Top Management Briefing Insurance

Toespraak | 29-01-2008

Bijna een jaar geleden besloot ik om de overstap te maken van het bedrijfsleven naar het ministerie van Financiën. En nog steeds vragen ze mij in interviews of ik wel aan die overstap kan wennen. Ik kan u geruststellen: dat gaat prima. Het is wennen om ineens in de publiciteit te staan. Maar ook valt me op hoe goed alles voor je geregeld wordt. Er lag een dik introductiedossier voor me klaar, ik ben flink bijgespijkerd in de fiscaliteit en als ik om een notitie ergens over vraag ligt die er binnen een dag. Als ondernemer moest ik meer mijn eigen zaakjes regelen.

Natuurlijk, de verschillen zijn er, maar ik wil ze ook niet overdrijven. De overheid en het bedrijfsleven zijn niet elkaars tegengestelde. Mij valt juist op dat overheid, burgers en bedrijfsleven naar elkaar toe bewegen. Dat wij steeds meer bereidheid laten zien om gezamenlijk maatschappelijke problemen aan te pakken. Ieder vanuit een eigen verantwoordelijkheid. Maar wel steeds meer samen als partners. De relatie die we onderhouden wordt zo platter, horizontaler. Wat mij betreft is horizontalisering de bepalende trend voor onze relatie in de komende jaren.

Hoe maakt de Belastingdienst die horizontalisering concreet? Daar wil ik vanavond dieper op ingaan. En ik doe dat aan de hand van de veranderingen rond de aangifte Inkomstenbelasting. Particuliere belastingplichtigen krijgen straks van de Belastingdienst een vooringevulde aangifte. Dat lijkt allemaal niet zo bijzonder. De gegevens die we hebben gaan we in de aangifte zetten. Maar in werkelijkheid zetten we daarmee het hele aangifteproces op zijn kop. Het gaat om een principieel andere benadering. Nu moet de belastingplichtige de aangifte zelf doen. De gegevens die de belastingplichtige aanlevert, houdt de Belastingdienst aan tegen de eigen informatie. Die manier van werken gaat in feite uit van wantrouwen. Want de Belastingdienst haalt contrainformatie binnen omdat hij bang is dat de belastingplichtige anders de feiten niet juist opgeeft. En die aanpak is ook niet erg efficiënt. Vooral zinloze handelingen in het aangifteproces staan belastingplichtigen enorm tegen. Waarom moeten ze nou als burger gegevens aanleveren die de Belastingdienst al heeft? Dat voedt irritatie en werkt afhaakgedrag in de hand.

Daarom gaan we het nu omdraaien. In plaats van alle kaarten tegen de borst te houden, gaan we open kaart spelen met belastingplichtigen. We laten zien welke gegevens we hebben. We maken zo een echte omslag van werken vanuit wantrouwen naar werken vanuit vertrouwen. De aangifte doen we samen. We weten door de steekproeven die we uitvoeren dat verreweg het grootste deel van de belastingplichtigen hun verplichtingen goed nakomen. En nu gaan we daar ook naar handelen. We geven de feiten en vertrouwen erop dat de belastingplichtige waar nodig de gegevens aanvult en corrigeert.

En natuurlijk weten we ook dat er belastingplichtigen zijn die hun verplichtingen niet serieus nemen. Die groep blijven we corrigeren. Ook als we gaan voorinvullen blijft het klassieke repressief toezicht bestaan. Met dat toezicht willen we vooral verborgen geldstromen boven water krijgen. In de aangifte vind je daarvoor geen aangrijpingspunten. Het is daarom deels een kwestie van heel goed digitaal rechercheren. En deels een kwestie van letterlijk de straat op gaan. En dan moet u bijvoorbeeld denken aan interventie- en vrijplaatsenteams. In die teams pakt de Belastingdienst samen met andere handhavers vrijplaatsen en illegale en criminele activiteiten aan.

