal funds;
5. physical transportation of the proceeds of crime methods.

Aan het rapport over witwassen van de opbrengsten van BTW-carrouselfraude heeft Nederland een actieve bijdrage geleverd. Het rapport geeft tevens inzicht in de manier hoe BTW-carrouselfraude wordt opgezet en biedt daarmee voor Europese landen die veelal lijden onder dit type fraude, een belangrijke bron van informatie. Beide rapporten zijn gepubliceerd op de FATF website.

De nog lopende onderzoeken betreffen witwasrisico’s bij vastgoedactiviteiten en methoden van financiering van terrorisme. Voor alle projecten wordt door Nederland capaciteit geboden. Nederland is ook covoorzitter van het projectteam binnen de FATF dat zich bezighoudt met het typologieonderzoek naar witwasrisico ’s bij activiteiten in vastgoed.

Dialoog met de private sector

Eén van de huidige speerpunten van het beleid van de FATF is het verdiepen van de dialoog met de private sector. Daarmee wordt de rol van de FATF en het belang van wereldwijde implementatie van de FATF-aanbevelingen onder de aandacht gebracht. Voorts biedt het voor beide partijen meerwaarde om samen te werken naar een effectieve implementatie en het opstellen van aanwijzingen voor de private sector. In dat kader is afgelopen november 2006 door de FATF in samenwerking met Nederland een congres georganiseerd in Amsterdam voor de juridische beroepsgroepen.

Daarnaast is binnen de FATF-Werkgroep, die zich bezighoudt met de procedures rond evaluaties en implementatie van de aanbevelingen, een projectteam in samenwerking met beroepsorganisaties uit de financiële sector doende om aanwijzingen voor een risicogeoriënteerde benadering in de strijd tegen witwassen en terrorismefinanciering. Het rapport van dit onderzoek zal naar verwachting in juni 2007 eerst in de Werkgroep en vervolgens in de plenaire vergadering worden besproken. Nederland kijkt uit naar de uitkomsten van dit rapport, aangezien de risicogebaseerde benadering ook uitgangspunt is van de Europese Derde Witwasrichtlijn en de Nederlandse op handen zijnde wetgeving waarin de Europese richtlijn wordt geïmplementeerd.

Werkgroep inzake beleid Witwassen en Terrorismefinanciering

Mede op verzoek van de G7 landen is tijdens de werkgroepvergadering besproken of de FATF haar takenpakket zou moeten uitbreiden naar de bestrijding van de financiering van massavernietigingswapens. Dit wordt onder meer ingegeven, omdat de meest recente VN-resoluties financiële sanctiemaatregelen ter voorkoming van proliferatiefinanciering opleggen. De FATF aanbevelingen zien nu alleen op VN-resoluties met financiële sanctiemaatregelen gericht ter voorkoming van terrorismefinanciering. Namens Nederland is aangegeven in het algemeen terughoudend te zijn ten aanzien van uitbreiding van de onderwerpen binnen de FATF, met name omdat nog onvoldoende inzicht bestaat in de reikwijdte van het onderwerp proliferatiefinanciering en de FATF al een volle agenda heeft. Anderzijds is Nederland een voorstander van een effectieve werking en naleving van de VN-resoluties waarin financiële sanctiemaatregelen zijn genomen. Helaas blijkt vaak bij de implementatie van deze resoluties dat de praktische haalbaarheid en de effectieve uitwerking van de maatregelen onvoldoende wordt belicht. Om die reden is Nederland er voorstander van dat via de FATF-aanbevelingen en evaluaties daarvan kan worden toegezien op een effectieve implementatie en naleving van VN-resoluties die gericht zijn op voorkoming van proliferatie.
Tijdens een werkgroepvergadering binnenkort zal dit onderwerp verder worden besproken.

Voorts is het typologierapport Trade Based Money Laundering en mogelijke vervolgacties daarop besproken. Het typologierapport behandelt de verschillende aspecten van internationale handelsactiviteiten die gebruikt kunnen worden als dekmantel of mechanisme voor witwassen van criminele gelden. Het rapport is tot stand gekomen op basis van door 30 landen aangeleverde casuïstiek en overige informatie. In de eerste verkennende discussie over mogelijke vervolgacties zijn nieuwe instrumenten besproken, zoals het delen van handelsstroominformatie tussen de douanediensten van alle landen, maar tevens is besproken hoe beter gebruik kan worden gemaakt van bestaande kanalen. Het Nederlandse standpunt in deze is dat in eerste instantie bestaande instrumenten moeten worden geoptimaliseerd door middel van training en het vergroten van het bewustzijn van mogelijk misbruik, voordat eventuele data en de uitwisseling van analyses hiervan zouden moeten worden uitgebreid. Dit onderwerp zal bij de volgende vergadering verder worden besproken.

Volgende plenaire vergadering
De volgende plenaire vergadering zal plaatsvinden in Parijs eind juni 2007.

Op de website van de FATF kunnen de laatste ontwikkelingen worden gevolgd, kan de ontstaansgeschiedenis van de FATF worden nagelezen en treft men achtergrondinformatie aan over witwassen. Daarnaast zijn de verschillende evaluatie- en typologierapporten er te vinden, alsmede jaarverslagen, persberichten, links naar andere sites en vanzelfsprekend een overzicht van de 40 aanbevelingen tegen witwassen en de 9 speciale aanbevelingen tegen de financiering van terrorisme. Ook de Nederlandse vertaling van de 40 aanbevelingen is op de website te vinden. Het adres van de FATF website is: http://www.fatf-gafi.org.

De minister van Financiën,

Wouter Bos

1: Annex Lid van de FATF zijn: Argentinië, Australië, België, Brazilië, Canada, Denmarken, Duitsland, de Europese Commissie, Finland, Frankrijk, Griekenland, de Gulf Co-operation Council, Hong Kong-China, Ierland, Italië, IJsland, Japan, Luxemburg, Mexico, het Koninkrijk der Nederlanden (Nederland, Nederlandse Antillen en Aruba), Nieuw Zeeland, Noorwegen, Oos tenrijk, Portugal, de Russische Federatie, Singapore, Spanje, Turkije, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Zuid-Afrika, Zweden en Zwitserland. De Volkrepubliek China is waarnemend lid.
1: Moneyval leden zijn: Albanië, Andorra, Armenië, Azerbaijzjan, Bosnië en Herzegovina, Bulgarije, Croatië, Cyprus, Republiek Tsjechië, Estonia, Georgië, Hongarije, Letland, Liechtenstein, Litouwen, Malta, Moldova, Monaco, Polen, Romenië, Russische Federatie, San Marino, Servië, Slowakije, Slovenië, de voormalig Joegoslavische republiek Macedonië, Oekraïne, Frankrijk en Nederland.
2: Noorwegen, België, Italië, Australië, Zwitserland, Ierland, Zweden, Denemarken, Spanje en de Verenigde Staten, IJsland en Portugal zijn al in de derde ronde geëvalueerd aan de hand van de herziene methodologie.