Opening van het ICTDelta Innovatiecongres

Toespraak | 22-05-2007

ICT en de eigen ervaring

Dames en heren,

Innoveren lijkt soms heel moeilijk, maar vaak valt dat ook wel mee. Ik kan dat zeggen, want ik heb het zelf gedaan. En dat begon heel simpel: in mijn studententijd heb ik samen met een vriend een ICT bedrijf opgezet. Bijna letterlijk zijn we op een zolderkamer begonnen.

Relatie ICT en innovatie

ICT is een doorbraaktechnologie. Er zijn nog maar weinig plaatsen waar ICT niet in een of andere vorm te vinden is. De grote variëteit komt tot uiting in een scala van toepassingen. Bijvoorbeeld in de besturing van vliegtuigen, scans in de gezondheidszorg, routenavigatiesystemen, communicatie, et cetera. Daarnaast verandert ICT productieprocessen, marketing, financiering en organisatiestructuren in ondernemingen. ICT is de bron van vernieuwing van producten en productieprocessen. Oftewel de bron van innovatie. Een groot deel van de innovaties in Nederland heeft dan ook betrekking op het ontsluiten van het productieve potentieel van ICT. Dit geldt niet alleen voor de industrie, maar juist ook voor de dienstverlening.

ICT en de verschillende beleidsterreinen

Ook voor de overheid en de collectieve sector biedt ICT grote mogelijkheden. Binnen de zorg biedt de – nog moeizame – introductie van een elektronisch patië ntendossier belangrijke mogelijkheden voor productiviteitsverhoging. Het bestrijden van het fileprobleem door rekeningrijden is alleen mogelijk met geavanceerde ICT-toepassingen. Koppeling van gegevens in de sociale zekerheid maakt een betere uitkeringsverstrekking en bestrijding van misbruik mogelijk. Op vrijwel alle beleidsterreinen liggen er mogelijkheden voor de verbetering van productieprocessen door de inzet van ICT. Deze mogelijkheden zijn technisch aanwezig. Maar om ze te benutten zijn wel belangrijke innovaties wat betreft de inrichting van de productieprocessen nodig.

Speerpunten

Dit geldt ook voor de drie speerpunten voor mijn eigen portefeuille als staatssecretaris: versterking van het innovatief ondernemerschap, vergroening van de economie en vereenvoudiging van de uitvoering. Versterking van innovatief ondernemerschap impliceert het ontsluiten van de mogelijkheden van ICT voor en door ondernemers. Door met behulp van ICT logistieke processen en verkeersstromen efficiënter in te richten kunnen we bijdragen aan de vergroening van de economie. ICT is bovendien broodnodig om werkelijk een slag op het gebied van de administratieve lastenverlichting en vereenvoudiging voor burgers en bedrijven te kunnen maken. Bij de vereenvoudiging van de uitvoering wil ik wat langer stilstaan.

Vereenvoudiging bij de Belastingdienst

Als ik het heb over vereenvoudiging kijk ik natuurlijk allereerst naar de Belastingdienst. De Belastingdienst is een goed voorbeeld van een organisatie waar de innovatie met behulp van ICT vorm krijgt. Van de vereenvoudiging van de uitvoeringsprocessen gaan zowel de burgers als de organisatie zelf profiteren. Voor u als belastingplichtige betekent dit dat u steeds minder van de Belastingdienst zult merken. Als u te goeder trouw bent tenminste. Volgend jaar start de Belastingdienst met het voorinvullen van de aangifte inkomstenbelasting. Eerst voor een beperkt aantal gegevens. Maar in de jaren daarna zal de aangifte steeds verder worden vooringevuld. De basis vormen de gegevens die de Belastingdienst betrekt van overheidsbrede basisregistraties en van trusted partijen. Daardoor verandert de relatie tussen Belastingdienst en burger ingrijpend. De relatie wordt horizontaler. De Belastingdienst laat zien welke gegevens hij van de belastingplichtige heeft. De burger heeft de taak de gegevens te valideren en waar nodig aan te vullen. Het toezicht verschuift dan van de individuele aangifte naar de leveranciers van gegevensbronnen.

Ook binnen het MKB zal op termijn het aangifteproces veranderen. Door toepassing van taxonomie/XBRL is het al eenvoudiger gemaakt gegevens tussen ondernemer en overheid uit te wisselen. We werken toe naar een toekomst waarin de gegevens bij de ondernemer blijven en dat de Belastingdienst ze aftapt om de aangifte vast te stellen.