Het uitgangspunt is dat we burgers die niet aan hun verplichtingen willen voldoen harder willen aanpakken. Maar voor de anderen willen we het juist zo makkelijk mogelijk maken. De vooringevulde aangifte gaat burgers op termijn veel tijd en dus geld besparen. Het gaat om een lastenverlichting van meer dan 3,5 miljoen uur en 25 miljoen euro. Dat is geld dat de burgers op adviseurskosten kunnen besparen. De vooringevulde aangifte zal er ook voor zorgen dat je als belastingplichtige sneller zekerheid krijgt. De voorlopige aanslag is door deze werkwijze overbodig. Als mensen akkoord geven, kunnen we de definitieve aanslag direct vaststellen. Op basis van de bij ons bekende gegevens kunnen we bovendien echt actief en op maat gaan attenderen. Niet alleen over plichten, maar vooral ook over rechten. Er is ons veel aan gelegen dat burgers het geld waar ze recht op hebben echt krijgen en dat ze geen mogelijkheden onbenut laten.

Met onze plannen rond voorinvullen zijn we niet uniek. Het is een moderniseringsslag die door Belastingdiensten overal ter wereld wordt geleverd. De vooringevulde aangifte hebben ze al in landen als Chili, Spanje, Estland en België. Je zou kunnen zeggen dat we op dit gebied achterlopen. Maar we zijn bezig met een inhaalslag. En met “we” bedoel ik in dit geval niet zozeer de Belastingdienst als wel de hele overheid. Een paar jaar geleden zijn we gestart met de inrichting van het stelsel van basisregistraties. We gaan werken met authentieke gegevens die door één bron beheerd worden Daardoor gaat de kwaliteit van de gegevenshuishouding van de overheid over de gehele linie omhoog. Bovendien krijgt de burger de beschikking over een persoonlijke internetpagina. Dat is een persoonlijk domein waarin de burger kan zien welke gegevens de overheid van hem heeft. Daarin kan hij ook zelf transacties doen. De vooringevulde aangifte passen we in dat persoonlijk domein in. En dat betekent voor u dat u op termijn de gegevens over verzekeringen niet meer naar de klanten toe hoeft te sturen. De gegevens kunnen direct in het persoonlijk domein worden geplaatst en daar door de burgers worden gevalideerd.

De vooringevulde aangifte gaat alleen goed werken als de kwaliteit van de gegevens hoog is. Anders is het geen gemak maar een extra last. Dat stelt hoge eisen aan gegevensleveranciers. Hogere dan nu. We kunnen nog niet met voorinvullen beginnen, omdat de kwaliteit van de gegevensstromen die we nu ontvangen nog niet voldoende is. Bovendien moeten we er straks vroeger in het jaar over gaan beschikken. Daardoor lijkt er een paradoxale situatie te ontstaan. De lastenverlichting voor de een kun je alleen maar via een lastenverzwaring voor de ander bereiken. Maar ik zeg met opzet lijkt. Want het is ook in uw belang dat klanten goed worden bediend en dat de gegevens die u heeft kloppen. Voor de verzekeringsbranche is het belangrijk als de burger precies weet hoe groot zijn ruimte is voor aanvullende pensioenvoorzieningen. We zijn ons er goed van bewust dat we lastenverzwaring zoveel mogelijk moeten zien te voorkomen. Dat betekent dat we alleen die gegevens vragen die u zelf ook aan uw klanten zou leveren. De fiscale duiding, bijvoorbeeld de vraag in hoeverre een hypotheek fiscaal aftrekbaar is, zullen we dan ook niet bij hypotheekverstrekkers leggen. Dat blijft in de toekomst de verantwoordelijkheid van de belastingplichtige.

