Grotere effectiviteit door centralisatie aandeelhouderschap
De centralisatie van het aandeelhouderschap van de Staat bij het ministerie van Financiën heeft geleid tot een grotere effectiviteit in het beheer van die aandelen. Dit blijkt uit het Jaarverslag Staatsdeelnemingen dat minister Zalm vandaag naar de Kamer heeft gestuurd.
In 2002 is het aandeelhouderschap van de Staat in ondernemingen gecentraliseerd bij het ministerie van Financiën. Deze bundeling van kennis en expertise heeft de professionaliteit en effectiviteit van de Staat als aandeelhouder vergroot. Het aantal afgestoten deelnemingen in de periode 2002-2006, en ook de omvang van verkoopopbrengsten, is fors hoger dan over een vergelijkbare periode voorafgaand aan de centralisatie van het aandeelhouderschap bij het ministerie van Financiën. In de periode 2002-2006 zijn dertien deelnemingen afgestoten. Aan verkoopopbrengsten is 8,7 miljard euro gerealiseerd. Dit staat in het Jaarverslag 2005/2006 Beheer Staatsdeelnemingen dat vandaag door minister Zalm aan de Tweede Kamer is verzonden. Daarin is nog niet meegeteld de laatste verkooptransactie van aandelen TNT N.V. die vanochtend door minister Zalm werd meegedeeld en die de Staat circa 1,5 miljard euro oplevert. Hierdoor komt het totaal op veertien afstotingen en ruim 10 miljard euro aan verkoopopbrengsten komt. In de periode 1997-2001 werden zes deelnemingen afgestoten en werd 3 miljard euro aan verkoopopbrengsten gerealiseerd.
De afstotingsoperaties passen in het beleid om staatsdeelnemingen die geen kerntaak voor de overheid vervullen af te stoten. De verkoopopbrengsten zijn gebruikt om de Staatsschuld af te lossen. De netto-rentebaten hieruit komen ten goede aan het Fonds Economische Structuurversterking, waaruit het kabinet investeringen in 'harde'- en kennis-infrastructuur bekostigt.
De centralisatie van het aandeelhouderschap werpt niet alleen zijn vruchten af bij het afstoten van deelnemingen. Ook op het gebied van corporate governance kan de Rijksoverheid effectiever en consistenter optreden. Hierbij kan onder meer worden gedacht aan de invoering van de Code Tabaksblat bij de deelnemingen, de vaststelling van het bezoldigingsbeleid voor bestuurders en bewaken van de dividend payout.
Het aantal deelnemingen in portefeuille bedraagt op dit moment, na afstoting van de aandelen TNT, 36 tegenover 43 deelnemingen eind 2001. Tegenover de deelnemingen die werden afgestoten staat ook een aanwas van deelnemingen die verschillende oorzaken heeft, zoals de verzelfstandiging van diensten, oprichting van nieuwe deelnemingen, participatie in bestaande ondernemingen of splitsing van bestaande deelnemingen. Wat betreft de oprichting van deelnemingen en participatie in bestaande deelnemingen is de Rijksoverheid terughoudend. Maar in bijzondere gevallen kan er toch een taak voor de Rijksoverheid zijn. Om die reden heeft het huidige kabinet zich gecommitteerd om 500 miljoen euro te investeren in het Havenbedrijf Rotterdam, waardoor de aanleg van de Tweede Maasvlakte mogelijk wordt. Verder heeft het kabinet het initiatief genomen om de NV Zuidas op te richten, die in de regio Amsterdam belangrijke infrastructuur, kantoren en woonruimte gaat ontwikkelen. De hierboven genoemde bundeling van expertise bij het ministerie van Financiën draagt eraan bij dat financiële risico's van deze investeringen zorgvuldig worden afgewogen tegen het verwacht rendement en dat de Staat deze participaties alleen onder zakelijke condities aangaat.