Complexiteitsreductie

Inzet van de innovatie is eenvoud. Maar het realiseren van een passende ICT-infrastructuur die die eenvoud ondersteunt is behoorlijk complex. Net als andere grote organisaties die vroeg met automatisering zijn begonnen, heeft de Belastingdienst last van de remmende voorsprong. Het is duidelijk dat de automatisering aan het eind van haar levenscyclus is. We hebben het bij de Belastingdienst over honderden applicaties en een duizelingwekkend aantal koppelingen voor de gegevensuitwisseling daartussen. Daarom moeten we nu een grote slag maken en zorgen voor een stabiele, toekomstvaste omgeving. Dat stelt ons in staat sneller op veranderingen in te spelen, de kans op fouten te verminderen en de onderhoudskosten te verlagen. We gaan dat doen in twee fasen.

Eerste fase

n de eerste fase in 2007 en 2008 realiseren we de basisvoorzieningen die nodig zijn om de huidige en toekomstige processen te ondersteunen. Zoals een digitale poort, portals, gegevenshuishouding en servicebus. Essentieel is het aanbrengen van de scheiding tussen datalaag en applicatielaag.

Tweede fase

In de tweede fase gaat het om het realiseren van fundamentele wijzigingen in de procesinrichting. De Belastingdienst was traditioneel gericht op de verschillende belastingwetten. Nu moet de omslag komen naar een oriëntatie op bedrijfsfuncties. Daarvan is er maar één Belastingdienst specifiek. Namelijk daar waar het gaat om het bepalen van de grondslag, de fiscale basis van de berekeningen. De rest van de functies is generiek. En dat betekent dat ze dus ook kunnen worden ondersteund door generieke applicaties. Door de markt dus. Een quick scan heeft geleerd dat er bruikbare pakketten of componentenoplossingen beschikbaar zijn. Daarbij kan het aanschaffen op de markt ook inhouden dat beheer en onderhoud worden uitbesteed. Bij het betrekken van producten uit de markt zal zoveel mogelijk gebruik worden gemaakt van openstandaard software. Voor deze tweede fase rekenen we minstens vijf tot tien jaar.

Samenwerking en vereenvoudiging

Innovatie kan niet meer alleen. De tijd dat de Belastingdienst alles zelf bouwde is voorbij. Alle voorzieningen worden gerealiseerd binnen het kader van e-overheid. En in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven en met de gebruikers en hun intermediairs. Dat vraagt een andere houding van alle partijen. Ook van de politiek, zeg ik er maar direct bij. Want ook bij ons moet er nog veel veranderen. Vereenvoudiging heeft alleen kans van slagen als we niet alleen naar de uitvoeringskant kijken, maar ook naar de voorkant. Naar de wet- en regelgeving. Als politici zijn we nu eenmaal goed in het bedenken van heel gecompliceerde regelingen omdat we het liefst voor elke burger maatwerk zouden willen leveren. We moeten leren ons zelf in dat opzicht meer beperkingen op te leggen. We zullen moeten erkennen dat we niet alles kunnen automatiseren. Daar waar we te ver zijn doorgeschoten zal ik mij in de Tweede Kamer sterk maken voor stevige vereenvoudiging van de wet- en regelgeving.

Innovatie is meer dan ICT alleen

Dames en heren. Innovatie draait om ICT, maar is meer dan dat alleen. Het blijft voor alles mensenwerk. Of beter: groepswerk. In deze netwerksamenleving gaat het erom dat partijen elkaar weten te vinden. Problemen laten zich alleen oplossen als iedereen zijn bijdrage levert. Als overheid kun je natuurlijk dat proces van elkaar vinden stimuleren. Bijvoorbeeld met behulp van de innovatievouchers. Die geven we aan een ondernemer om het contact met een kennisinstelling te vergemakkelijken. En ook conferenties zoals vandaag zijn in dat opzicht heel nuttig. Hier zijn alle partijen vertegenwoordigd en kunnen gemakkelijk nieuwe contacten worden gelegd. ICT kan het contact tussen mensen wel faciliteren maar nooit helemaal vervangen. Ik hoop dat de oogst van deze twee dagen voor u groot zal zijn. Dat u met de ervaring en kennis van anderen uw voordeel kunt doen. En bedenk: innoveren is simpel. Maar – en nu spreek ik even als Johan Cruyff: simpel innoveren is heel moeilijk. Ik wens u een heel inspirerende conferentie toe.