We willen het ook met de gegevensleveranciers vooral samen doen. Als partners dus. En ook dat is wezenlijk anders. Vroeger zouden we ongetwijfeld direct gezegd hebben: deze gegevens hebben we nodig. We leggen u de wettelijke verplichting op die ook op het juiste kwaliteitsniveau te leveren. Vervolgens zouden we een heel toezichtsapparaat optuigen om dat daadwerkelijk te gaan controleren. Maar nu doen we het anders. We gaan om tafel zitten en hebben als uitgangspunt dat we er samen voor moeten zorgen dat we van de vooringevulde aangifte een succes maken. We sturen aan op individuele samenwerkingsconvenanten in de verzekeringsbranche. Dat wil zeggen dat we per gegevensleverancier kijken wat we willen hebben en hoe het moet worden aangeleverd. We gaan geen vaste formats voorschrijven, maar ervoor zorgen dat wij alle mogelijke formats technisch aankunnen. Ook bij de gegevensleveranciers is het uitgangspunt vertrouwen. Dat betekent dat we de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de gegevens bij de leverancier zelf leggen. We sluiten aan bij kwaliteitscontroles die de gegevensleverancier zelf al heeft ingericht.

Het is goed om te zien dat het overleg tussen Belastingdienst en de verzekeringsbranche over de vooringevulde aangifte zo constructief verloopt. Als die bereidheid er is om samen deze kwaliteitsslag te leveren, dan volgen de oplossingen voor de technische problemen vanzelf. Daar ben ik des te meer van overtuigd omdat we ons ook de tijd gunnen om het goed te gaan doen. We hebben heel bewust gekozen voor een geleidelijke invoering. Dat geeft de ruimte om een van de belangrijkste hobbels te nemen, zoals de vervroeging van de aanleverdatum. Dit jaar zijn we gestart met de vooringevulde aangifte. Maar het is dit jaar een interne pilot waar Belastingdienstmedewerkers en medewerkers van het UWV aan meedoen. Op die manier kunnen we de kinderziektes eruit halen. Als het goed werkt, zetten we de volgende stap. We zullen alleen maar een volgende stap zetten als we zeker zijn dat de gegevens de juiste kwaliteit hebben. U weet dat we problemen hebben met onze loongegevens. Daarom is extra zorgvuldigheid geboden.

We gaan ervan uit dat we nooit het stadium bereiken dat we alle aangiften kunnen voorinvullen. We hanteren geen 100% filosofie. De inspanning en het resultaat moeten wel in verhouding blijven. Als het maar een heel kleine groep belastingplichtigen betreft of als het om heel lastig aan te sturen buitenlandse leveranciers gaat, gaan we die gegevens niet voorinvullen. Zoals het er nu voorstaat zullen we in 2012 voor een groot deel van de belastingplichtigen de gegevens kunnen voorinvullen. Er zijn echter grenzen aan wat de Belastingdienst op dit punt kan doen. Een echte slag ligt pas in het verschiet als de wet IB wordt vereenvoudigd. Op zich is het voorinvullen geen reden om wetgeving aan te passen, maar ik zal mij wel voor vereenvoudiging van wetgeving sterk maken. Het is duidelijk dat we burgers pas echt goed kunnen ondersteunen als de hele keten, inclusief de wetgever, zijn verantwoordelijkheid hiervoor neemt.

Dames en heren,

De vooringevulde aangifte komt er. Dat is nodig want de Belastingdienst moet aangesloten blijven op wat er in de samenleving leeft. Hij moet iets doen aan het gevoel dat burgers hebben dat het proces onnodig ingewikkeld wordt gemaakt. En de Belastingdienst heeft de plicht de mogelijkheden die ict biedt te benutten. Doet hij dat niet dan wordt de belastingmoraal aangetast en loopt de schatkist inkomsten mis. De aanleverplicht voor bedrijven en instellingen weegt zo op tegen de taak om de aangifteplicht van miljoenen belastingplichtigen te verlichten. De Belastingdienst wil ook vanuit vertrouwen de samenwerking met gegevensleveranciers vorm geven. We gaan ervan uit dat we alle problemen kunnen oplossen als de bereidheid om samen te werken er is. We gaan dit jaar klein beginnen en de vooringevulde aangifte in de jaren daarna zorgvuldig uitbouwen. Het lijkt misschien van dag tot dag of er niet veel verandert. Maar je moet even wachten tot we wat verder zijn. Als je dan terugkijkt zie je hoe fundamenteel de verhoudingen door deze horizontaliseringstrend zijn veranderd. En hoe groot de impact van die vooringevulde aangifte daarin is.

Ik reken op de verzekeringsbranche als partners in de vernieuwing.