‘We doen het uiterste voor een frisse start op Antillen’

Nieuwsbericht | 24-06-2008 | 12:00

Ze is uitgejouwd op de Antillen. Uitgemaakt voor neokoloniaal die opnieuw de knoet van de blanke over de eilanden wil leggen. Getrakteerd op teksten als ‘Ank stik maar met je geld, Curaçao is niet te koop’. Ze heeft weleens onder politiebegeleiding een politiek overleg moeten verlaten.

Maar Ank Bijleveld (46), CDA-staatssecretaris voor Koninkrijksrelaties, blijft er blijmoedig onder. ‘Och, die anti-Nederlandbetogingen zijn steeds kleiner. Het waren sowieso nooit massabijeenkomsten. En de mensen staan er ook te protesteren tegen de dure olie.’

Bijleveld is belast met de ontmanteling van de Nederlandse Antillen. Eind 2010 worden Bonaire, Sint Eustatius en Saba (de BES-eilanden) Nederlandse gemeenten; Curaçao en Sint Maarten worden zelfstandige landen in het koninkrijk – zoals Aruba dat sinds 1986 is.

Nederland helpt de Antillen van 2,2 miljard euro aan schulden af, in ruil voor een vinger in de pap – een nogal dikke vinger, klaagt de Antilliaanse oppositie. De begrotingen moeten voortaan in evenwicht zijn en op vriendjespolitiek staat terugtrekking van het geld.

Het is een ‘historische daad’, wordt Bijleveld niet moe te benadrukken. Want waar landen normaal gesproken uiteenvallen te midden van bloedvergieten, wordt dit staatkundige huzarenstukje democratisch volbracht. De Antilliaanse bevolking koos er per referendum zelf voor. En het gebeurt vreedzaam. Nu ja, op de demonstranten na dan.

Bijleveld is inmiddels een expert in het onderhandelen met Antilliaanse collega’s. Een les: een Antilliaans politicus komt nooit alleen. De eilanden houden elkaar nauwgezet in de gaten, want stel je voor dat de een meer krijgt dan de ander. De diverse politieke partijen (en dat zijn er best veel) beloeren elkaar. Met als gevolg dat Antilliaanse delegaties uit een enorme sleep mensen bestaan.

Nog zo’n les: let op wat je draagt. Toen Bijleveld zich vorige week tijdens een Antillenoverleg in een rood pakje hulde, vlogen de speculaties over tafel of ze daarmee sympathie voor een zekere partij etaleerde. Oranje kan evenmin, dat is de kleur van de populistische FOL-partij. Groen? Ook fout. Vandaag sprak ze in stemmig bruin bestuurders van de BES-eilanden toe. ‘Bruin kan, bruin is neutraal.’

U let er toch niet echt op?

‘Kom op, zeg!’

Hoe kenschetst u het politieke klimaat op de eilanden?

‘Alles wordt meteen gepolitiseerd. Het gaat er heel emotioneel, Caribisch, aan toe. Dat gaat ver, zoals met de kleur van je kleding. ’

Valt er te onderhandelen in zo’n systeem van wantrouwen, met een oppositie die liever niet aan tafel wil zitten met Nederland?

‘De onderhandelingen zijn pittig, want we stellen in ruil voor de schuldsanering voorwaarden die ze niet gewend zijn. De begroting moet sluitend zijn, we dulden geen vriendjespolitiek meer. Ik leg dan steeds uit dat Nederland zich maximaal uitrekt door 2,2 miljard euro op tafel te leggen teneinde de eilanden een frisse start te geven. Je ziet een nieuwe generatie jonge, professionele bestuurders opstaan, dertigers en twintigers, die daar begrip voor hebben.’

De overleden Curaçaose schrijver Boeli van Leeuwen zei: als Nederland gaat schaken, gaan wij dammen. Zo raken ze in de war en winnen wij.

‘Dat gebeurt niet meer. Er is op de Antillen veel aandacht voor de procedures, de zaken worden van twintig kanten bekeken. Maar ik ben een geduldig mens. En ik ben van afspraak is afspraak; ik ga niet nog een keer onderhandelen. ’

U wordt erg boos als ze u van rekolonisatie betichten.

‘Het is zo’n volstrekt onterecht verwijt. De bevolking heeft zelf gekozen voor het koninkrijk. En Nederland gaat zich niet met het beleid bemoeien. We eisen alleen dat de begroting in evenwicht is. Wat is het alternatief? Onafhankelijkheid? Dat wíl het volk niet.’

Een overwinning voor Nederland is dat goed bestuur is gekoppeld aan de schuldsanering. Maar denkt u niet weleens: dat gaat nooit lukken binnen een generatie?

‘Natuurlijk ben je er niet met één plan. Corruptie moet je benoemen en bestrijden. Dat vergt een lange adem. Maar voor het eerst staan er harde afspraken op papier, over benoemingen van vriendjes in overheidsbv’s. Dat is uitermate relevant voor het vertrouwen van burgers in hun politici. Bovendien keert zo het vertrouwen van investeerders terug. Tot slot willen we domweg zeker weten dat onze 2,2 miljard euro niet in een zwart gat verdwijnt.’

Hoe virulent is de corruptie?

‘Er zijn genoeg voorbeelden. Maar wat je ook ziet: het systeem begint te werken. Zo is er net op Sint Maarten een politica afgetreden, omdat ze haar man had voorgedragen voor een overheidsbv. Van daaruit stroomde er overheidsgeld naar een stichting waar zij beiden bestuurder waren.’

De rapporten over Sint Maarten stemmen anders erg droevig.

‘De situatie op Sint Maarten is zeer zorgelijk. Daar functioneert de rechtshandhavingsketen niet. Terwijl dit een keiharde voorwaarde is om land te worden. Nu zit de hele top van het politiekorps achter de tralies. Het positieve daaraan: ze zijn wél mooi opgepakt! Ik heb harde dingen over Sint Maarten gezegd. Dat er mensen zijn die geen belang lijken te hebben bij goed bestuur. Maar ik vaar op de afspraken die op papier staan; dat is mijn kompas. Ik ga ervan uit dat het gaat lukken.’

‘En wat echt nieuw is: er komt één procureur-generaal voor alle eilanden, aan wie ook de Nederlandse minister van Justitie aanwijzingen kan geven. Zo kunnen we rechtstreeks ingrijpen.’

En als eind 2010 Sint Maarten niet aan de voorwaarden voldoet?

‘We toetsen. Wie niet klaar is, wordt geen land.’

Vervult PVV’er Hero Brinkman met zijn gehamer op de corruptie niet een narrenfunctie? Iedereen doet er besmuikt over, maar denkt ondertussen: hij heeft wel gelijk.

‘Ik heb nooit gezegd dat hij ongelijk heeft. Er gaan dingen mis, dat heb ik nooit gebagatelliseerd.’

Zijn de eilanden bestuurlijk, politiek en administratief wel gewend aan sluitende begrotingen?

‘Helemaal niet. De eilanden moeten veel bezuinigen. Er is veel te veel overheidspersoneel, vaak vrienden en bekenden. Die moeten eruit. Dat doet pijn, ja.’