70-jarig bestaan van het Belasting- en Douanemuseum

Toespraak | 07-11-2007

Dames en heren,

Wie zijn verleden kent kan het heden beter op waarde schatten.

Vandaag de dag heffen we belastingen op mobiliteit, bijvoorbeeld auto’s. Wie denkt dat het belasten van mobiliteit een recent verschijnsel is, heeft het mis.

Aan het begin van de negentiende eeuw hadden we al een paardenbelasting. Een paard koste jaarlijks 25 gulden aan belasting. Hoe meer paarden, hoe hoger dit tarief. Deze belasting werd in ingevoerd door Gogel, de eerste minister van Financiën die Nederland kende. Met zijn algemeen belastingstelsel uit 1805 liet hij rijken voor het eerst meer belasting betalen dan armen. Rijkdom werd gemeten aan het aantal ramen, open haarden en dienstbodes. Belastingambtenaren kwamen persoonlijk bij mensen langs om die te tellen.

Dat mensen iets weten van de geschiedenis van belastingen, is belangrijk. Een bezoek aan het Belasting en Douanemuseum leert, dat belastingheffing tijdgebonden is. Het verandert mee met de maatschappij.

Ons belastingstelsel kan alleen bestaan als er voldoende draagvlak voor is, als mensen vinden dat het gerechtvaardigd is. Er is legitimiteit nodig. Daarvoor is een zekere betrokkenheid nodig bij het belastingstelsel. Dat begint allemaal bij kennis. Als je iets weet van hoe het belastingstelsel werkt, hoe dat is ontstaan, dan begrijp je ook waarom we het op deze manier doen. Voor draagvlak is dat enorm belangrijk.

Dames en heren,

70 Jaar Belasting en Douanemuseum: een bijzonder jubileum voor een bijzonder museum.

Het Belasting en Douanemuseum is het enige museum in Nederland waar je de Nederlandse belastinggeschiedenis kunt bekijken.

Ik vind het heel belangrijk dat het museum er is.

Als je erin bent geslaagd om gedurende zoveel jaren met succes aan zoveel Nederlanders kennis over dat verleden en belangstelling ervoor over te dragen, zoals het Belasting en Douanemuseum heeft gedaan, dan is duidelijk dat het museum niet meer weg te denken is.

Je kunt haast zeggen, dat het museum dankzij die functie langzamerhand ook zelf een element is geworden in het verhaal van de Nederlandse belastingen.

Het museum weet dat verhaal op een mooie manier te vertellen. Uitgaande van de unieke collectie. Maar het gaat ook op een steeds eigentijdsere interactieve manier.

Het bezoek aan het museum wordt een ‘beleving’. Dat vind ik zelf een prachtige en overtuigende manier om je verhaal over het voetlicht te brengen. Je houdt er als bezoeker een gevoel en een indruk aan over.

Ik vind dat een ontwikkeling, die ook echt past bij het onderwerp belastingen. Want belasting en gevoel hebben veel met elkaar te maken.

Iedereen kent de lichte spanning wel die je kunt voelen bij het openmaken van de blauwe envelop. En dan valt het natuurlijk allemaal erg mee als die envelop eenmaal open is!

De ‘Smokkeltrip’ is daarvan een mooi voorbeeld. Jeugdige bezoekers die willen weten hoe het voelt om te smokkelen en niet betrapt te worden, kunnen door een doolhof een poging wagen.

Ferdinand Grapperhaus, een verre voorganger van mij, (aan wie we trouwens de BTW te danken hebben), heeft een leuk boekje geschreven over de meest gehate belasting: de fietsbelasting. Bij een kennismakingsgesprek dat ik met hem had heeft hij met dat boekje gegeven, met een replica fietsplaatje erbij.

Ik ben al twee keer eerder in het museum op bezoek geweest, dat was in mei, bij de opening van de tentoonstelling ‘Douane te water, varen door de jaren’.

Bij dat bezoek heb ik voor het eerst kennis gemaakt met die fietsplaatjes. Er is een mooie collectie van verschillende jaargangen. Geen plaatje op je fiets en je kreeg een boete. Je had er ook met een gat erin, dat was voor de ‘minima’ van toen. Je was gelijk gebrandmerkt als iemand die geen geld had om de fietsbelasting te betalen.

Het Belasting en Douanemuseum bestaat nu 70 jaar.
Het heeft een niet meer weg te denken positie. En het is een museum met ambities. Een verbouwing. Doorgroeien naar 25.000 bezoekers per jaar in 2010. Die op een eigentijdse en interactieve manier het museum zullen bezoeken. In een thematische presentatie.

Dames en heren,

Het museum geeft ons een blik op het verleden van de belastingheffing, maar richt de eigen blik op de toekomst.

Om met Brusselmans te spreken: “Als er iets is dat het verleden leert is het dit: ga door. Ga door en maak van de toekomst nog meer verleden.”

Het museum straalt het zelfvertrouwen uit dat daarvoor nodig is. Terecht.

Ik feliciteer de directie en de medewerkers van het Belasting en Douanemuseum daarom van harte met dit 70-jarig jubileum!

Dank u wel.