NOS, Met het oog op morgen, Radio 1

Mediatekst | 13-06-2008

Orgaandonatie

SLOTBOOM:
Waarom voelt het kabinet niks voor: iedereen is donor, tenzij je aangeeft dat niet willen?

BALKENENDE:
Omdat zo'n systeem erg ver gaat. Omdat het toch een behoorlijke inbreuk maakt op de vrijheid die mensen hebben. En omdat het ook wel een erg vergaande rol van de overheid betreft.

SLOTBOOM:
Nu gaat het ver. Tegelijkertijd, de commissie-Terlouw heeft het onderzocht en die zegt: natuurlijk gaat het ver maar het gaat niet goed. Al jaren wordt geprobeerd via voorlichting iets te bereiken maar het gaat niet goed met die hoeveelheid organen.

BALKENENDE:
Het aantal mensen dat zich laat registreren en daarmee natuurlijk ook het aantaal organen dat beschikbaar is dat stelt erg teleur. En ik begrijp de zorgen van mensen heel erg goed. Want als je zit te wachten op een orgaan en dat komt maar niet en dat gaat ook nog levens kosten, dat doet in de eerste plaats bij de mensen zelf maar ook bij familieleden en vrienden ontzettend veel pijn. Dat begrijp ik ook. De vraag is alleen wat dan het beste systeem is. Het huidige systeem zet amper zoden aan de dijk. Daarom hebben we vandaag als kabinet gezegd: vul dat formulier in en maak ook een positieve keuze. Dat is nog niet eerder gebeurd. Een heel duidelijk standpunt van de kant van het kabinet. Daarbij komt ook nog een extra regel erbij waarbij je nog extra wijst op de rol van nabestaanden. Een derde punt dat vandaag naar voren kwam: maak zo veel mogelijk gebruik van mensen die ook heel veel Nederlanders tegenkomen en dan met name mensen in medische beroepen zoals de huisarts, de specialist. Wanneer daar op een goede manier op een intensieve manier met mensen wordt gesproken over het invullen van een formulier dan is dat heel wat anders dan wanneer je thuis een formulier krijgt toegezonden. Die blijft dan ergens liggen en die moet nog ingevuld worden.

SLOTBOOM:
Maar er zit geen enkel verplichtend karakter achter.

BALKENENDE:
De discussie die we vandaag nog wel hebben gehad is of je niet - maar dat is juridisch een moeilijke - een zekere voorrang moet geven wanneer mensen zich zouden laten registreren. Dat is een mogelijkheid. Daarbij zouden mensen die geregistreerd staan prioriteit genieten. Daar is over gesproken maar minister Klink heeft ons uitgelegd dat daar weer een aantal juridische bezwaren aan zitten.

SLOTBOOM:
Eigenlijk zou u dat wel willen maar het is juridisch moeilijk?

BALKENENDE:
Je kunt wel de vraag stellen wanneer mensen zich nadrukkelijk melden als donor en ook een positief besluit geven en ook zeggen: ik wil echt donor zijn, en een ander zegt: ik wil dat nadrukkelijk niet of het interesseert me niets en ik vul zo'n formulier niet in, dan weet ik ook wel dat wanneer het lot iemand treft dan heb je wel misschien dat mensen zeggen: ik wil nu een orgaan, dat we dan over en weer in Nederland proberen de zaken goed onder ogen te zien over wat fair is.

SLOTBOOM:
Maar kun je dat niet juridisch gaan regelen? Want eigenlijk is dat helemaal geen gekke gedachte die u nu vertelt.

BALKENENDE:
En dat je dan in ieder geval een duidelijke stimulans hebt. Maar daar is over gesproken.

SLOTBOOM:
Wordt er ook werk van gemaakt?

BALKENENDE:
Minister Klink heeft aangeven dat er een aantal juridische problemen aan een dergelijke aanpak zitten. Maar het is wel in ieder geval een optie die in de ministerraad aan de orde werd gesteld. En u merkt ook wel dat zoals ik er nu over praat dat het het kabinet echt menens is omdat ook wij ons zorgen maken.

SLOTBOOM:
Je zou ook kunnen stellen: verplicht mensen om zich uit te spreken. Ze moeten gewoon wat zeggen. Bij het ophalen van hun paspoort, bij het ophalen van hun rijbewijs. Waarom dat niet?

BALKENENDE:
Wanneer een specialist of huisarts gewoon deze vraag aan mensen voorlegt, dan gaat daar ook een zekere druk van uit.

SLOTBOOM:
Misschien moet er gewoon gezegd worden: u moet nu een antwoord geven?

BALKENENDE:
Wij hebben aangegeven van: laten we maximaal gebruik maken van die instanties en instellingen waar deze mensen in contact zijn met Nederlanders die een keuze kunnen maken en nadrukkelijk wijzen op het belang van deze keuze. En ik ben wel ervan overtuigd dat het meer zoden aan de dijk zal gaan zetten.

SLOTBOOM:
Kunt u zich voorstellen dat mensen die wachten op een donor of familieleden dat die teleurgesteld zijn vandaag?

BALKENENDE:
De vraag is of het systeem waarin je zegt: 'iedereen is donor tenzij je nee zegt' of dat nu werkelijk zo veel meer organen zal gaan opleveren. Ik weet het niet helemaal. Ik heb minister Klink ook andere analyses horen vertellen. Het gaat er mij om dat - en daar heeft u gelijk in - degene die het lot treft, degene die zit te wachten op een orgaan, daar is het natuurlijk vreselijk voor. Omdat men natuurlijk het perspectief heeft van: hé, ik heb niet zo veel tijd meer en ik heb die organen nodig. Nou, dat vind ik een verantwoordelijkheid van de Nederlanders. En als je dus niet kiest voor een verplichting van je wijst iedereen aan, dan moet er wel iets anders gebeuren. En ik gekloof dat we dat ook tegen elkaar moeten zeggen in dit land. Want op het ogenblik is het te vrijblijvend. Dat zie ik zelf ook wel.

Ierse referendum Verdrag van Lissabon

SLOTBOOM:
Even nog een andere kwestie. Het ziet er naar uit dat de Ieren nee zeggen tegen het Europees Verdrag. Gaat het verdrag in de prullenmand?

BALKENENDE:
Die conclusie is wat mij betreft veel en veel te vroeg. Het is zo dat we moeten afwachten wat de precieze uitslag zal zijn. Maar goed, de eerste indicaties gaan in de richting van een nee. Nu is dat een situatie die we met Ierland eerder hebben meegemaakt. Dat alle landen ja hadden gezegd tegen een wijzigingsverdrag en Ierland zei nee. Uiteindelijk heeft dat geleid tot een tweede referendum en dat is toen wel een ja geworden. Ik ben nu wat dat betreft toch wel een beetje afhankelijk wat de Ierse premier zal zeggen hoe hij dit alles interpreteert en hoe dit nee moet worden verstaan. En ten tweede is er volgende week een Europese Raad. Dan zal worden stilgestaan bij deze uitkomst. We hebben nu een Europa van 27 landen. En het is ook mijn vaste overtuiging dat we een aantal spelregels moeten veranderen.

SLOTBOOM:
Maar de Ieren hebben daar waarschijnlijk anders over gedacht.

BALKENENDE:
Feit is wel dat denk ik heel Europa baat heeft met dit Verdrag van Lissabon. We gaan dus volgende week in ieder geval bij de regeringsleiders het verder bekijken. Maar de conclusie: het verdrag is dood, dat is veel en veel te vroeg.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, GB)